Зьмены ў заканадаўства аб СМІ ў Беларусі не накіраваныя на ўдасканаленьне мэханізмаў абароны нацыянальных інтарэсаў, а ствараюць ўмовы для «татальнага кантролю над інфармацыяй і падаўленьня свабоднага абмену меркаваньнямі», заявіла прадстаўніца Аб’яднанага пераходнага кабінэту па нацыянальным адраджэньні Аліна Коўшык.
«Гэта чарговы крок на поўнае вынішчэньне права журналістаў на свабоду слова, а таксама права грамадзян на атрыманьне аб’ектыўнай інфармацыі», — напісала яна ў Інстаграме.
Незалежныя СМІ, падкрэсьліла палітык, выконваюць важную ролю ў здаровай дзяржаве: «Яны ня толькі даюць грамадзянам доступ да розных пунктаў гледжаньня, але таксама ажыцьцяўляюць кантроль за ўладай, раскрываючы карупцыйныя злачынствы і парушэньні правоў чалавека, — а гэта менавіта тыя рэчы, на якіх і трымаецца рэжым Лукашэнкі».
Падпісаны напярэдадні Аляксандрам Лукашэнкам закон аб СМІ прадугледжвае магчымасьць увядзеньня забароны на дзейнасьць замежных мэдыя на тэрыторыі Беларусі ў «выпадку праявы замежнымі дзяржавамі недружалюбных дзеяньняў у адносінах да беларускіх СМІ».
- Падчас абмеркаваньня новай рэдакцыі Закон ў Палаце прадстаўнікоў у красавіку 2023 дэпутаты гаварылі пра неабходнасьць «абараняць нацыянальную інфармацыйную прастору Беларусі». «І вычышчаць з галавы нашага пакаленьня гэтае трызьненьне! — настойваў тады дэпутат Алег Гайдукевіч. — Лухта, якую нам забівалі ў канцы 80-х і пачатку 90-х. Яна дагэтуль у некаторых сядзіць. Вось гэтыя казкі: „свабода слова“ — лухта гэта!»
- У Закон аб СМІ, прыняты ў 2008 годзе, пэрыядычна дадавалі зьмены, апошні раз — у 2021-м. Навацыі тады пашырылі пералік інфармацыі, забароненай для распаўсюджваньня ў СМІ.
- У Беларусі практычна не засталося незалежных грамадзка-палітычных СМІ. Многія рэдакцыі пасьля разгрому (ператрусы, канфіскацыя тэхнікі, арышты, блякаваньне) альбо закрыліся, альбо працуюць за мяжой. За кратамі знаходзяцца 34 прадстаўнікі СМІ.
Змаганьне ўлады супраць недзяржаўных СМІ
У 2020–2021 гадах перасталі выходзіць на паперы шэраг незалежных газэтаў нацыянальнага і рэгіянальнага абсягу. Большасьць газэтаў спынілі выхад праз палітычны ціск пасьля публікацый — ім не давалі далей друкавацца ў Беларусі. Перасьлед працягнуўся ў 2022-2023 гг.
Праблемы з друкарнямі паўсталі перад рэдакцыямі выданьняў:
- «Белгазета»,
- «Брестская газета»,
- «Газета Слонімская»,
- «Информ-прогулка»,
- «„Комсомольская правда“ в Белоруссии»,
- «Лидер-пресс».
- «Народная воля»,
- «Новы час»,
- «Рэгіянальная газета»,
- «Свободные новости плюс»,
- «Ганцавіцкі час».
У многіх рэдакцыях і ў журналістаў дома прайшлі ператрусы. Некаторыя рэдакцыі зазналі некалькі ператрусаў.
Фінансавыя праблемы сталі прычынай закрыцьця яшчэ дзьвюх папулярных у сваіх рэгіёнах незалежных газэтаў. На пачатку мінулага году перасталі выходзіць «Барысаўскія навіны», а ў канцы 2020 году выйшаў апошні нумар газэты «Вольнае Глыбокае».
Мэдыя і мэдыяарганізацыі, прызнаныя ўладай «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі»: Радыё Свабода, Белсат, БелаПАН, Эўрарадыё, Tut.by, Kyky.org, Наша Ніва, Хартыя’97, Флагшток, Hrodna.life, Volkovysk.by, Маланка Медыя, «Бабруйск Online», «Брестская газета», Беларуская асацыяцыя журналістаў, Мост, Люстэрка, Ранак, Беларускі расьсьледавальніцкі цэнтар, Tribuna.com Беларусь, Ex-press.livе, Deutsche Welle Беларусь, UDF.by.
У Воршы па рашэньні пракуратуры заблякавалі рэгіянальны партал Orsha.eu, у Гомлі «Свободные новости Плюс», у Віцебску «Витебский курьер».
Некаторыя рэдакцыі самі вырашылі спыніць выхад папяровых вэрсій, як, напрыклад, «Информ-прогулка» ў Лунінцы ці «ЎзГорак» у Горках.
