Яшчэ нядаўна гаварылі пра магчымае спыненьне агню ва Ўкраіне да Вялікадня. Гэтага не адбылося, але, магчыма, у дыпляматычных намаганьнях быў дасягнуты пэўны прагрэс для суцяшэньня сэрцаў у гэтыя выходныя, піша журналіст Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода Рэй Фурлонг.
Розгалас, які ішоў з Парыжу пасьля перамоваў на высокім узроўні паміж ключавымі эўрапейскімі краінамі, Украінай і Злучанымі Штатамі, быў незвычайна пазытыўным.
Гэта была першая сустрэча паміж імі ў такім фармаце, а прыкметы шмат у чым былі нядобрымі.
На намаганьні ЗША прымусіць Расею пагадзіцца на любое спыненьне агню Масква адказала расплывістымі словамі і ўзмацненьнем бамбаваньняў.
Спэцыяльны прадстаўнік ЗША Стыў Уіткаф заявіў, што пасьля ягонай трэцяй сустрэчы з прэзыдэнтам Расеі Ўладзімірам Пуціным 11 красавіка «вырысоўваецца» ўгода, намякаючы, што Ўкраіна павінна пайсьці на вялікія тэрытарыяльныя саступкі Расеі.
У Кіеве прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі абвінаваціў Уіткафа ў «пашырэньні расейскіх наратываў».
Калі ласка, ніякіх камэраў
У Парыжы было апублікаванае 45-сэкундавае відэа, на якім Эманюэль Бон, старшы дарадца прэзыдэнта Францыі, відавочна просіць Уіткафа пачаць пасяджэньне з пытаньняў яму, перш чым ахова выставіла апэратарскую каманду.
Выглядала, што яны хацелі выгнаць камэры, перш чым ён што-небудзь скажа.
«Абсалютна ясна, што большасьць эўрапейскіх лідэраў, у тым ліку [прэзыдэнт Францыі Эманюэль] Макрон, катэгарычна супраць усіх зробленых прапановаў, асабліва Стыва Ўіткафа», — сказаў Радыё Свабода францускі палітычны аналітык Нікаля Тэнцэр.
Але Тэнцэр, які старшынюе ў парыскім аналітычным Цэнтры дасьледаваньняў палітычных рашэньняў (CERAP), дадаў, што сустрэча як такая была прыкметай прагрэсу.
«Цяпер яны разумеюць, што ня змогуць дамовіцца без эўрапейцаў», — сказаў ён.
Новых дамоўленасьцяў аб Украіне бакі не абвяшчалі. Але дамовіліся, што на наступным тыдні ў Лёндане пройдуць перамовы ў новым фармаце: Эўропа, Украіна і ЗША. Здаецца, гэта важная падзея.
Месца за сталом
На перамовах у Парыжы быў і пасланьнік ЗША Кіт Келаг, які ў лютым у Мюнхэне заявіў, што Эўропе ня будзе месца за сталом перамоваў аб будучыні Ўкраіны. Самога Келага з тых часоў на ключавых сустрэчах пераважна не было.
«„Э-тры“ сядзяць за сталом, і мы робім гэта з эўрапейскай амбіцыяй», — сказаў францускі дыплямат, маючы на ўвазе супольнасьць у складзе Вялікай Брытаніі, Францыі і Нямеччыну разам.
Аліна Палякова, старшыня Цэнтру аналізу эўрапейскай палітыкі (CEPA) у Вашынгтоне, таксама сказала, што сустрэча сьведчыць аб шуканьні Вашынгтонам падтрымкі ад Эўропы.
«Яны зразумелі, што патрэбны эўрапейскі ўнёсак, бо Эўропа мае свае стаўкі ў гэтай гульні», — сказала яна.
«Ідзецца ня толькі пра кавалак украінскай тэрыторыі. Ідзецца пра шырэйшыя пытаньні эўрапейскай бясьпекі, і іх нельга аддзяліць».
Дыпляматычныя падзеі ў іншых месцах
Пакуль лідэры збіраліся ў Парыжы, прэзыдэнт ЗША Дональд Трамп прымаў у Белым доме прэм’ер-міністарку Італіі Джорджу Мэлёні.
Ён сказаў, што бліжэйшымі днямі могуць адбыцца дзьве іншыя падзеі: пагадненьне з Украінай аб наданьні Злучаным Штатам доступу да яе рэдказямельных мінэралаў і адказ Расеі на магчымае спыненьне агню ва Ўкраіне.
У абодвух выпадках ранейшыя аптымістычныя заявы афіцыйных асобаў ЗША не прынесьлі плёну.
Але пэрспэктыва новага дыпляматычнага мэханізму з удзелам Эўропы, Украіны і Злучаных Штатаў сапраўды новая. Пытаньне цяпер у тым, ці стане абвешчаная на наступны тыдзень сустрэча ў Лёндане пачаткам новага плённага дыпляматычнага працэсу — ці проста чарговым тупіком.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
