Жергиликтүү саясатчылар акыркы бир нече спикерлер эркин позициясы жок, бийликтин жетегинен чыкпаган кишилерден коюлду дешет.
Бактыкожа Измухамбетов мурунку чакырылышта вице-спикер, андан мурда Атырау облусунун акими болчу.
90-жылдардын башында ушул эле мажилисте спикерликти аркалаган Серикболсын Абдил “төрага шайланды делгени эле болбосо, Назарбаев айткан киши коюлду” дейт:
- Ошол себептен жаңы спикер өзүн дайындаган бийликке кызмат кылат. Андан бийликтин саясатына шайкеш келбеген экономикалык, социалдык ишти күтүүнүн кажети жок.
Абдил казак мажилисинин 2-чакырылышынан кийинки спикерлери, анын ичинде оппозициячы делген Жармахан Туякбай деле бийлик жетегинен чыкпаган саясатчылар болуп келатканын белгилейт.
Ал эми партиясы парламенттик жарышка чыгып, бирок өтпөй калган Жармахан Туякбай болсо, 2004-жылга чейин эркиндик бар эле деп, андан кийинки төрагаларды бийликтин айдагынан чыкпагандарга кошот:
- Парттизме менен шайланган депутаттар, алар жапырт колдогон төрагадан кандай эркин иш-аракеттерди күтүүгө болот? Төрага өлкөдө үчүнчү киши делгени менен, чынында ал шарттуу гана. Мурда бюджет маселесинде премьер “төрага мажилисти кандайча багыттаар экен” деп алаңдап, аны менен эсептешчү. Азыр мажилис төрагасына алтургай министрлер моюн бербейт.
Анткен менен мажилистин бийликтеги ролу али да жогору деп эсептегендер бар. Мурдагы депутат Камал Бурханов кош палаталуу парламенттеги негизги маселелер көбүнесе мажилисте чечилерин белгилейт:
- Мажилисте бийликтин башка тармактарындагыдай иерархия жок. Төрага депутаттарды тикелей башкарбайт. Ар депутаттын жеке ишмердик жүргүзүү жолу бар. Ал эми Измухамедов мурда жогорку кызматтарда иштеген, тажрыйбасы зор.
Казакстандагы бул шайлоого ар кандай баа берилди. ЕККУ шайлоо демократиялык стандарттарга жооп берген жок деди. Уюмдун кыска мөөнөттөгү байкоочулар миссиясынын башчысы Мариетта Тидей 21-мартта Астанадагы маалымат жыйынында Казакстан шайлоо боюнча өз милдеттенмелерин аткаруусу үчүн али узак жолду басып өтүшү керектигин белгиледи:
- Бул шайлоодо бир аз алга жылуу байкалганы менен, Казакстан ЕККУ талаптарына ылайык, демократиялык шайлоо өткөрүү тууралуу эл аралык милдеттенмелерин аткаруу үчүн али көп иш жасашы керек. Көптөгөн жылдар бою бийликте бир партиянын үстөмдүгү орногон. Мамлекеттен каржыланган маалымат каражаттары бардык талапкерлерге бирдей мүмкүндүк берүүгө тырышканы менен президенттин иши жөнүндөгү маалыматтар басымдуулук кылды. Бул бийлик партиясына артыкчылык берилди дегендик.
Деген менен шайлоодон кийинки пикиринде Казакстан президенти Нурсултан Назарбаев АКШ өзү демократия принциптерин 150 жылдын ары жак, бери жагында түптөгөнүн, эгемендигине жыйырма жылдан ашкан Казакстан да алга аракет кылып атканын айтып, айыптарды кыйыр моюндагандай болду:
- Демократия биз үчүн жолдун башы эмес, аягы. Биз ага акырындап барабыз. Ага бизди кууп, айдактаган болбойт. Анткени биз башкабыз. Азияда мамиле өзгөчө. Үй-бүлөлүк мамиле, башка дин, адамдардын мүмкүнчүлүктөрү ар башка.
Үй-бүлөлүк мамиле демекчи, "Нур Отандын" тизмесиндеги президенттин кызы, мурдагы вице-премьер министр Дарига Назарбаева парламентке кирген жок. Талдоочулар ал кайра эле өкмөттөгү бийик кызматка барарын айтышууда.
Ал эми өкмөттүн мурдагы курамы дээрлик өзгөрбөстөн, Карим Масимов кайрадан премьер бойдон калды.
Өлкөдөгү көз карандысыз саясат талдоочулар алдын ала эле бул шайлоонун жыйынтыгы күн мурунтан белгилүү, жаңы чакырылыш эч кандай өзгөрүү алып келе албайт дешкен болчу.
Алтынчы чакырылыштагы партиялык 98 орундун 84үн бийликчил “Нур Отан”, калган орундар дагы эле бийликчил “Ак Жол” менен Коммунисттик партияга жетиден тийген.
Парламент жаңы шайланды делгени менен андагылардын көбү мурдагы чакырылыштардын депутаттары.
