«Ні трохі не сумняваюся, што паступіў правільна»
— Вячаслаў, хацелі вы таго ці не, але сваёй адмовай узяць удзел у беларускім фэстывалі «Прадмова» вы значна ажывілі беларуска-ўкраінскае «высьвятленьне адносінаў» у сацсетках, якое трывае па сёньняшні дзень і, як здаецца, зусім ня страчвае свайго імпэту. Хто, па-вашаму, зрабіў памылку — арганізатары «Прадмовы», запрашаючы ўкраінцаў і расейцаў, ці вы, рэагуючы адмовай узяць удзел у фэсьце і заяўляючы пра разрыў адносін зь беларускай літаратурай? Ці, можа, усе паступілі правільна?
— Ні трохі не сумняваюся, што, адмовіўшыся ад удзелу ў «Прадмове», я паступіў правільна. І гэта пытаньне ня толькі канкрэтнага фэстывалю, але і любога праекту, у якім мяне запрашалі б удзельнічаць у якасьці ўкраінца разам з расіянамі (няхай нават на розных пляцоўках у розных гарадах). Варта ўсьвядоміць: Расея больш за 8 гадоў вядзе вайну супраць Украіны, а ў 2022 годзе наўпрост выявіла жаданьне «дэнацыфікацыі», то бок фактычнага зьнішчэньня ўсіх украінцаў, і культурнай асыміляцыі. Таму я апрыёры ня бачу магчымасьці ўдзелу ў праграме мерапрыемства з прадстаўнікамі культуры, якая хоча выцесьніць маю.
Гэта не касаваньне культуры, гэта пытаньне этычнага і, калі хочаце, экзыстэнцыяльнага выбару з улікам ваеннага становішча і злачынстваў супраць чалавечнасьці, якія расейскі народ чыніць на маёй зямлі. Я не адмаўляю існаваньня ні расейскай літаратуры, ні расейцаў, якія выступаюць супраць вайны. Але я за правільную расстаноўку акцэнтаў, да якіх я і мой народ будзем адчувальныя прынамсі некалькі дзесяцігодзьдзяў.
«Канцэнтрацыі падвойных стандартаў аказалася зашмат»
Як чалавек, які арганізоўваў мерапрыемствы салідарнасьці зь беларускім народам і ўдзельнічаў у іх, я лічыў, што такія тонкія матэрыі зразумелыя для аргкамітэту. Аказалася, што не, і наўмысна ці выпадкова, але мне, у адрозьненьне ад іншых удзельнікаў, нават не палічылі мэтазгодным паказаць праект праграмы да яе публікацыі. Зрэшты, на маё адчуваньне, канцэнтрацыі такіх і іншых падвойных стандартаў аказалася зашмат. Асобная тэма — абмеркаваньне сытуацыі з удзелам вядомых беларускіх аўтараў, якое адкрыта расчаравала. Так ці інакш, выдаўцы абедзьвюх кніг, якія я павінен быў прэзэнтаваць — цяпер на фронце, так што зрабіць інакш, чым я зрабіў, было б амаральна ў адносінах да гэтых людзей. Дарэчы, пра аднаго зь іх цікавы факт: у ноч на 24 лютага гэтага году расейскія хакеры ўзламалі вэб-парталы ўкраінскіх дзяржорганаў і сайт майго сябра, кіеўскага выдаўца анталёгіі «Бум-Бам-Літ», а таксама зборнікаў Вальжыны Морт, Сяргея Прылуцкага і Алеся Плоткі.
Урэшце, калі арганізатары спасылаліся на палажэньні хартый аб талерантнасьці і культурным дыялёгу, расейскі госьць фэстывалю Антон Долін, якога пазыцыянавалі як ворага пуцінскага рэжыму, на сваёй старонцы ў Фэйсбуку папракаў украінскіх камэнтатараў за выкарыстаньне ўкраінскай мовы. Потым выявілася, што для самога Доліна фэстываль ня вельмі важны, але аргкамітэт ужо засьведчыў сваю пазыцыю. Ён ад пачатку зрабіў выбар на карысьць расейскіх аўтараў, і гэта было асабліва балюча яшчэ і таму, што я і іншыя ўкраінцы, якія адмовіліся ад удзелу ў «Прадмове», былі людзьмі не чужымі для незалежнай беларускай літаратуры. Усе мы працяглы час перакладалі зь беларускай мовы і шчыра падтрымлівалі беларускі народ у супрацьстаяньні дыктатуры.
Што самае прыкрае, у асабістых, непублічных зносінах мяне не пачулі чальцы аргкамітэту фэстывалю, зь якімі нас зьвязвала творчае супрацоўніцтва і, як мне падалося, чалавечае сяброўства. Значыць, калі я ў чым памыляўся, дык гэта ў высновах пра такія адносіны.
«На якую кнопку я націскаю — пакажа час»
— Вы сапраўды перастанеце займацца дасьледаваньнем і перакладамі беларускай літаратуры?
— Цяпер, пасьля сытуацыі з «Прадмовай», я лічу гэта сызыфавай працай, ня вельмі патрэбнай самім беларусам. Для мяне гісторыя з найбуйнейшым незалежным беларускім фэстывалем стала паказьнікам настрояў дэмакратычнай беларускай інтэлігенцыі. Бо ўсё-ткі яго арганізатары — першарадныя аўтары і дзеячы. Як бы ты ні стараўся перакладаць і рабіць больш вядомай ва Ўкраіне беларускую паэзію ад Міхася Стральцова да Школы маладога літаратара, колькі б новых неверагодных фактаў пра Ўладзімера Караткевіча ты ні ўстанавіў ва ўкраінскіх архівах і сярод ягоных кіеўскіх знаёмых, усё адно вельмі вялікай частцы беларусаў больш цікавыя Антон Долін і Віктар Шэндэровіч, якія глыбокай цікавасьці да беларускай культуры і ведаў пра яе не засьведчылі. А больш цікавыя яны ў асноўным тым, што яны зоркі постсавецкай прасторы.
Я не хачу сеяць варожасьць і разбураць асабістыя сувязі з годнымі людзьмі. Маю пазыцыю наконт «Прадмовы» зразумеў і падтрымаў шэраг беларусаў, мае сапраўдныя беларускія сябры застануцца маімі сябрамі, хоць нехта з катэгорыі сяброў выйдзе. У кожным выпадку для мяне, як для любога нармальнага перакладчыка, дасьледніка і культурнага дзеяча, важна абапірацца на інтэлігенцыю ў культуры, зь якой я ўзаемадзейнічаю. Сёньня тыя, каго я лічыў апорай, недастаткова разумеюць мяне, усіх украінцаў і наш боль як народу, які прыйшлі зьнішчыць, і таму я пакуль не лічу мэтазгодным працягваць працу над перакладамі, рэцэнзіямі і дасьледаваньнем белліту. Я ўклаў занадта шмат энэргіі і энтузіязму ў свае папярэднія ўкраінска-беларускія праекты. На якую кнопку я цяпер націскаю, «Паўза» ці «Стоп», — пакажа час і духоўная сытуацыя ў беларускім грамадзтве. Таму і зараз я не абыякавы чытач беларускіх пісьменьнікаў, але сваю асноўную творчую энэргію пляную накіраваць на праекты, зьвязаныя зь іншымі літаратурамі. Хоць цяпер самае галоўнае — проста выжыць і годна перамагчы ў гэтай вайне.
Пра што я прашу беларусаў у сувязі з рэплікамі, інсьпіраванымі гісторыяй з «Прадмовай»: калі ласка, нават не спрабуйце ствараць пляцоўкі для дыялёгу паміж украінскай і расейскай культурамі. І нам, і вам ёсьць чым заняцца бяз гэтага, таму што перш за ўсё мы павінны паклапаціцца аб абароне свайго сувэрэнітэту і перазапуску дыялёгу паміж беларусамі і ўкраінцамі.
«Я б не казаў пра нелюбоў да беларусаў»
— Напад Расеі на Ўкраіну паскорыў працэс «дэрусыфікацыі» ў вас, што праявілася, сярод іншага, у зьмене назваў вуліц, дэмантажы помнікаў вядомым расейцам і выдаленьні расейскіх аўтараў са школьных праграмаў. Разам з тым пачаўся і працэс, кажучы ўмоўна, «дэбеларусізацыі» ва Ўкраіне. Пра канкрэтныя праявы гэтага працэсу я вас запытаю асобна, а цяпер мне хочацца задаць вам больш агульнае пытаньне. Як моцна цяпер украінцы ня любяць беларусаў? Гэтаксама моцна, як расейцаў?
— Я раскажу такую гісторыю. За некалькі дзён да гэтага інтэрвію я падзяліўся ў Фэйсбуку навіной аб атрыманьні новых кніг Альгерда Бахарэвіча і Юліі Цімафеевай, якія мне перадалі аўтары з Польшчы. А на наступную раніцу мне прыйшло асабістае паведамленьне ад украінкі (цытата): «Добры дзень. Вы мяне ня ведаеце. І я вас таксама, але, калі ласка, сфоткайце пры нагодзе некалькі старонак Альгердавай кнігі вершаў. Бо як яго фанат я прачытала і сабрала ў бібліятэцы амаль усё… Пакуль не перастала чытаць наогул. А гэта вось чамусьці „згадала ўсё“».
На ўсялякі выпадак удакладню: многія ўкраінцы прызнаюцца, што з прычыны пастаяннага стрэсу пасьля 24 лютага 2022 году ня могуць засяродзіцца на чытаньні. І тут такі мэсыдж!..
Не, я б не казаў пра нелюбоў да беларусаў. Аб’ектыўна ёсьць шмат расчараваньняў з розных прычын, прычым часта зь вельмі драматычных і сур’ёзных. Але якія б дыскусіі ў нас часам ні вяліся, я ня ведаю ўкраінцаў, якія б, напрыклад, не захапляліся сучаснымі беларускімі партызанамі.
Дарэчы, з пачатку поўнамаштабнага ўварваньня Расеі я неаднаразова пісаў пасты пра беларускую культуру, напрыклад, пра Караткевіча і Лявона Вольскага, зь якім мы супрацоўнічалі над песьняй «Героям слава!». Адначасова беларускія сябры выдавалі пераклады маіх вершаў, якія зьявіліся ў пэрыяд вялікай вайны. Мае ўкраінскія сябры заўсёды прыязна рэагавалі на такія публікацыі.
Але што насамрэч непрыемна для ўкраінцаў, дык гэта выбарачнасьць некаторых беларусаў у ацэнцы нашага сумеснага шляху. Калі мяне, як актыўнага перакладчыка незалежнай беларускай літаратуры, разам з усімі ўкраінцамі беларуская інтэлігенцыя абвінавачвае ў гандлі саляркай з Лукашэнкам, гэта спачатку здаецца дзіўным. Калі раптам сапраўды залічаюць да кансэлераў беларускай культуры — гэта прыніжальна. Ну, а калі разам зь іншымі заяўленымі ўдзельнікамі «Прадмовы», нязгоднымі з аргкамітэтам, называюць нацыстам, ні пра які культурніцкі дыялёг думаць увогуле ня хочацца.
«Вельмі сумна чуць, што ўкраінцы не разумеюць сытуацыю ў Беларусі»
— Шмат хто зь беларусаў зьвяртаў увагу ў цяперашняй беларуска-ўкраінскай дыскусіі, што ўкраінцы ў большасьці не разумеюць сытуацыі ў Беларусі і таго, што з краінай за апошнія два гады зрабіў Лукашэнка. І зьвяртаюць увагу, што афіцыйны Кіеў надалей чыніць рэвэрансы ў бок Лукашэнкі ды ня хоча кантактаваць зь Сьвятланай Ціханоўскай. Вы таксама маеце такое ўражаньне — то бок, па-першае, што ўкраінцы не разумеюць сытуацыі ў Беларусі, і па-другое, што афіцыйнаму Кіеву не цікавая антылукашэнкаўская апазыцыя, якую ўвасабляе Ціханоўская?
— Я асабіста ўдзячны Сьвятлане Ціханоўскай і яе камандзе за ўсе іх намаганьні ў абмеркаваньні дэакупацыі Ўкраіны і Беларусі на міжнародным узроўні. Паколькі гаворка ідзе ня проста пра апазыцыю, а пра сапраўдных палітычных лідэраў беларускага народу, мне як грамадзяніну іншай дзяржавы падаецца некарэктным рабіць іншыя камэнтары. Спадзяюся, што беларусы будуць часьцей прытрымлівацца гэтага ж правіла ў дачыненьні да Ўладзіміра Зяленскага і ўкраінскіх чыноўнікаў.
І ўвогуле, вельмі сумна чуць, што ўкраінцы не разумеюць сытуацыю ў Беларусі. Насамрэч, абвінавачаньні ўражваюць ня менш, чым ракеты ў Гомельскай вобласьці, бо нівэлююць усё тое, што рабіў я і мае калегі, якія асэнсоўвалі і папулярызавалі незалежную беларускую культуру ва Ўкраіне. Ці забыліся беларусы пра шматлікія акцыі падтрымкі ўкраінцаў у 2020–21 гадах? А можа, шэраг беларускамоўных кніг і перакладаў зь беларускай, апублікаваных украінскімі выдаўцамі, — гэта дробязі і вынік працы двух-трох дзівакоў, якія нічога ня ведаюць пра Беларусь? Вядома ж, не. І верце ці не, але ў маім коле сяброў ніколі не было фанатаў Лукашэнкі.
Акрамя таго, гэта ж якраз «афіцыйны» Кіеў вывешваў на фасадзе Кіеўскай рады вялізны бел-чырвона-белы сьцяг. Або возьмем Мастацкі арсэнал, установу, якая падпарадкоўваецца Дзяржаўнаму кіраўніцтву спраў, то бок фактычна знаходзіцца ў юрысдыкцыі прэзыдэнта Ўкраіны. Летась там была маштабная выстава беларускага пратэставага мастацтва «Кожны дзень», і я разам зь іншымі наведвальнікамі пісаў пасьля лісты беларускім палітвязьням. Потым тамсама, на фэстывалі «Кніжны Арсэнал», было некалькі вялікіх праектаў салідарнасьці зь беларускім народам. Усе гэтыя, у пэўным сэнсе, захады «афіцыйнага Кіева» адбываліся з удзелам велізарнай зацікаўленай аўдыторыі ўкраінцаў. І ўсе іх ніяк нельга назваць «рэвэрансамі» ў бок рэжыму.
«Асабістая гісторыя перамогі»
— Як цяпер выглядае справа зьмены назваў вуліц у Кіеве? Якія беларускія сьляды ў тапаніміцы ўкраінскай сталіцы «зачысьцілі», а якія пакінулі?
— Даруйце, ва Ўкраіне слова «зачысьціць» выкарыстоўваецца ў іншым кантэксьце.
Кажучы агульна, у нас праходзіў працэс перайменаваньня з адной вялікай мэтай — зрабіць тапаніміку паўнавартасным інструмэнтам культуры, а не дадаткам да геаграфіі і працягам «дружбы народаў» у саўковым разуменьні. Таму адна справа, калі Менскі праспэкт праходзіць праз горад, дзе засталіся вуліцы Маскоўская і Іртыская, і іншая, калі вуліцы Кастуся Каліноўскага і Ўладзімера Караткевіча зьяўляюцца на мапе Кіева, дзе таксама знаходзяцца вуліцы Ўмбэрта Эка і Ўінстана Чэрчыля. Гэта іншая, менш фармальная прэзэнтацыя Беларусі, якая будзе больш гаварыць людзям пра людзей.
На пачатку гэтага тыдня Кіеўская рада абвясьціла вынікі грамадзкага электроннага галасаваньня за перайменаваньне вуліц у сталіцы. Аказалася, што гараджане (і я ў тым ліку) так хацелі ўвекавечыць памяць Каліноўскага, што назвалі яго імем дзьве вуліцы. Таму казаць пра «зачыстку» некарэктна.
Для мяне працэс перайменаваньня — гэта асабістая гісторыя перамогі. Я накіраваў у Кіеўскую гарадзкую раду шэраг прапановаў з падрабязнымі абгрунтаваньнямі, у прыватнасьці, аб прысваеньні вуліцы Мікалая Дабралюбава імя Ўладзімера Караткевіча. Экспэртная камісія, у якую ўваходзілі дзяржаўныя службоўцы і навукоўцы, рэкамэндавала прапанову да прыняцьця і ў гэтай якасьці вынесла на электроннае галасаваньне. І народ, а гэта былі выключна ўкраінцы, падтрымаў. Таму я віншую беларусаў, прымаю віншаваньні і дзякую ўсім, хто прагаласаваў за маю прапанову!
Я даўно марыў пра тое, каб у Кіеве зьявілася вуліца, названая ў гонар гэтага незвычайнага чалавека і аднаго з самых тонкіх кіеўскіх урбаністаў! Я хацеў, каб мой Кіеў вярнуў доўг Караткевічу, чалавеку, якому ён на пачатку 1950-х зламаў навуковую кар’еру. Для мяне было прынцыповым, каб такая вуліца была на Пячэрску, які Караткевіч у міні-паэме «Размова з Кіева-Пячэрскім сланом» назваў улюбёным кіеўскім раёнам. Таму я выбраў яе ў тых месцах, дзе пісьменьнік дакладна бываў са знаёмымі, якія абмаляваў у эсэістыцы і зь якімі зьвязаная кульмінацыя галоўнага кіеўскага твору беларускага клясыка — аповесьці «Лісьце каштанаў».
Важна, што галоўным канкурэнтам Караткевіча быў легендарны ўкраінскі актор, калярытны кіяўлянін Мікалай Якаўчанка, у гонар якога таксама прапаноўвалася перайменаваць вуліцу Дабралюбава. У выніку воляй украінскіх выбарнікаў перамог не вядомы ўкраінскі артыст, а беларускі пісьменьнік. Не хацелася б, каб гэты факт забыўся.
І вось парадаксальная сытуацыя: разам са мной радуюцца ўкраінскія сябры, а ад некаторых беларусаў я ўжо пачуў, што, маўляў, выбраў няправільную вуліцу, а ўвогуле Дабралюбаў любіў беларусаў ледзь ня больш за Караткевіча. Што ж, галоўнае, што як кіяўлянін і аўтар дысэртацыі аб кіеўскім гарадзкім тэксьце ў літаратуры я маю чыстае сумленьне хаця б перад самім Уладзімірам Сямёнавічам.
«Мяне абурыла ідэя выключыць з праграмы Быкава»
— Што вы скажаце пра выдаленьне «Альпійскай баляды» Васіля Быкава з украінскай школьнай праграмы літаратуры? Па-вашаму, беларусы павінны прыняць гэты ўкраінскі крок з разуменьнем, паколькі твор Быкава пазначаны ідэалягічным таўром эпохі, у якую ён быў напісаны?
— Асабіста мяне абурыла ідэя выключыць з праграмы творчасьць Васіля Быкава, сумленнага чалавека і таленавітага пісьменьніка. Але, шчыра кажучы, яшчэ больш мяне абурыла дынаміка, тон, а часам і маніпулятыўнасьць, зь якой беларускія СМІ пачалі абмяркоўваць гэтую падзею.
Па-першае, так атрымалася, што рэальна «Альпійская баляда» ва ўкраінскіх школах усе гэтыя гады амаль не вывучалася. Гэта пацьвердзілі мне людзі, якія лепш за мяне абазнаныя з выкладаньнем замежнай літаратуры. Твор беларускага аўтара быў прапанаваны для пазакляснага чытаньня. І, у прынцыпе, ён пакутаваў гэтак жа, як вершы Гарсія Лёркі ці проза Джэймса Джойса. Уявіце сабе: у маім школьным падручніку амаль 20 гадоў таму былі творы Джойса, але наша настаўніца, русістка старэйшага веку, вядома, больш любіла Шолахава і ўсіх Талстых. Аказалася, што сытуацыя не зьмянілася, а значыць, трэба было якасна і катэгарычна пераарыентавацца з расейскай на іншыя замежныя літаратуры, паралельна разгрузіўшы праграму. Таму рашэньне, якое набыло розгалас, тычылася ў першую чаргу не выключэньня Быкава, а ліквідацыі перакосаў на карысьць расейскай літаратуры, на якую дэ-факта ўсё было замкнута.
Па-другое, ня варта замоўчваць: аповесьць Быкава рэкамэндуецца выключыць, але ніхто не выключае з украінскай праграмы вершы Янкі Купалы і Сяргея Законьнікава. Так, яны зьмешчаныя ў блёк літаратурнага краязнаўства, які таксама ня вельмі актыўна вывучаецца. Але, даруйце, разам з Купалам і Законьнікавым ён ахапляе, напрыклад, творы Яраслава Івашкевіча і Бруна Шульца, а палякі ніколі за гэта не крытыкавалі ўкраінскую сыстэму адукацыі.
«Магчыма, быкаўскія прыпавесьці былі б больш успрымальныя»
Па-трэцяе, у нас цяпер вельмі мала савецкай літаратуры ў школьнай праграме. Прамая матывацыя ў рашэньні рабочай групы Міністэрства адукацыі і навукі Ўкраіны аб выключэньні быкаўскай аповесьці — не прылічваньне беларускага клясыка да агрэсараў, як нехта сьцьвярджаў, а «мадэрнізацыя праграмы за кошт сучасных твораў для дзяцей і падлеткаў». Я наагул думаю: мабыць, больш дарэчы было б пагаварыць пра Быкава — аўтара алегарычных апавяданьняў з позьняга зборніка «Пахаджане» (яго цудоўна пераклаў на ўкраінскую мову Аляксандар Ірванец). Магчыма, тыя прыпавесьці ў сёмай клясе былі б больш успрымальныя і вучням, і настаўнікам, чым «Альпійская баляда».
Па-чацьвёртае, урокі, як і школьныя праграмы, ня самае яскравае сьведчаньне таго, як ставяцца да пэўнай літаратуры. Напрыклад, у 2019 годзе ў Кіеве ў перакладзе на ўкраінскую мову выйшлі дзьве кнігі прозы Васіля Быкава, а ў 2020 годзе — трэцяя. Гэта дабротны трохтомнік зь якасным перакладам і вынікамі добрасумленнай тэксталягічнай працы, бо раман «Мёртвым не баліць» прадстаўлены ў поўным, непадцэнзурным варыянце. Раю ўсім зайсьці на сайт кіеўскага выдавецтва «Знання» і паглядзець захопленыя водгукі ўкраінскіх чытачоў пра такія кнігі, у прыватнасьці пра «Альпійскую баляду». Гэта будзе найлепшым адказам на пытаньне пра ўспрыманьне быкаўскай творчасьці ва Ўкраіне. І зьвернем увагу: у свабодных беларускіх СМІ актыўна абмяркоўваецца выключэньне з праграмы гісторыі беларускага клясыка, але грунтоўных рэцэнзій на гэты ягоны трохтомнік, які нядаўна выйшаў ва Ўкраіне, я там, на жаль, ня бачыў. Дарэчы, ні на маю анталёгію «Бум-Бам-Літ», ні на ўкраінскія выданьні Ўладзімера Арлова, Артура Клінава, Кірыла Стаселькі, Дзьмітрыя Строцава і Веніяміна Блажэннага — таксама не.
«Думаю, украінскім дзецям было б цікава адкрыць для сябе Багдановіча і Караткевіча»
— Калі б ад вас залежала складаньне школьнай праграмы ва Ўкраіне, які твор/якія творы зь беларускай літаратуры вы туды прапанавалі б? Ці наагул нічога?
— Праўду кажучы, я ніколі не займаўся школьнай пэдагогікай. Заўважу: сам я ні ў школе, ні ва ўнівэрсытэце не вывучаў ніводнага твору беларускай літаратуры на ўкраіністычнай спэцыяльнасьці. Гэта не перашкодзіла мне ісьці сваім шляхам, як і вялікай колькасьці маіх знаёмых, якія ўдзельнічалі ва ўкраінска-беларускім дыялёгу. Але, вядома, такая сытуацыя з праграмай няправільная. Думаю, украінскім дзецям было б цікава адкрыць для сябе лірыку Максіма Багдановіча (у перакладзе найлепшых паэтаў розных пакаленьняў: ад «нэаклясыка» Міхайлы Драй-Хмары да андэграўнднага Ігара Калінца!) і прозу Ўладзімера Караткевіча. Вучням малодшых клясаў адназначна добра «зайшлі б» казкі Наталкі Харытанюк, а сярэдніх — гарэзьлівая іранічная паэзія Віктара Жыбуля і Веры Бурлак. Старшаклясьнікі пасьля Апалінэра і Цэляна ацанілі б вершы Вальжыны Морт. І, вядома ж, бліскучая навэла Альгерда Бахарэвіча «Чалавек Раман Бурак» з «Апошняй кнігі пана А.». гаворыць шмат пра Беларусь і сучасны сьвет наагул. Адным словам, беларуская літаратура павінна паўстаць такой, якая яна ёсьць насамрэч — прагрэсіўнай, экспэрымэнтальнай, мадэрнай.
Аднак украінская праграма ў замежнай літаратуры мусіць імкнуцца да пэўнай прапарцыянальнасьці. Напрыклад, сытуацыя з творамі польскіх, чэскіх ці харвацкіх аўтараў там далёкая ад ідэальнай, таму было б занадта рамантычна прагназаваць неадкладнае ўключэньне шматлікіх беларускіх пісьменьнікаў.
Разам з тым мне здаецца, што найлепшым для абмеркаваньня зьместу школьных падручнікаў, калі на гэта ёсьць запыт у беларускім грамадзтве, быў бы іншы час. Той, калі ў самой Беларусі Тараса Шаўчэнку нарэшце стануць вывучаць у курсе замежнай, а не беларускай літаратуры. Той, калі ў беларускіх асьветнікаў будуць воля і магчымасьці ўключаць у свае праграмы найноўшых украінскіх аўтараў. Ва ўсякім разе, гэта ніяк не пэрыяд ваеннага становішча ва Ўкраіне, калі ўсе і ўсё жыве інакш, чым у мірны час.
«Значыць, усім не зашкодзіць зрабіць высновы»
— І яшчэ адно пытаньне ва ўмоўным ладзе. Калі б вам цяпер прапанавалі ўдзел у беларуска-ўкраінскай сустрэчы, дзе зь беларускага боку выступалі б прадстаўнікі незалежнай грамадзянскай супольнасьці, а сустрэча была б прысьвечаная абмеркаваньню пытаньня, як прадухіліць поўны разрыў паміж культурнымі і інтэлектуальнымі элітамі абедзьвюх нацый, то што б вы адказалі на такую прапанову?
— Для мяне гэтае пытаньне не ва ўмоўным, а ў абвесным ладзе. Менавіта для таго, каб не дапусьціць разрыву паміж дзеячамі культуры, а тым больш прадэманстраваць еднасьць зь беларускімі незалежнымі мастакамі і мысьлярамі, я плянаваў узяць удзел у фэстывалі «Прадмова». Ну, не атрымалася, нягледзячы на маё вялікае жаданьне расказаць там пра сёньняшнюю Ўкраіну і мае новыя праекты, зьвязаныя зь Беларусьсю. Значыць, усім не зашкодзіць зрабіць высновы.
Мая прыватная выснова: сёньня трэба шанаваць асабістыя сувязі з тымі беларусамі, якія ненавідзяць рэжым у сваёй дзяржаве, не падыгрываюць Расейскай Фэдэрацыі і цэняць мяне ня столькі як пісьменьніка, колькі як чалавека і прадстаўніка майго народу. І, вядома ж, заставацца чалавекам, які чуе сапраўдных адважных сяброў і суперажывае зь імі.
Вячаслаў Лявіцкі нарадзіўся ў 1988 годзе ў Кіеве. Скончыў Інстытут філялёгіі Кіеўскага нацыянальнага ўнівэрсытэту імя Тараса Шаўчэнкі (2009) і асьпірантуру пры ім (2012). Кандыдат філялягічных навук (з 2012 г.). Паэт, перакладчык, літаратуразнаўца. Актыўны папулярызатар сучаснай беларускай літаратуры, у тым ліку суперакладчык на ўкраінскую мову паэтычнага зборніка Андрэя Хадановіча «Беларускі мужчына» і анталёгіі сучаснага беларускага апавяданьня «Як рыба аб лёд». Пераклаў шэраг твораў Уладзімера Караткевіча, Міхася Стральцова, а таксама Альгерда Бахарэвіча, Крысьціны Бандурынай, Веры Бурлак, Зьмітра Вішнёва, Лявона Вольскага, Вольгі Гронскай, Алеся Емяльянава-Шыловіча, Віктара Жыбуля, Артура Камароўскага, Насты Кудасавай, Віктара Лупасіна, Уладзя Лянкевіча, Сержа Мінскевіча, Антона Рудака, Міхася Скоблы, Юлі Цімафеевай і іншых.
