У Стамбуле 22 ліпеня прадстаўнікі Ўкраіны, Расеі і Турэччыны пры пасярэдніцтве ААН дасягнулі дамоўленасьці аб пастаўках украінскага збожжа праз Чорнае мора.
Дамову аб экспарце збожжа спачатку падпісалі міністар абароны Турцыі Хулусі Акар, міністар абароны Расеі Сяргей Шайгу і генэральны сакратар ААН Антонію Гутэрыш.
Пасьля іх такі самы дакумэнт падпісалі прадстаўнікі Турэччыны, ААН і Ўкраіны, якую прадстаўляў міністар інфраструктуры Аляксандар Кубракоў.
Пастаўкі тычацца партоў «Адэса», «Чарнаморск» і «Паўднёвы». Пакуль дакладна невядома, як будуць ісьці пастаўкі і хто іх будзе кантраляваць.
Дарадца кіраўніка Офісу прэзыдэнта Ўкраіны Міхайла Падаляк патлумачыў, што Ўкраіна не падпісвае ніякіх дакумэнтаў з Расеяй.
«Мы падпісваем пагадненьне з Турэччынай і ААН і бяром на сябе абавязкі перад імі. Расея падпісвае люстэркавае пагадненьне з Турэччынай і ААН», — напісаў ён на сваёй старонцы ў Twitter.
Апроч таго, Міхайла Падаляк падкрэсьліў, што ня будзе ніякага суправаджэньня расейскімі караблямі і прысутнасьці Расеі ў украінскіх партах.
«У выпадку правакацый — тэрміновы ваенны адказ. Усе праверкі транспартных сродкаў будуць ажыцьцяўляцца супольнымі групамі ў водах Турэччыны ў выпадку такой патрэбы», — падкрэсьліў дарадца кіраўніка Офісу прэзыдэнта Ўкраіны.
Расейскае дзяржаўнае інфармацыйнае агенцтва з спасылкай на свае крыніцы паведаміла, што пагадненьне прадугледжвае разблякаваньне 80 сухагрузаў, якія з пачатку расейскай вайны супраць Украіны стаяць у партах апошняй. Гэта дазволіць паставіць на сусьветныя рынкі ня менш як 25 мільёнаў тон украінскага збожжа.
18 ліпеня міністар замежных спраў Украіны Дзьмітро Кулеба заявіў, што ўкраінскі бок «не пагодзіцца на ніводнае рашэньне, якое пакіне хаця б найменшую шчыліну для магчымасьці франтальнай атакі на ўкраінскія парты з мора з боку Расеі».
13 ліпеня замежныя СМІ паведамлялі, што абмяркоўваецца такі парадак праходу караблёў, калі ўкраінскія вайскова-марскія сілы суправаджаюць іх празь мінныя палі, Расея бярэ на сябе абавязкі не нападаць у часе суправаджэньня караблёў, а Турэччына пры падтрымцы ААН будзе аглядаць усе караблі, што накіроўваюцца ў Адэсу, каб не дапусьціць перамяшчэньня на іх зброі. Апошняга патрабуе расейскі бок.
Угода таксама прадугледжвае спрашчэньне расейскага экспарту збожжа і ўгнаеньняў праз Чорнае мора.
ААН і Турэччына два месяцы пасярэднічалі ў пагадненьні аб збожжы на фоне глябальнай пагрозы сусьветнага харчовага крызісу.
У выніку расейскай агрэсіі ва Ўкраіне зьнішчана некалькі вялікіх тэрміналаў, у якіх захоўвалася збожжа мінулага ўраджаю. Пасьля акупацыі часткі ўкраінскага Поўдня расейскія войскі выкрадалі збожжа і перавозілі яго ў Крым для наступнага продажу на замежных рынках. Адначасова расейская армія заблякавала ўкраінскія марскія парты, празь якія ішлі пастаўкі збожжа з Украіны.
Пасьля вызваленьня вострава Зьмяінага ў Чорным моры зьявілася магчымасьць пастаўляць украінскае збожжа на сусьветны рынак па Дунаі, але не ў такіх вялікіх аб’ёмах, якіх патрабуе сусьветны рынак.
Генэральны сакратар ААН Антонію Гутэрыш ня раз заяўляў, што ўжо ў 2022 годзе ў шэрагу краін можа наступіць голад, а ў 2023-м будзе яшчэ горш. Вайну ва Ўкраіне ён называе адной з галоўных, але не адзінай прычынай гэтага.
Паводле Гутэрыша, ААН працягвае перамовы з бакамі канфлікту пра магчымасьць экспарту прадуктаў з Украіны і ўгнаеньняў з Расеі.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам.
- Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы бамбяць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
