Жогорку Кеңештин депутаттарын шайлоо жөнүндө сунушталган жаңы мыйзам долбоорунда бир талапкер үчүн үгүтчүлөрдүн санын 500дөн 1000ге көбөйтүү сунушталып жатат. Долбоор тууралуу 4-апрелде өткөн парламенттик угуу учурунда депутат Замирбек Мамасадыков үгүтчүлөрдүн көп болушу “мыйзамдуу добуш сатып алууга барабар болуп каларын” айтты.
Ал ар бир үгүтчү шайлоого үй-бүлө мүчөлөрүн алып барып эле 10 миң добуш чогулта аларын, мындай шартта талапкердин эл кыдырууга муктаждыгы калбай кала турганын белгиледи.
Мыйзам долбоорунун демилгечилеринин бири, депутат Чыңгыз Ажибаев бул муктаждыктан улам сунушталып жаткан чара деп түшүндүрдү.
“Азыркы округдар боюнча Алай району менен Кара-Кулжадагы Алайкууну кошуп койгон. Ортодогу аралыгы алыс. Алайдан коюлган талапкерди Алайкууда эч ким тааныбайт. Ал жерде талапкердин өкүлдөрү болушу керек”, - деди Ажибаев.
Жогорку Кеңеш 20-мартта сөз болуп жаткан мыйзам долбоорун биринчи окууда кабыл алган. Ага ылайык, өлкө боюнча 30 шайлоо округу түзүлүп, анын ар биринде үчтөн депутат шайланат, эки мандат эркек, бир мандат аял кишиге берилет. Ошондо жок эле дегенде 90 мандаттын 30ун аялдар алат. Эгерде өз округунда көп добуш алып биринчи, экинчи орунга чыкса, анда аял депутаттардын саны дагы көбөйөт. Бир шайлоочу бир эле талапкерге добуш берет.
Ушул тапта иштеп жаткан мыйзам боюнча өзүн өзү көрсөткөн талапкер 100 миң сом күрөө төлөшү керек, жаңы сунушта бул сумма 300 миң сомго көбөйүп жатат. Ал эми саясий партиялар үчүн күрөө 1 миллион сомдон 9 миллионго көтөрүлөт. Жаран өзү же партия Борбордук шайлоо комиссиясына (БШК) күрөөнү төккөндөн кийин гана шайлоого катталат. Күрөөдөгү каражат саясий партияларга да, өзүн өзү көрсөткөн талапкерлерге да кайтарылбайт.
Өзүн өзү көрсөткөн талапкердин шайлоо фонду 20 млн сомго, саясий партиялардыкы 300 млн сомго чейин көтөрүлөт. Ошондой эле талапкердин үгүтчүлөрүн 500дөн 1000 адамга чейин көбөйтүү сунушталууда.
Депутат мандатын тапшырган учурда кайра шайлоо өткөрүлбөйт. Мандат ошол округдан көп добуш алган кийинки талапкерге берилет.
Мыйзам долбоорунун демилгечилери – Жогорку Кеңештин төрагасы Нурланбек Тургунбек уулу, төраганын орун басары Нурбек Сыдыгалиев, депутаттар Акылбек Түмөнбаев, Кундузбек Сулайманов, Марлен Маматалиев, Улан Примов, Данияр Төлөнов, Жумабек Салымбеков, Чыңгыз Ажибаев, Советбек Рустамбек уулу жана Жайлообай Нышанов. Авторлор мыйзам долбоору кабыл алынса саясий коррупцияны азайтат деп эсептешет.
Бир катар депутаттар Жогорку Кеңештин 20-марттагы отурумунда документ, тескерисинче, саясий коррупцияны гүлдөтүп, карапайым адамдардын шайлоодо талапкер болуу укугун чектей турганын айтышкан. (TAb)
Шерине