Пра складанасьці ў паразуменьні паміж сваякамі Свабода размаўляла з украінкай і беларусамі.
«У першыя дні мне пісалі: „Зрабіце хоць што-небудзь!“ Гэта быў крык роспачы»
Беларуска Марыя (імя зьмененае. — РС) пасьля падзей 2020–2021 году пераехала жыць у грузінскі Батумі. Яна дыстанцыйна займаецца выкладаньнем. Сярод яе вучняў былі і ўкраінцы.
«Мая маці — украінка, адпаведна, ва Ўкраіне шмат сваякоў, у Львове і вобласьці. Ад пачатку вайны мне пісалі некаторыя вучні і сваякі: «Ну зрабіце вы што-небудзь! Зрабіце, каб не пайшло беларускае войска!» Але гэта была не нянавісьць — крык роспачы. Сваякі са Львова і вобласьці цяпер хто ў тэрытарыяльнай абароне, хто ў валянтэрскім руху. Мы зь імі нармальныя маем стасункі. Мяне трохі супакоіла ў перапісках, калі знаёмыя ўкраінцы пыталіся не «вашы ўвойдуць?», а «лукашысты ўвойдуць?» — кажа Марыя.
«Беларусы проста паказалі ўкраінцам ролікі за 9 жніўня»
Марыя кажа, што першыя акцыі на знак салідарнасьці з Украінай у Батумі ладзілі беларусы. Потым туды прыйшлі грузіны і ўкраінцы, якія з 2014 году жывуць у Батумі.
«Была суцэльная ганьба для нас. Сыпаліся папрокі: „Што вы тут робіце? Вы мусіце быць там і пераварочваць рэжым! Вы двух удараў дубінкай спалохаліся“. Ну, большасьць пакрыўдзілася, канечне, на такое стаўленьне. Тым больш там былі беларусы, якія ці ўцяклі ад турмы, ці іх блізкія цяпер у турмах. Але пазьней я заўважыла, што на акцыях лунае-такі наш бел-чырвона-белы сьцяг. Аказалася, нашы беларусы, адна сямейная пара, не пакрыўдзіліся, а патлумачылі сытуацыю, паказалі відэа за 9 жніўня 2020 году. Украінцы вельмі былі ўражаныя. Потым яны пачалі сябраваць», — расказала Марыя.
Яна лічыць, што беларусам варта спакойна і пасьлядоўна расказваць пра сытуацыю ў краіне, арганізоўвацца ў «сеткі і ланцужкі», не губляць маральны дух, рабіць працу на карысьць Беларусі.
«Сытуацыя са сваякамі — гэта проста рана, якая крывавіць»
Беларус Мікалай (імя зьмененае. — РС) мае шмат сваякоў ва Ўкраіне, у Чарнігаўскай вобласьці.
«У 2020 годзе, калі мы ў Менску выходзілі на пратэсты, мае блізкія сваякі з Чарнігаўскай вобласьці паставіліся да мяне рэзка нэгатыўна. Яны спынілі стасункі са мной. Бо казалі: „Што вы там робіце? Лукашэнка — мудры бацька, нам бы такога прэзыдэнта, вас там амэрыканцы накручваюць, вы проста сьляпыя“. Яны пакрыўдзіліся на мяне за тое, што мы хочам прыбраць „мудрага бацьку“. Іншыя сваякі ў нас у Расеі. І ў нас ёсьць такі сваяцкі чат. Пасьля вайны мяне там назвалі правакатарам, бо я казаў, што вайна — злачынная, а яны — што яна правільная. Тыя ж сваякі-ўкраінцы, ужо калі ішла вайна ў іх, сказалі, што вінаватая ў вайне Амэрыка і NATO. І што NATO сутыкнула Расею з Украінай. Цяпер я зь імі асабліва не кантактую, але месяц таму ад іх такі быў пасыл. У іх мясцовасьці шчыльнай бамбёжкі і такіх жахаў, як у іншых месцах, не было», — кажа Мікалай.
Яшчэ адна ягоная сястра, украінка, трапіла пад абстрэлы, хавалася ў падвале і цудам выехала. «Мы зь ёю цяпер нармальныя маем стасункі, размаўляем. Раней яна была апалітычная, цяпер жа такі час, што „каменьне закрычыць“. Таму яна зьмяніла погляд на многія рэчы», — дадаў беларус.
Ён заўважае, што з украінцамі — аднаклясьнікамі, знаёмымі — у яго цяпер нармальныя стасункі.
«Пасьля вайны ня ведаю, як яно будзе. Немцы неяк вырашылі гэтае пытаньне. Давядзецца і нам. Бо я лічу, што мы маем усё-ткі калектыўную віну, вінаватыя, на жаль. Цяпер вельмі шмат эмоцый, і людзі шмат гавораць лішняга», — кажа Мікалай.
«Чакаю з 24 лютага — можа, прыедзе да нас на сваім танку?»
Сваю гісторыю стасункаў з раднёй расказала Свабодзе ўкраінка Натальля. Яе тата — украінец, маці — беларуска.
«Продкі таты пазналі пакуты праз Галадамор і „закон пра тры каласкі“. Дзядуля часам як выпіваў, дык праклінаў папоў і камуністаў. Сваякі маці-беларускі былі з Альшанскіх балот. Іх гвалтам выселілі з хутара, калі там будавалі вайсковую базу. З мамінага боку ў мяне шмат сваякоў у Беларусі і Расеі. Практычна з усімі імі я спыніла стасункі ў 2014 годзе. Бо пачула ад стрыечнага брата-беларуса, што яму будзе за гонар „служыць вялікай Расеі“. Для мяне гэта было абразьліва. Ён вайсковец, цяпер, можа, і былы. Чакаю з 24 лютага — можа, прыедзе да нас на сваім танку?» — кажа Натальля.
У 2014 годзе яе муж пайшоў добраахвотнікам на Данбас, брат быў ва ўзброеных сілах.
«Адна наша сваячка з глыбінкі Беларусі казала маёй цётцы — беларусцы з Гомля: „Бачыш, іх дзеці пайшлі абараняць сваю Бацькаўшчыну. А твае пойдуць, калі трэба будзе ратаваць Беларусь?“ У мінулым годзе мой муж цяжка хварэў. Яго звольнілі па стане здароўя. Але зранку 24 лютага ён паляцеў абараняць Чарнігаў. Мяне адправіў у белы сьвет з заданьнем, каб была ў бясьпецы і не адцягвала яго ад спраў», — кажа ўкраінка.
«Цётка жадае нам трымацца і міру»
Зь беларускімі цёткамі яна адмовілася размаўляць.
«Выдаліла іх нумары тэлефонаў. Цётка з Гомля гаворыць шаблёнамі з тэлевізара. Мая маці намагаецца расказаць ёй нейкія факты, заклікае да розуму — што ня можам мы самі сябе бамбіць! Тая псыхуе, што ёй расказваюць „непрыемнае“, і кажа, што мы, украінцы, падманутыя, а па беларускім тэлебачаньні кажуць праўду. У канцы яна жадае нам трымацца і міру. Я так разумею, мір — гэта такая форма капітуляцыі перад Расеяй? Скарыцца так, як скарылася Беларусь?» — разважае Натальля.
Разам з тым яшчэ з часоў Майдану праз інтэрнэт яна знайшла іншую, далёкую сваячку ў Беларусі.
«Яе сям’я падтрымлівае нас. Яны нас разумеюць. Пасьля 24 лютага, калі на нас паляцелі бомбы з боку Беларусі, яна прасіла прабачэньня за сваіх цёмных землякоў. Але цётка ня хоча пакідаць сваю краіну, бо яна любіць Беларусь. Яна захапляецца, што ўкраінцы так згуртаваліся і дапамагаюць адзін аднаму, і ледзьве ня плакала, калі казала, што беларусы на такое ня здатныя. Яна хадзіла на пратэсты. Інтэлігентная жанчына, а не чалавек тэлевізара і грошай», — кажа ўкраінка.
«Цётка з Адэсы зь сёстрамі зь Беларусі размаўляе толькі пра надвор’е»
Беларуска Ганна (імя зьмененае. — РС) падтрымлівае сваю цётку ў Адэсе.
«Бо калі пачалася вайна, дзьве яе сястры ў Беларусі пачалі пераконваць яе праз тэлефон, што „Добры Пуцін і Лукашэнка ратуюць вас ад нацыстаў“. Цётка з Адэсы адказала ім, што ня трэба яе ратаваць. Але яны нічога не разумеюць. Таму я стала тэлефанаваць ёй і падтрымліваць, заадно расказала пра падзеі ў Беларусі за апошнія гады — бо яна мала што ведала. Я цётцы ў Адэсе расказваю, што нармальныя беларусы ня хочуць вайны і падтрымліваюць Украіну. Я ёй нават паказала некаторыя сюжэты зь беларускага тэлебачаньня. Цётка была проста ў шоку ад таго, што ў нас такое ідзе па тэлебачаньні, людзі глядзяць і вераць гэтаму», — кажа Ганна.
Цяпер, паводле яе словаў, сёстры з Украіны і Беларусі размаўляюць, але выключна пра надвор’е і агароды.
«Яны, беларускія цёткі, нават ня могуць уявіць сытуацыю ва Ўкраіне — так, як яна ёсьць, а не ў тэлевізары. Яны кажуць цётцы ў Адэсе: „Едзь у Беларусь да нас, хай цябе сын прывязе“. Не разумеюць, што ідзе сапраўдная вайна. Яны не павераць ані ўва што, пакуль ім ня скажуць гэта па тэлевізары. Потым яны будуць казаць: „Мы не вінаватыя. Нам нічога ў тэлевізары такога не паказвалі“. Бо яны ня здолеюць прызнаць, што былі свалачамі», — лічыць беларуска.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
