Размова Трампа з Пуціным заклала пачатак сёлетняй Мюнхэнскай канфэрэнцыі. Яна выклікала асьцярогі ў Кіеве і эўрапейскіх сталіцах, што Трамп прыменіць значна больш мэркантыльны падыход да перамоваў аб спыненьні вайны ва Ўкраіне, аналізуе аўтар Радыё Свабода Натан Годж.
Украіна, яе эўрапейскія саюзьнікі і Крэмль рыхтуюцца да перамоваў з адміністрацыяй Трампа, якая ясна дала зразумець, што традыцыйныя геапалітычныя правілы больш ня дзейнічаюць.
Мюнхэнская канфэрэнцыя бясьпекі — гэта самая блізкая да Супэрбоўла (назва фінальнай гульні за тытул чэмпіёна Нацыянальнай футбольнай лігі ЗША. — РС) падзея міжнароднай дыпляматычнай супольнасьці: насычаная перад- і пасьляматчавым аналізам, якая нястомна вядзецца ў жывым эфіры і, у канчатковым рахунку, уся прысьвечаная відовішчу.
Але сапраўдныя дзеяньні сёлета будуць адбывацца па-за межамі гульнявога поля канфэрэнцыі. Украіна, яе эўрапейскія саюзьнікі і Крэмль рыхтуюцца да перамоваў з адміністрацыяй Трампа, якая ясна дала зразумець, што традыцыйныя геапалітычныя правілы больш ня дзейнічаюць.
У пасьце на X Крысьці Райк, дырэктарка Міжнароднага цэнтра абароны і бясьпекі ў Таліне, падсумавала смутак, выказаны шматлікімі эўрапейскімі назіральнікамі канфэрэнцыі.
«Пакідаем Мюнхэн з трывожным настроем, — напісала яна. — Зяленскі ясна даў зразумець, што Ўкраіна не спадзяецца на тое, што [ЗША] будуць працаваць над справядлівым мірам. Гэта справа Эўропы. Не ўпэўнена, ці справіцца Эўропа з гэтай задачай. [Эўропа] павінна перастаць ныць аб тым, што яе не запрашаюць на перамовы, і засяродзіцца на тым, што яна можа зрабіць».
Падвядзем вынікі: Эўрапейскія лідэры павінны правесьці на гэтым тыдні экстраны саміт аб вайне ва Ўкраіне, адміністрацыя Трампа адпраўляе перамоўную групу ў Саудаўскую Арабію, каб пачаць перамовы з расейскімі афіцыйнымі асобамі з мэтай спыненьня вайны ва Ўкраіне, і Ўкраіна, здаецца, пакуль ня мае месца за сталом гэтых перамоваў.
Усе гэтыя падзеі надышлі ўсьлед за ваяўнічым выступам у Мюнхэне віцэ-прэзыдэнта ЗША Джэй Ды Вэнса, які раскрытыкаваў эўрапейскіх партнэраў Вашынгтона за тое, што ён ахарактарызаваў як адыход Эўропы ад свабоды слова, і «некантраляваную» іміграцыю на кантынэнт.
«Пагроза, якая мяне больш за ўсё турбуе ў адносінах да Эўропы, — гэта не Расея, — сказаў ён. — Гэта не Кітай, гэта не які-небудзь іншы вонкавы суб’ект. А тое, што мяне турбуе, — гэта пагроза знутры. Адыход Эўропы ад некаторых зь яе самых фундамэнтальных каштоўнасьцяў».
Пра напад Расеі на рэшткі яе дэмакратычнай апазыцыі або зьневажаньне міжнародных нормаў Вэнс не згадаў. І віцэ-прэзыдэнт ЗША даў мала падрабязнасьцяў пра тое, як адміністрацыя Трампа прапанавала ажыцьцявіць тое, што ён назваў «разумным урэгуляваньнем», каб пакласьці канец ваенным дзеяньням на Ўкраіне.
Гэта была трывожная падзея для прыхільнікаў Украіны. Выпад Вэнса супраць яго эўрапейскай аўдыторыі адбыўся ўсяго празь некалькі дзён пасьля таго, як прэзыдэнт ЗША Дональд Трамп абвясьціў аб тым, што ён назваў «працяглай і вельмі плённай» тэлефоннай размовай з Пуціным 12 лютага. Запрашэньне Трампа наведаць Маскву таксама, здаецца, застаецца ў сіле.
Гутарка Трампа з Пуціным падрыхтавала глебу для Мюнхэнскай канфэрэнцыі гэтага году. Яна выклікала асьцярогі ў Кіеве і эўрапейскіх сталіцах, што Трамп прыменіць значна больш мэркантыльны падыход да перамоваў аб спыненьні вайны ва Ўкраіне.
Дакладны фармат такіх меркаваных перамоваў застаецца няясным. На абедзеннай панэлі на Мюнхэнскай канфэрэнцыі Кіт Келаг, спэцпрадстаўнік Трампа па Ўкраіне і Расеі, відаць, выказаў думку, што Эўропа можа не апынуцца за сталом перамоваў, калі прыйдзе час для пасярэдніцтва ў спыненьні вайны ва Ўкраіне.
У любым выпадку, канфэрэнцыя стала растлумачальным момантам для Ўкраіны і яе прыхільнікаў. У сваіх заўвагах прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі сказаў, што Эўропе неабходна калектыўна актывізаваць падтрымку Ўкраіны, раз Вашынгтон мяняе прыярытэты.
«Украіна ніколі не прыме пагадненьняў за нашай сьпінай бяз нашага ўдзелу, — сказаў ён. — Тое ж правіла павінна прымяняцца да ўсёй Эўропы. Ніякіх рашэньняў аб Украіне без Украіны — ніякіх рашэньняў аб Эўропе без Эўропы».
Падобна, гэта галоўнае пытаньне, якое варта вынесьці з Мюнхэнскай канфэрэнцыі гэтага году: ці будзе мір дасягнуты праз галовы ўкраінцаў.
Але калі меркаваць па досьведзе апошніх трох гадоў, Украіна паказала, што ў яе ёсьць уплыў, гатоўнасьць змагацца і магутны міжнародны камунікатар у асобе Зяленскага.
У залежнасьці ад пункту гледжаньня, сёлетняя канфэрэнцыя — гэта паўтор 1938 году (няўдалага прымірэньня Адольфа Гітлера з прэмʼер-міністрам Вялікай Брытаніі Нэвілам Чэмбэрленам) або бурнага выступу прэзыдэнта Расеі Ўладзіміра Пуціна ў Мюнхэне ў 2007 годзе, калі ён раскрытыкаваў бачнасьць таго, што ён назваў «аднапалярным сьветам» на чале з Вашынгтонам.
Але, перафразуючы былога міністра абароны ЗША Дональда Рамсфэлда: вы пішаце загаловак паводле гістарычнай аналёгіі, якую маеце, а ня той, якую вы, магчыма, захочаце ці жадалі б мець у будучыні. Гісторыя можа прапанаваць толькі недакладныя паралелі, а Ўкраіна і Эўропа апынуцца ў зусім новай рэчаіснасьці пасьля Мюнхэна.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
