На акупаваных тэрыторыях Данецкай, Луганскай, Херсонскай і Запароскай абласцей Украіны пачаўся новы этап праверак мясцовых жыхароў на наяўнасьць расейскага грамадзянства, паведамляюць ва ўкраінскім Цэнтры нацыянальнага супраціву і адзначаюць, што, паводле заканадаўства РФ, усе, хто не атрымаў расейскія пашпарты, будуць прызнаныя «замежнікамі» і ім можа пагражаць дэпартацыя. Падрабязна пра сытуацыю расказвае «Настоящее время».
У канцы студзеня першы намесьнік МУС Расеі Аляксандар Гаравой аб’явіў пра завяршэньне «пашпартызацыі» на захопленых тэрыторыях.
Тым, хто жыве на падкантрольных Расеі рэгіёнах і ня мае грамадзянства Расеі, абмяжоўваюць правы. Напрыклад, могуць адмовіць у продажы жыцьцёва неабходных лекаў, паведаміла ГУР Украіны, у прыватнасьці ў інсуліне і прэпаратах для шчытападобнай залозы. Таксама зь лютага 2025 году людзей бяз пашпарту Расеі адмаўляюцца абслугоўваць у бальніцах, а пажылыя людзі перасталі атрымліваць пэнсіі, адзначылі ва ўкраінскім Цэнтры нацыянальнага супраціву.
У красавіку 2023 году Ўладзімір Пуцін зацьвердзіў парадак пражываньня ў Расеі для жыхароў акупаваных тэрыторый Украіны. «Іншаземцамі», паводле яго, лічацца ўкраінцы, якія «заявілі пра сваё жаданьне захаваць наяўнае ў іх грамадзянства або застацца асобамі без грамадзянства», а таксама не прынесьлі прысягу грамадзяніна Расеі. Гэта дае акупацыйным уладам фармальную падставу для масавых дэпартацыяў ці іншых формаў ціску: паводле расейскіх законаў замежныя грамадзяне могуць знаходзіцца на тэрыторыі Расеі ня больш за 90 дзён, пасьля чаго іх павінны затрымаць і выслаць з краіны.
«Гэтая палітыка Крамля кажа пра дзьве рэчы: па-першае, не патрэбныя ўкраінцы, якія вяртаюцца да сябе дадому, а па-другое, далей узмоцніцца палітыка замяшчэньня насельніцтва. Цяпер пераходзім у пэрыяд дэпартацыі», — растлумачыў «Настоящему времени» кіраўнік Цэнтру вывучэньня акупаваных тэрыторыяў Пётр Андрушчанка.
Праблемы застаюцца і ў тых, хто атрымаў расейскі пашпарт. Дырэктар Цэнтру стратэгічнага разьвіцьця тэрыторыяў зь Мелітопаля Андрэй Арлоў удакладніў, што расейскія ўлады могуць пазбавіць нават ужо атрыманага пашпарта і дэпартаваць — напрыклад, за ўхіленьне ад пастаноўкі на воінскі ўлік. Так, 6 лютага расейскае МУС у акупаванай Луганскай вобласьці паведаміла пра першы выпадак пазбаўленьня грамадзянства — праўда, у дачыненьні да жанчыны.
Акрамя таго, жыхары Марыюпаля, якія атрымалі грамадзянства, дагэтуль ня могуць атрымаць дакумэнты на жытло, якое было зьнішчанае падчас баявых дзеяньняў. «Мы жыхары Расеі. Мы атрымалі ўсе пашпарты. Мы прынялі прысягу. І апынуліся на вуліцы. Такога ня можа быць, проста ня можа быць», — паскардзіліся марыюпальцы ў чарговым відэазвароце Ўладзіміру Пуціну.
У якасьці кампэнсацыйнага жытла ім выдзяляюць так званы «бязгас» — кватэры, уласьнікі якіх выехалі з горада. Марыюпальцы ў розных відэа заяўляюць, што не жадаюць заяжджаць у кватэры людзей, якія пакінулі горад. Людзі баяцца, што ўласьнік нерухомасьці вернецца і пачнуцца судовыя цяжбы. Але і гэтых кватэр можа апынуцца недастаткова: акупацыйныя ўлады зьнесьлі сама меней 460 дамоў, а новых пабудавалі — каля 50.
Самаабвешчаны кіраўнік так званай «ДНР» Дзяніс Пушылін прапанаваў і зусім адбіраць жытло ў тых украінцаў, якія атрымалі расейскі пашпарт, але зьехалі. Ініцыятыву ён абгрунтаваў тым, што даход ад здачы жытла такія ўладальнікі нібыта накіроўваюць «на фінансаваньне дзяржавы Ўкраіны і ўзброеных фармаваньняў Украіны».
«Нават тыя людзі, якія атрымалі расейскі пашпарт, перааформілі права ўласнасьці і зьехалі — вось зараз яны хочуць праінвэнтарызаваць і не нацыяналізаваць гэтую кватэру, а прызнаць за сабой права яе часовага бясплатнага выкарыстаньня для „неабходнасьці рэспублікі“, як яны кажуць. Ты ўласьнік, але прыяжджай і карыстайся. А пакуль ты не прыехаў — карыстацца будзем мы, — распавядае Пётр Андрушчанка. Ён дадае, што ўсе гэтыя дзеяньні Расеі — частка палітыкі „замяшчэньня насельніцтва“, калі расейцам ствараюць добрыя ўмовы для пераезду, забясьпечваюць працоўныя месцы і іпатэку, а ўкраінцаў вымушаюць зьехаць».
Цяпер прымусовыя дэпартацыі могуць набыць масавы характар, лічыць Андрэй Арлоў.
«Гэта палітыка максымальнага фільтраваньня, якую яны [акупацыйныя ўлады] увялі яшчэ ў 2022 годзе. Гэта палітыка, якая дазваляе ім большую частку насельніцтва замяніць на гэтых тэрыторыях, выдварыўшы адтуль людзей, якія ведалі, што такое Украіна, што ВОСЬ [часова акупаваныя тэрыторыі] — гэта ўкраінская тэрыторыя, і максымальна засяляць гэтыя тэрыторыі выхадцамі з расейскай глыбінкі, гэта значыць сваімі людзьмі», — сказаў «Настоящему времени» дырэктар Цэнтру стратэгічнага разьвіцьця тэрыторыяў зь Мелітопаля.
Форум