Бишкектин тургуну Венера да тууган-катыштары көп болгондуктан, ар дайым тойго барууга мажбур. Бирок тойдун эртеси бүткөн бою салмактанып ооруп каларын айтты:
- Кафе, ресторандарга тойго барганда тамактын түрүн жейсиң. Биринен ооз тиесиң, экинчиси андан жакшы көрүнөт. Жебей, айрыкча ичпей койсоң "жактырбай жатат" деп ойлошот экен. Жегенден калган кешикти баштыкка салып беришет. Башкаларды билбейм, бирок мен тойго баргандын эртеси ооруп калам. Анан чөп-чар, чычырканактын ашын демдеп ичкенге туура келет.
"Кыргызстанга келгенде ашказаным кыйналат"
Италияда көп жылдан бери жашап, иштеген Мира Өмүралиева жакында Кыргызстанга эс алууга келгени турат. Ал мекенге сапар алдында ашказанга кам көрүп, дайыма дары-дармек сатып аларын айтып берди:
- Кыргызстан менен Италия дасторконунда айырма чоң. Үч жыл Италияда жүрүп Кыргызстанга келгенде сагынган тамактарды көп жеп алып, аябай кыйналгам. Ошол нерсени экинчи кайталабайын деп, жолго чыгаар алдында "жеңил тамактарды жасагыла" деп эскертип коем. Башында туугандар да "мурда жеп эле жүрбөдүң беле" деп таарынышкан. Бирок мен аларга кыргыз бойдон эле калганымды, болгону ден соолук керек экенин түшүндүргөм.
Түнкүсүн азыктануу зыян
Той-аштарда оозду тындырбай түнгө чейин тамактануу саламаттыкка кандай таасир этери тууралуу илимий тыянак азырынча жок. Ошентсе да диетолог Бактыгүл Иманкуловага суроо салып, жооп издедик.
Алмурут жүрөк оорудан сактайт
АКШнын Колорадо мамлекеттик университетинин окумуштуулары өткөргөн изилдөөгө 45-60 жаш курагындагы 50 адам катышкан. Аларга эксперимент маалында ар күнү орточо эки алмурут же алмуруттун ширесинен жасалган 50 грамм таблетка берилген. Эксперимент бүткөндөн кийин ага катышкан 36 адамдын кан басымы жана көк тамырдын (артериянын) согушу базалык деңгээлге салыштырганда төмөн болгон.
- Кечки тамакты көп жегенде организмден инсулин бөлүнүп чыгат да, эндокриндик система бузулат. Бул кант диабети, дисбактериоз, кан тамырлардын ичкерип кетиши сыяктуу оорулардын келип чыгышына жана кан басымдын көтөрүлүп, салмак кошууга, жүрөктүн согуусунун начарлашына алып келет. Өзгөчө боор менен бөйрөктүн бузулушуна себеп болуп, гормондор начар бөлүнүп чыгат. Бул организмдин тез картайышына алып барат.
Салтанаттуу кечелерде чийки жана бышкан жашылчадан салаттар, ар түрдүү чыктар (соус), татымалы көп тамактар берилет. Алар организмге киргенден кийин түрдүү химиялык реакцияларды жаратышы мүмкүн дейт Кыргыз-түрк "Манас" университетинин микробиологу Руслан Адил:
- Тамак-аш ичке киргенден кийин элементтерге ажырайт жана организмге керектүү өлчөмдө таратылып берилет. Айталы, эттин курамында темир, ал эми сүт азыктарында кальций көп. Буларды аралаштырбай өз-өзүнчө жеш керек. Анткени темир менен кальций бир убакта реакцияга кирбейт, кайра бири-бирине терс таасир тийгизип, сапатын жоготот. Натайжада пайдасыз тамакты жеген болуп каласыз. Негизи эле муздаткычта да чийки азыктар менен бышкан азыктар жакын турбашы керек. Анткени бири-бирине тескери реакция кылып, бышкан тамакты тез ачытат.
"Бузулган тамак бөйрөктү иштен чыгарат"
Дарыгерлер кечкисин ашыкча же туура эмес тамактануудан бөйрөккө күч келерин айтышат.
Туура тамактанууга төңкөрүш жасайлы
Туура тамактанууга төңкөрүш жасайлы
Бизде Кыргызстанда “чың ден соолук” боюнча билим, түшүнүк өтө төмөн болгондугу аябай чоң трагедия деп ойлойм. Ден соолукту чыңдоо деген бул ооруганда кантип дарыланууну билүү эмес!
Ушундан улам бөйрөк оорусунан жабыркагандар көбөйүп жатканын Улуттук госпиталдын профессор-урологу Жаныбек Мамбетов айтты:
- Кээде жылытма ичкенде, ашканада санитардык тазалык сакталбаганда бактериялар тамак аркылуу организмге кирип, аны ууландырат. Организмдеги керексиз заттар бөйрөк аркылуу чыгат. Ууланганда анын клеткалары талкаланып, иштен чыгат.
Жапырт уулануу фактысы өлкөдө улам-улам катталып, ал тургай адам өмүрүн алган учурлар да бар. 2018-жылы 13-мартта Өзгөн райондук ооруканасына он киши түшкөн. Ал эми февраль айында Кара-Суу районунда тамакка ууланып, он эки киши ооруканага жаткан. Көп өтпөй, эки наристе чарчап калган.
Бишкекте 1-апрель күнү ресторандагы үлпөт тойдон уулангандардын саны 180 кишиден ашты.
"Азаттыктын" архиви: Ашыкча салмактан арылуу азабы. 2018-жыл
