На Гомельшчыне многія вёскі, якія не набылі статусу аграгарадкоў, страчваюць элемэнтарныя сацыяльныя выгоды.
Калі кіравацца з Гомеля на поўдзень, пры чарнігаўскай шашы сустракаеш указальнік на вёску з паэтычнай назвай — Студзёная Гута.
Да яе ад шашы празь лес два кілямэтры. Як сьведчаць археалягічныя дасьледаваньні курганоў, мясьціны гэтыя былі заселеныя яшчэ ў жалезным веку, а ў пісьмовых крыніцах 18 стагодзьдзя Студзёная Гута згадваецца як паселішча каля шклозаводу ў Рэчыцкім павеце Менскага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Шклозаводу тут даўно няма, як і колішняй пачатковай школы.
Закрылі мэдпункт, потым краму
У апошні час са Сьцюдзёнай Гуты ў Гомельскі райвыканкам, Цярускі сельскі савет, у СМІ ідзе нямала скаргаў наконт стану паселішча.
«Да Гомеля ад нас нейкія тры дзясяткі кілямэтраў, — кажа тутэйшы вясковец, які назваўся Сяргеем, — а мы тут з кожным годам страчваем усе выгоды: закрылі мэдпункт, потым краму. Няма ні пошты, ні аптэкі. Пра школу я ўжо й не кажу. Лесавозы ды іншая цяжкая тэхніка паразьбівала ўсе дарогі. Езьдзілі нашы людзі ў райвыканкам на прыём, пра свае беды распавядалі. Выглядае, на тым усё й скончылася».
У вёсцы каля 70 падворкаў і больш за сотню жыхароў. Багата, канечне, і так званых дачнікаў, якія жывуць тут да першых маразоў. Ручай Студзянец, альбо, як тут кажуць, рэчка Студзёнка, падзяліў паселішча на дзьве часткі — паўночную і паўднёвую. Адсюль і назвы вуліц — Паўночнай і Паўднёвай.
Доўгая дарога да школы
Да нядаўняга часу ў Студзёнай Гуце быў толькі адзін школьнік. Сёлета іх шасьцёра — трое першаклясьнікаў, трэцяклясьнік, пяціклясьнік і сяміклясьнік.
«У мяне ў верасьні ў першую клясу пайшлі двое дзяцей — дачка й сын, — кажа маладая маці Юля. — Возім дзяцей да шашы на рэйсавы аўтобус, каб ехалі ў школу ў Церуху. Як мы на ўсходнім ускрайку вёскі жывём, то да той шашы кілямэтры тры набярэцца. Колькі ўжо ні прасілі, каб аўтобус у вёску прыяжджаў па дзяцей, нічога не атрымліваецца. Дачка ішла раз, на гэтых калдобінах спатыкнулася, калготкі вымазала. Дык ужо такі вэрхал учынілі сацыяльныя работнікі: дзяўчынка ў брудных калготках — сямʼя ў сацыяльна небясьпечным становішчы! Што дзіця ножку разьбіла, гэтага ня ўбачылі, а брудныя калготкі на каленях заўважылі».
Юля бядуе, што неўзабаве і сына Івана трэба аддаваць у дзіцячы садок у тую ж Церуху за шэсьць кілямэтраў ды самой на працу выходзіць. Як упраўляцца з трыма дзецьмі, ня возьме ў толк. Падоўжаны школьны дзень у першаклясьнікаў заканчваецца на гадзіну раней, чым ідзе рэйсавы аўтобус. Муж не заўсёды дапаможа: сталай працы ня мае, па вёсках езьдзіць — людзям дапамагае. Бывае, што затрымліваецца, не пасьпявае ў патрэбны час прыехаць, каб сустрэць дзяцей са школы. А ім ад шашы да вёскі два кілямэтры лесам.
Ні крамы, ні лазьні, ні ФАПа
І Юля, і Віталь, бацька малалетніх дзяцей, кажуць, што мясцовыя ўлады махнулі на вёску рукою: то непэрспэктыўная яна, то сродкаў бракуе. Ні крамы, ні лазьні, ні ФАПа, ні аўтобуса. Паўсюль прыродны газ правялі, а Студзёнай Гуце і з гэтым не пашэнціла.
«На нашым баку Паўночнай вуліцы нават калодзеж засыпалі, — кажа Віталь. — Быў пажар, бралі ваду з калодзежа, пашкодзілі ніжняе бэтоннае кальцо. Прыехаў старшыня Цярускага сельскага савету — тады ім быў Анатоль Петрушэня — распарадзіўся засыпаць калодзеж, хоць мы самі зьбіраліся адрамантаваць яго».
Гаспадары тлумачаць, што прабілі ў сябе ў двары сьвідравіну, помпу электрычную паставілі. Але калі пайшоў першы сьнег і адключылася на тры дні электраэнэргія, хадзілі па ваду за кілямэтар у цэнтар вёскі, дзе калодзеж стаіць на крыніцы.
«Мы сабе таксама сьвідравіну ў двары прабілі, — кажа Валянціна Сачыўка з Паўднёвай вуліцы. — Побач калодзеж стаіць, але яго чысьціць трэба, вада нядобрая — спажываць нельга».
У Валянціны сын пайшоў у пятую клясу. Маці таксама перажывае, што яго цёмначы трэба праводзіць да шашы на рэйсавы аўтобус, каб ехаць у школу ды сустракаць са школы. Адпускаць аднаго страшна.
«У першы школьны дзень, калі ўрокі скончыліся раней, — кажа Валянціна, — вырашыў мой Валодзька ісьці зь Церухі пешшу ў Студзёную Гуту. Гэта ж шэсьць кілямэтраў!»
«Ішоў, ішоў, потым мяне нейкі аўтобус дагнаў, спыніўся. Заплаціў рубель і восемдзесят капеек і прыехаў да нашай павароткі», — дапаўняе маці хлапчук.
Калодзежы нячышчаныя
У складзе Цярускага сельскага савету адзінаццаць паселішчаў. І куды ні заедзь, калі гэта не сама Церуха і не аграгарадок Новая Гута, паўсюль амаль адны і тыя ж пытаньні: кепская вада, бо калодзежы ня чысьцяць, бруд на вуліцах, бо ніхто іх не парадкуе, кінутыя хаты-развалюхі.
На вуліцы Гагарына ў Краўцоўцы, дзе жыве 90-гадовая Вольга Анохава, калодзеж даўно ня бачыў чысткі.
«Калодзеж гэты стаіць, абы стаяў, — кажа старая. — Унучка прыяжджае і носіць мне ваду ад суседзяў. У іх свая калёнка. А для курэй ці гаспадарчай патрэбы ваду з канала чэрпаем. Я ўжо зь дзьвюма кульбакамі хадзіць далёка не магу, дык дзеці з унукамі дапамагаюць».
Мэтраў за дзьвесьце ад бабулінай сядзібы пры зарослым мэліярацыйным канале стаіць крыж са столікам і кубачкам, а збоку крынічка, у якую ўстаўлена драўляная бочачка бяз дна. Вада ў бочачцы на выгляд нашмат чысьцейшая, чым у калодзежы паблізу сядзібы бабулі Вольгі.
На Новай вуліцы ў той жа Краўцоўцы людзі зь вясны турбавалі мясцовыя ўлады, каб пачысьцілі калодзежы.
«У нас тут вадавод ляжыць, але камунальнікі яго заглушылі, — кажа пэнсіянэрка Раіса Канавалава. — Людзі хадзілі ў калодзеж насупраць маёй хаты, да гразі выбіралі ваду, страх было глядзець. Дамагліся, каб сельскі савет пачысьціў. Прыяжджалі камунальнікі, адпампавалі бруд — цяпер вада добрая. Дамову склалі, што я й суседзі, якія ходзяць сюды па ваду, мусім рамантаваць калодзеж. Наймала вяскоўца, каб паправіў калодзежную круцёлку. А я, прызнацца, ужо не магу вядро вады выцягнуць з гэтага калодзежа. Адзін раз поўнае вядро мяне ледзь саму ўніз не пацягнула. Трэба, каб хоць адну калёнку вадавода ўключылі для старых».
Правесьці ваду непасрэдна ў хату Раіса Паўлаўна ня можа:
«Я хоць і працавала даяркаю дваццаць гадоў, а пэнсія ў мяне 217 рублёў. Хіба ж я магу за сваю пэнсію аплаціць трубы ды падводку? Дый колькі мне тут засталося?!»
Нічыйныя хаты-развалюхі
Віктар Дубадзелаў аднавіў для сябе бацькаў калодзеж.
«Вось вуліцу нашу я не магу падсыпаць, падраўняць, каб лужын не было. Вуліца хоць і называецца Новая, а на ёй хоць гаць гаці. Гаспадарчую дарогу за нашымі гародамі рабілі, столькі шчэбеню і пяску навазілі — і цяпер не карыстаюцца дарогаю. А нам хоць бы зь дзесятак машын завезьлі».
Вясковец паказвае і хаты-развалюхі, гаспадары якіх даўно паўміралі, а нашчадкі калі й ёсьць, то дзесяцігодзьдзямі не заяўляюць пра сябе.
«Кажу старшыні сельсавету: вы ж за парадак на зямлі — закапайце іх ці вывезіце куды, бо ўжо вужакі паўзуць у двор з-пад гэтай парахні ды з гэтых зарасьнікаў. Дык ён мне адказвае: «А ты сам разьбяры на дровы!»
Пра добраўпарадкаваньне адзінай доўгай вуліцы і знос пустуючых хатаў кажуць і жыхары невялікай вёскі Дзікалаўкі.
«Мы цяпер пагружаемся нібы ў сон: скарацілі нават аўтобусныя рэйсы да трох на тыдзень — да вясны. Цяпер трэба падладжвацца, каб да лекара зьезьдзіць ці ў краму па якой патрэбе», — дадае вяскоўка Тацяна Сядая.
