Піша міжнародны карэспандэнт Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода Майкл Экель.
На наступны дзень пасьля таго, як прэзыдэнт ЗША Дональд Трамп абвясьціў аб намеры ўвесьці 25-працэнтныя мыты на імпартную сталь і алюміній, кіраўніца Эўрапейскай камісіі адказала:
«ЭЗ будзе дзейнічаць, каб абараніць свае эканамічныя інтарэсы. Мы абаронім нашых работнікаў, прадпрыемствы і спажыўцоў», — заявіла прэзыдэнтка Эўракамісіі Урзуля фон дэр Ляен.
«Неапраўданыя мыты ў дачыненьні да ЭЗ не застануцца без адказу — яны выклічуць жорсткія і прапарцыйныя контразахады».
Трансатлянтычныя адносіны робяць крэн у новы бок, паколькі адміністрацыя Трампа прытрымліваецца больш актыўнай, транзакцыйнай і мэркантылістычнай амэрыканскай замежнай палітыкі, накіраванай на абарону працоўных месцаў і прамысловасьці ЗША і перапісваньне даўніх правілаў міжнароднага гандлю.
Для такіх праціўнікаў, як Іран ці Кітай, гэта ня масавы скачок у параўнаньні зь мінулымі адміністрацыямі ЗША, якія зьвярталі ўвагу на Пэкін і Тэгеран. Аднак для хаўрусьнікаў і партнэраў, такіх як Эўрапейскі Зьвяз, гэта раздражняе і бянтэжыць.
«Рэчы выглядаюць менш прадказальнымі, чым першая адміністрацыя Трампа, і, вядома, больш, чым большасьць адміністрацый», — сказаў Чэйз Фостэр, дацэнт катэдры палітыкі ў Каралеўскім каледжы Лёндана, які вывучае палітыку рэгуляваньня ЗША і ЭЗ.
«Сказаць, што будуць непаразуменьні [паміж Вашынгтонам і Брусэлем], — гэта нічога не сказаць», — сказаў Радыё Свабода Далібор Рогач, старшы навуковы супрацоўнік Інстытуту амэрыканскага прадпрымальніцтва ў Вашынгтоне.
«Сыгналы, якія паступаюць са Злучаных Штатаў, выклікаюць у звычайных эўрапейскіх лідэраў глыбокі дыскамфорт, — сказаў Рогач. — Безумоўна, уся палітыка па сваёй сутнасьці „транзакцыйная“, але разуменьне Дональдам Трампам нацыянальных інтарэсаў Амэрыкі выглядае надзвычай вузкім і пэрсаналістычным».
«Наступныя некалькі гадоў могуць быць вельмі небясьпечнымі для стабільнасьці і бясьпекі Эўропы і паставяць трансатлянтычныя адносіны — якія прыносілі карысьць інтарэсам ЗША і Эўропы на працягу апошніх 80 гадоў — пад надзвычайны, магчыма, фатальны ціск», — адзначыў Ян Бонд, намесьнік дырэктара лёнданскага Цэнтру эўрапейскіх рэформаў.
У чаканьні турбулентнасьці
Менш чым праз два тыдні пасьля таго, як адміністрацыя Трампа ўвяла мыты для сваіх двух найбуйнейшых гандлёвых партнэраў, Канады і Мэксыкі, мыты на сталь і алюміній, абвешчаныя Трампам 10 лютага, былі ў асноўным чаканымі.
Трамп даўно сьцьвярджае, што прамысловасьць ЗША падрываецца дзеля больш таннага імпарту. Мыты зьяўляюцца ключавым інструмэнтам, які адміністрацыя мае намер выкарыстаць для перамоваў аб тым, што, па яе словах, будзе лепшым для амэрыканскіх рабочых, абараняючы працоўныя месцы і адначасова павялічваючы падатковыя паступленьні.
У адрозьненьне ад папярэдняй заявы, для ЭЗ не зрабілі выключэньня; Канада і Мэксыка таксама зьяўляюцца буйнымі вытворцамі і экспартэрамі сталі і алюмінію ў ЗША. Прадстаўнікі Трампа таксама далі зразумець, што іншыя мыты будуць зьніжацца, напрыклад на легкавыя і грузавыя аўтамабілі, што будзе мець больш непасрэдны ўплыў на ЭЗ.
«Я чакаў бы нейкай гандлёвай вайны, — сказаў Фостэр. — Я не кажу, што ўсё цалкам выйдзе з-пад кантролю, але я чакаю, што калі 10-20-працэнтныя тарыфы будуць уведзеныя паўсюдна на тавары з Эўропы, я чакаю, што ЭЗ адкажа такім жа чынам».
У адміністрацыі Трампа сапраўды ёсьць перавага перад Брусэлем: моц амэрыканскай эканомікі ў параўнаньні з эканомікай ЭЗ, якая мае праблемы.
Таксама ёсьць патэнцыял зваротнага ўдару, калі гандлёвая палітыка ЗША будзе ўспрымацца як зьдзек.
Калі гэта адбудзецца, сказаў Фостэр, эўрапейскія індустрыі і іх палітычныя прыхільнікі могуць адмовіцца ад палітыкі Трампа, што прывядзе да «эканамічнага патрыятызму» або настрояў «згуртаваньня вакол сьцяга».
«Паглядзіце, што адбылося ў Канадзе, — сказаў ён.— Агрэсіўная пазыцыя, калі краіна адчувае эканамічны напад з боку больш магутнай краіны».
«Эканамічны патрыятызм — гэта міжпартыйныя пачуцьці, — дадаў Фостэр, — таму я мог бачыць, як эўрапейскае насельніцтва пакідае ў баку многія свае рознагалосьсі і аб’ядноўваецца на карысьць нейкай агульнай палітыкі, каб абараняць свае інтарэсы ад Злучаных Штатаў ці любой іншай краіны, якая разглядаецца як зьдзек зь іх».
Тэхналягічныя гіганты
ЭЗ мае больш агрэсіўны падыход да рэгуляваньня тэхналягічных кампаній, такіх як Google і Apple. Летась набыў моц закон аб лічбавых рынках, які прызначыў шэсьць тэхналягічных гігантаў «брамнікамі» і абавязвае іх выконваць больш строгія правілы. Пяць з шасьці — амэрыканцы; другая — кітайская — мацярынская кампанія TikTok.
Між тым кіраўнікі Крэмніевай даліны (найбольш вядомы кіраўнік Tesla і X Ілан Маск) усёй душой падтрымалі Белы дом Трампа. Увогуле, тэхналягічныя кампаніі абураліся правіламі ЭЗ.
На саміце ў пытаньнях штучнага інтэлекту, які прайшоў на гэтым тыдні ў Парыжы і ў якім узялі ўдзел амэрыканскія і эўрапейскія лідэры і кіраўнікі тэхнічных спэцыялістаў, віцэ-прэзыдэнт Трампа Дж. Д. Вэнс раскрытыкаваў намаганьні ЭЗ у рэгуляваньні тэхналягічнага сэктару.
«Мы лічым, што празьмернае рэгуляваньне сэктару штучнага інтэлекту можа забіць трансфармацыйную галіну, калі яна толькі пачынае разьвівацца, — сказаў Вэнс. — Мы прыкладзем усе намаганьні, каб заахвочваць прагматычны рост і палітыку штучнага інтэлекту».
«Я думаю, што для многіх эўрапейцаў „вялікія тэхналёгіі“ разглядаюцца як экзыстэнцыйная пагроза як для будучыні іх эканомікі, здольнасьці Эўропы падтрымліваць канкурэнтную перавагу [з дапамогай уласных] тэхналёгій, так і як пагроза эўрапейскай дэмакратыі», — сказаў Фостэр.
«Ведаеце, справа ня толькі ў той дэзынфармацыі, пра якую мы ўсе ведаем, што існуе ў інтэрнэце... але і ў тым, што гэтыя кампаніі ў асноўным знаходзяцца за межамі Эўропы, — сказаў ён. — Такім чынам, я ня ведаю, ці могуць эўрапейскія лідэры задаволіць запатрабаваньні, якія выстаўляе адміністрацыя Трампа».
Правы прыліў
Ёсьць таксама пытаньне аб тым, ці павысіць кансэрватыўная палітыка Трампа рэпутацыю або ўплыў прэм’ер-міністра Вугоршчыны Віктара Орбана і прэмʼер-міністра Славакіі Робэрта Фіца, абодва выкарыстоўваюць папулісцкія пасланьні, зьмяшаныя з палітыкай, якую лічаць кансэрватыўнай, каб выйграць выбары.
«У Орбана і Фіца ўражвае тое, што іхная праграма выразна антыамэрыканская, яна імкнецца ўмацаваць пазыцыі праціўнікаў ЗША ў рэгіёне, такіх як Расея і Кітай», — сказаў Рогач.
«І тым ня менш падобна, што яны маюць дзіўную сымпатыю да цяперашняй адміністрацыі, якая сьцьвярджае, што прытрымліваецца праграмы «Амэрыка перадусім».
Орбан, які зрабіў крытыку Эўразьвязу адным са сваіх галоўных прынцыпаў, кансалідаваў уладу вакол канцэпцыі пад назвай «нелібэральная дэмакратыя», падрываючы незалежнасьць СМІ і судоў і замацоўваючы кіроўную партыю Fidesz як дамінуючую сілу ва ўрадзе.
Ён таксама не хавае свайго энтузіязму адносна Трампа і кансэрватыўных актывістаў у Злучаных Штатах. У дзень выбараў у ЗША, калі Трамп перамог апанэнта ад Дэмакратычнай партыі Камалу Гарыс, вугорскі лідэр апублікаваў трыюмфальныя словы «Мы перамаглі!» на сваёй старонцы ў Facebook.
«Орбан адчувае сябе апраўданым і падвойвае [сваю] „эўраскептычную“ і нелібэральную пазыцыю, якая выяўляецца ў паводзінах, якія псуюць сытуацыю на сцэне ЭЗ», — сказала Радыё Свабода Жужана Вэг, супрацоўніца праграм Нямецкага фонду Маршала ЗША, якая базуецца ў Бэрліне.
Орбан таксама мае права аказваць ціск на апазыцыйныя групы і крытыкаў ураду, лічыць яна.
«Наратыў ураду Вугоршчыны палягае ў атацы на незалежныя СМІ і НДА ў краіне. Пэўна, гэтай мадэлі будуць прытрымлівацца іншыя аднадумцы ў ЭЗ, і Робэрт Фіца сапраўды пачынае вельмі падобны шлях», — дадала яна.
Фіца адрозьніваецца ад Орбана, сказаў Грыгорый Месежнікаў, славацкі палітычны аналітык з Браціславы, і яго няпроста аднесьці да правага палітыка.
«Сапраўды, ён прадстаўляе ідэі, вельмі блізкія да ўльтраправых, але ён не тыповы ультраправы палітык. Ён па-ранейшаму прытрымліваецца прарасейскага наратыву. Ён прарасейскі, а таксама антыамэрыканскі, што даволі парадаксальна», — сказаў Месежнікаў, аўтар некаторых праграмаў Радыё Свабода.
«У цэлым ён пазытыўна ставіцца да Трампа. Я думаю, што ён вітаў перамогу Трампа на прэзыдэнцкіх выбарах, нягледзячы на свой антыамэрыканізм», — сказаў ён.
На мінулым тыдні Фіца апублікаваў адкрыты ліст з заклікам да Маска, чые намаганьні ўключалі дэмантаж амэрыканскага агенцтва дапамогі USAID, падзяліцца інфармацыяй аб славацкіх «няўрадавых арганізацыях, СМІ і асобных журналістах», якія атрымалі грошы ад USAID.
Месежнікаў назваў ліст «поўным жартам», бо, паводле яго, USAID на працягу многіх гадоў мае мінімальную прысутнасьць або фінансаваньне ў Славакіі.
«Я чакаю, што Белы дом Трампа зробіць усё магчымае, каб павысіць становішча правых папулістаў у Эўропе — ня толькі тых, хто ўжо знаходзіцца ва ўладзе, такіх як Орбан і Фіца, але і тых, хто гэтага дамагаецца», — сказаў Ян Бонд, намесьнік дырэктара лёнданскага Цэнтру эўрапейскіх рэформаў, спасылаючыся ў якасьці прыкладаў на нямецкую AfD (Альтэрнатыву для Нямеччыны) або Нацыянальны фронт Францыі.
