Аляксандар Фядута ў перадачы «Інтэрвію тыдня» дае сваю вэрсію забойства Паўла Шарамета, тлумачыць, чаму ён ня верыць у беларускі сьлед і як можа ставіцца да сьмерці Шарамета Аляксандар Лукашэнка, і распавядае свае ўспаміны пра Шарамета.
Цыганкоў: На цяперашні момант якія вэрсіі забойства Паўла Шарамета лічаць найбольш верагоднымі ўкраінскія сьледчыя органы?
Фядута: Наколькі я разумею, ёсьць дзьве галоўныя вэрсіі. Першая зьвязаная з прафэсійнай дзейнасьцю Паўла. Другая — спроба дэстабілізаваць сытуацыю ва Ўкраіне. Усё астатняе або зводзіцца да гэтых дзьвюх, або носіць менш верагодны характар. Напрыклад, асабістая помста і гэтак далей.
Цыганкоў: Шарамет у Кіеве быў пераважна грамадзка-палітычным журналістам. Але ў некаторых камэнтарах у сацыяльных сетках гучалі вэрсіі, што ён мог быць далучаны да нейкіх унутрыўкраінскіх «разборак», называўся Адэскі порт, напрыклад. Ці мае права на існаваньне такая вэрсія, што гэта маглі быць украінскія замоўнікі?
Фядута: Не. У сучаснай Украіне існуе «традыцыя», калі ў такіх выпадках забіваюць не журналіста, а рэальнага праціўніка, апанэнта. Журналіст — гэта проста канал, празь які ідзе інфармацыя. Сёньня адзін, заўтра другі.
Павал Шарамет. Фота розных гадоў
Цыганкоў: Відавочна, што гэта было палітычнае забойства. Аналізуючы, якія мэты ставілі перад сабой замоўнікі, можна таксама паспрабаваць адказаць на пытаньне — каму гэта выгадна? Ці спрабавалі вы знайсьці адказ на гэтае пытаньне?
Фядута: У мяне ёсьць уласная вэрсія. Я напісаў падрабязна пра яе артыкул, які можна прачытаць у заўтрашнім выпуску газэты «Народная Воля». З майго пункту гледжаньня, забойства Паўла зьвязанае зь дзейнасьцю аднаго з тых мэдыяў, зь якімі ён супрацоўнічаў. Гэта спроба ўладальнікаў мэдыя захаваць свой бізнэс ва Ўкраіне.
Цыганкоў: Ці не маглі б вы цяпер больш канкрэтна назваць гэтае мэдыя?
Фядута: Я не лічу гэта патрэбным. Максымум таго, што я мог сказаць, я сказаў. І я спадзяюся, што гэта тая вэрсія, якую сьледзтва будзе разглядаць.
Цыганкоў: Ці гэта перш за ўсё палітычны ўдар па Ўкраіне, ці ўвогуле па свабодзе слова і журналісцкай прафэсіі?
Фядута: Калі мая вэрсія мае пад сабой пэўныя падставы — то гэта ня быў удар па прафэсіі. Гэта была спроба выкарыстаць забойства вядомага журналіста дзеля кампрамэтацыі ўкраінскай улады. Мажліва, дзеля таго, каб пасварыць асобных палітычных лідэраў паміж сабой — тых, хто адказвае за бясьпеку ва Ўкраіне.
Цыганкоў: Некаторыя людзі не выключаюць і беларускі сьлед. Але іншыя на гэтую вэрсію рэагуюць даволі жорстка і крытычна. Кажуць, што яна адводзіць увагу ад сапраўдных замоўнікаў.
Фядута: Я б назваў спробы сказаць, што забойства Шарамета магло быць зьдзейсьнена па замове зь Беларусі, проста глупствам. Вы, як кожны рэйтынгавы беларускі журналіст, ведаеце, што сёньня беларуская ўлада проста не зьвяртае на нас увагі. А калі зьвяртае, то робіць іншае. Нас ужо амаль ня б’юць і не саджаюць. Нас штрафуюць, або змагаюцца праз працу з гаспадарамі тых мэдыяў, на якія мы працуем.
Цыганкоў: За апошнія гады некалькі прыкметных беларускіх і расейскіх журналістаў перабраліся ў Кіеў, месца, дзе для свабоднай журналістыкі відавочна лепшыя ўмовы і пэрспэктывы. Ці адчуваеце вы сёньня, пасьля забойства Шарамета, нейкую патэнцыйную небясьпеку?
Фядута: Не, я не адчуваю ніякай небясьпекі. Я і цяпер лічу, што Ўкраіна больш бясьпечная для журналістаў, чым Расея. І дае больш магчымасьці працаваць па прафэсіі, чым Беларусь.
Цыганкоў: Добра вядома пра кепскае стаўленьне Аляксандра Лукашэнкі да Паўла Шарамета. На момант запісу перадачы мы ня маем ніякай афіцыйнай рэакцыі беларускай улады. Але чаму б Лукашэнку не паказаць сябе з добрага боку — выказаць спачуваньне сям'і? Чаму ён гэтага ня робіць?
Фядута: Калі б ён гэта зрабіў, то мы б задавалі пытаньне — навошта ён гэта зрабіў, калі ўсе ведаюць, што яны з Шараметам былі асабістыя ворагі? Хутчэй за ўсё, Аляксандар Рыгоравіч думае — «Ну вось, я дачакаўся, калі яшчэ адзін вораг-нябожчык праплыў па рацэ часу».
Цыганкоў: Вы працавалі побач з Паўлам яшчэ ў сярэдзіне 90-х, у БДГ. Які ваш найбольш асабісты ўспамін пра Шарамета?
Фядута: Два галоўныя ўспаміны. Першае — гэта ягоная ўсьмешка. Яму ўжо было за 40, а ўсьмешка захавалася з тых часоў, калі мы толькі пазнаёміліся ў 1994-м. Гэта была ўсьмешка добрага, шчырага, трошкі саманадзейнага юнака. Як бы ні мяняла яго сівізна — усьмешка захавалася.
Другое — шмат хто з журналістаў, асабліва тут, ва Ўкраіне, пайшоў у палітыку. Шарамет заўжды паводзіў сябе менавіта як чысты журналіст, які не палітыканствуе, не спрабуе выкарыстоўваць палітыку ў якасьці бізнэсу або інструмэнту ўплыву. Ён заставаўся прафэсіяналам. І гэта выклікала павагу.
Цыганкоў: Ужо сёньня можна казаць, што Павал Шарамет увойдзе ў гісторыю журналістыкі, нават у гісторыю Беларусі. Якім ён увойдзе? Магчыма, як сымбаль таго пакаленьня, што прыйшло ў журналістыку на пачатку 90-х, як сымбаль свабоды і магчымасьцяў таго часу?
Фядута: Няшмат часу яшчэ прайшло. Тое пакаленьне, да якога належаў ён і да якога належыце вы — сёньня галоўнае пакаленьне беларускай журналістыкі. Давайце пачакаем. Калі пойдзеце на пэнсію, тады, магчыма, моладзь скажа — «Вось, на іхніх артыкулах і рэпартажах мы вучыліся працаваць, уваходзілі ў жыцьцё». Тады будзе зразумела, хто сымбаль.
Сёньня ехаў у офіс па вуліцы Хмяльніцкага, дзе Паўла і ўзарвалі. І бачу кветкі, якія ляжаць на асфальце. Звычайна ў гэтым закутку стаяць машыны, бо няма дзе прыпаркавацца. І раптам такая пляма пустаты, там чырвоны граніт. Ляжаць кветкі і ідзе дождж. Ты разумееш, чаму там пустата, і разумееш, што гэтая пустата зьявілася ў тваім жыцьці.
Гэта жудасна. Я гляджу, колькі маладых ужо сышло. Тых, старэйшым за каго я быў, або тых, з кім я працаваў. І я адчуваю сабе нават няёмка. Я з усімі сваімі хваробамі павінен быў паміраць раней. А атрымліваецца, што пішу нэкралёгі…
