У Беларусі зацьвердзілі Канцэпцыю забесьпячэньня сувэрэнітэту ў сфэры лічбавага разьвіцьця да 2030 году. Адпаведная пастанова Савета Міністраў № 1074 ад 31 сьнежня была апублікаваная на Нацыянальным прававым інтэрнэт-партале 15 студзеня і набывае моц пасьля апублікаваньня.
Міністэрству сувязі Беларусі даецца тры месяцы, каб распрацаваць і зацьвердзіць плян рэалізацыі канцэпцыі.
Што маюць на ўвазе
Пад сувэрэнітэтам у сфэры лічбавага разьвіцьця ў канцэпцыі разумеецца «неад’емнае права дзяржавы кіраваць дзяржаўнай інфармацыйна-камунікацыйнай інфраструктурай і інфармацыйнымі рэсурсамі, ажыцьцяўляць над імі кантроль, абараняць свае інтарэсы, праводзіць незалежную замежную і ўнутраную дзяржаўную палітыку ў сфэры лічбавага разьвіцьця». Канцэпцыя зьяўляецца асноўнай для фармаваньня адзінай тэхнічнай і тэхналягічнай палітыкі.
Неабходнасьць забясьпечваць сувэрэнітэт Беларусі ў сфэры лічбавага разьвіцьця ў канцэпцыі тлумачыцца ў тым ліку заходнімі санкцыямі, якія абмяжоўваюць пастаўкі тавараў і паслуг сэктару інфармацыйна-камунікацыйных тэхналёгіяў (ІКТ), а таксама пагрозамі ўвядзеньня другасных санкцыяў у дачыненьні да гандлёвых партнэраў Беларусі. Забесьпячэньне гэтага сувэрэнітэту названа часткай абароны інфармацыйнай бясьпекі.
У чым аўтары канцэпцыі бачаць праблемы Беларусі ў лічбавай сфэры
У канцэпцыі канстатуецца, што ўзровень «лічбавай сталасьці» Беларусі, нягледзячы на прарывы па шэрагу IT-кірункаў, недастатковы.
У канцэпцыі вылучана некалькі асноўных праблем забесьпячэньня сувэрэнітэту ў лічбавай сфэры:
- слабое разуменьне і недахопы рэалізацыі дзяржаўнай палітыкі ў сфэры лічбавага разьвіцьця ў асобных галінах эканомікі і арганізацыях;
- розная ступень лічбавай сталасьці галін эканомікі і арганізацый;
- нізкія тэмпы разьвіцьця эканомікі дадзеных;
- высокая ступень выкарыстаньня арганізацыямі імпартных апаратных і праграмна-апаратных сродкаў, імпартнага праграмнага забесьпячэньня (ПЗ), неліцэнзійнага ПЗ, «адсутнасьць разуменьня ўсіх пераваг і недахопаў пры пераходзе на свабоднае ПЗ».
У дакумэнце зазначаецца, што ў лічбавай інфраструктуры Беларусі дамінуюць імпартныя праграмныя рашэньні — у выніку значныя сродкі працуюць на эканоміку іншых краін. Акрамя гэтага, праграмныя рашэньні, набытыя да санкцыяў, пазбаўляюць падтрымкі з боку пастаўшчыка, а ў шэрагу выпадкаў яны «маюць крытычнае рашэньне для вытворчых працэсаў» і іх замена немагчымая або патрабуе вялікіх затрат. Аўтары дакумэнту лічаць неабходным «дадатковае стымуляваньне з боку дзяржавы выкарыстаньня вольнага ПЗ, асабліва ва ўмовах санкцыйнага ціску».
Падобныя рызыкі адзначаюцца і для выкарыстаньня абсталяваньня замежных пастаўшчыкоў, якое працуе ў большасьці інфармацыйных сыстэм і рэсурсаў дзяржаўных арганізацый.
У канцэпцыі канстатуюць, што ІКТ-сэктар Беларусі ня можа цалкам задавальняць запыты дзяржаўнага сэктару, у тым ліку праз тое, што яго профіль не адпавядае патрэбам галінаў. Адзначаецца, што дзейнасьць рэзыдэнтаў ПВТ была «галоўным чынам арыентаваная на экспарт тавараў і паслуг», тым часам дзяржаўныя арганізацыі сутыкнуліся з адсутнасьцю айчынных аналягаў замежных апэрацыйных сыстэм і сыстэм кіраваньня базамі дадзеных і інш.
У дакумэнце адзначаецца, што ў Беларусі не сфармаваныя ўмовы для ўтрыманьня айчынных распрацоўнікаў. Рынак ІКТ, на думку аўтараў канцэпцыі, «манапалізаваны замежным кампаніямі».
Беларуская сыстэма падрыхтоўкі кадраў у сфэры ІКТ, паводле аўтараў канцэпцыі, таксама адстае ад патрэбаў лічбавай эканомікі.
Асноўнымі пагрозамі сувэрэнітэту ў лічбавай сфэры ў канцэпцыі названыя:
- тэхналягічная залежнасьць адных дзяржаваў ад іншых,
- недастатковы ўзровень разьвіцьця і выкарыстаньня айчынных інфармацыйных тэхналёгіяў,
- магчымасьць увядзеньня абмежаваньняў на набыцьцё высокатэхналягічнай прадукцыі і тэхналёгіяў,
- недастатковая інтэнсіўнасьць працэсаў стварэньня і нізкі ўзровень укараненьня айчынных лічбавых распрацовак,
- кадравае забесьпячэньне, нездавальняючае для эфэктыўнага фармаваньня лічбавай эканомікі, нядобрасумленная палітыка замежных ІТ-гігантаў на нацыянальных рынках,
- недастатковае дзяржаўнае рэгуляваньне абароту і камэрцыялізацыі дадзеных, працэсаў іх трансьмежнай перадачы.
Якія рашэньні прапануюць
Забесьпячэньне сувэрэнітэту ў лічбавай сфэры аўтары канцэпцыі бачаць праз рашэньне задач па наступных кірунках:
- фармаваньне нарматыўнай прававой базы (стварэньне актаў, якія будуць рэгуляваць прыярытэтнае выкарыстаньне айчыннага ПЗ, яго стварэньне, распаўсюд і тэхнічную падтрымку, а таксама выкарыстаньне свабоднага ПЗ і вызначэньне катэгорый дадзеных, апрацоўка якіх абавязкова ажыцьцяўляецца выключна на тэрыторыі Беларусі);
- прыняцьце неабходных арганізацыйна-распарадчых захадаў у сфэры лічбавага разьвіцьця;
- разьвіцьцё нацыянальнай ІТ-індустрыі ў частцы распрацоўкі айчыннага ПЗ;
- разьвіцьцё прамысловага патэнцыялу для распрацоўкі і вытворчасьці высокатэхналягічнай прадукцыі (мікра- і радыёэлектроніка, апаратныя і праграмна-апаратныя рашэньні);
- стымуляваньне навукова-дасьледчага сэктару як асновы для разьвіцьця айчынных ІКТ; разьвіцьцё кадравага патэнцыялу;
- фармаваньне ІКТ-інфраструктуры, якая забясьпечвае лічбавую стабільнасьць, неабходныя ўмовы для стварэньня і выкарыстаньня лічбавых тэхналёгіяў пры неспрыяльных вонкавых узьдзеяньнях.
Таксама для вырашэньня задач у сфэры лічбавага сувэрэнітэту аўтары канцэпцыі прапануюць разьвіваць імпартазамяшчэньне крытычна важных інфармацыйна-тэхналягічных рашэньняў, забясьпечваць спрошчаны доступ да міжнародных прамых і вэнчурных інвэстыцыяў, падтрымліваць міжнародныя праекты лічбавага разьвіцьця з дружалюбнымі краінамі і ў рамках інтэграцыйных абʼяднаньняў і інш.
У канцэпцыі таксама пералічаныя задачы, рашэньне якіх павінна паспрыяць разьвіцьцю нацыянальнай індустрыі ў частцы распрацоўкі ПЗ, разьвіцьцю прамысловага і кадравага патэнцыялу і інш.
Чаго чакаюць у выніку
Вынікам рэалізацыі палажэньняў канцэпцыі, на думку яе аўтараў, павінны стаць сярод іншага «высокая ступень лічбавізацыі сыстэмы дзяржаўнага кіраваньня, эканомікі, сацыяльнай сфэры», «мінімізацыя рызык санкцыйнага ціску», «высокі ўзровень ІТ-кампэтэнцый кіраўнікоў і работнікаў незалежна ад сфэры дзейнасьці арганізацыі», «лічбавая адукаванасьць насельніцтва» і інш.
Форум