На гэтыя пытаньні Юрыя Дракахруста на канале Свабода Premium адказвае гісторык, палітычны аглядальнік Расейскай службы Радыё Свабода Яраслаў Шымаў.
Шымаў
- Хочацца спадзявацца, што гэта ня ліпень 1914 году і ня жнівень 1939 году. Інакш нас чакае катастрофа велізарнага маштабу.
- Цяперашняя сытуацыя мне не падаецца такой, зь якой няма іншага выйсьця, акрамя вайны. І ў 1914-м і ў 1939-м бакі былі зьвязаныя тым, што адбывалася раней.
- Напярэдадні І сусьветнай вайны склаліся дзьве кааліцыі дзяржаваў, якія супрацьстаялі адна адной. Там былі дакладныя ўзаемныя абавязкі ўнутры гэтых кааліцыяў. І калі адбылося забойства эрцгерцага, адзін крок вымагаў наступны.
- Цяпер Расея па сутнасьці самотная ў сваіх мэтах і патрабаваньнях. Сі Цзінпін, кітайскі лідэр, заявіў, Кітай аддае перавагу дыпляматычным, несілавым спосабам вырашэньня канфлікту. Многія аналітыкі, у тым ліку і ў Маскве, прачыталі гэта як пасланьне Пуціну — Кітай за цябе «ўпісвацца» ня будзе.
- Я згодны з вэрсіяй, што гэта спроба рэваншу прайгралага. Нехта адносіць пачатак гэтай лініі да Мюнхэнскай прамовы Пуціна ў 2007 годзе, нехта да 2014 году. На мой погляд, адлік пайшоў яшчэ раней — з 2004-2005 гадоў, з «аранжавай» рэвалюцыі ва Ўкраіне.
- Калі ў нулявых Анатоль Чубайс вылучыў ідэю «лібэральнай імпэрыі», ужо тады ўзьнікла памкненьне да стварэньня сваёй сфэры ўплыву прыкладна ў межах былога СССР. Аб гэтым і Ельцын спрабаваў дамовіцца з Клінтанам.
- 1991 год кіроўным колам Расеі бачыцца як параза.
- Цяпер Захад не захацеў гуляць па тых правілах, якія прапануе Пуцін. Атачэньне Пуціна згоднае з Бжэзінскім, які пісаў, што без Украіны Расея не адродзіцца як імпэрыя. Таму Ўкраіна — цэнтар канфлікту Расеі з Захадам.
- Паколькі Байдэн нічога Крамлю не прапанаваў, вырашана падвысіць стаўкі і выставіць комплексны ўльтыматум. Гэты працэс неабавязкова павінен завяршыцца сілавой акцыяй, але рызыка ў тым, што стаўкі могуць узьняцца так высока, што шляху назад ня будзе без страты твару.
- Балянсаваньне на мяжы вайны ня можа працягвацца занадта доўга.
- Першы Бэрлінскі крызіс цягнуўся 11 месяцаў, але гэта не гады. Чым даўжэй цягнецца пэрыяд вострага напружаньня, тым большая рызыка эксцэсу выканаўцы. І далей сьнежны камяк можа пакаціцца да вялікай вайны.
- Ёсьць і іншая небясьпека — незадаволенасьць «ястрабаў» у атачэньні лідэра, што напружанасьць не прыводзіць да выніку. У 1938 годзе крызіс вакол Чэхаславаччыны цягнуўся амаль год. І падчас крызісу некаторыя нямецкія генэралы падумывалі аб тым, каб адхіліць ад улады Гітлера, паколькі выніку крызісу не было.
- Паколькі і цяпер сытуацыя зацягваецца, Пуцін будзе вымушаны нешта рабіць: альбо прад’явіць сурʼёзнае пагадненьне з Захадам альбо ўжыць сілу, каб зьмяніць сытуацыю.
- Калі сілавая опцыя будзе абраная Крамлём, я б схіляўся да вэрсіі хуткага, лякальнага ўдару. Заваёўваць усю Ўкраіну складна. Цяперашняя Ўкраіна — гэта не Ўкраіна 2014 году. У яе даволі баяздольная армія. Яна слабейшая за расейскую, і зразумела, што поўнамаштабную вайну з Украінай Расея выйграе. Але крыві там пральецца шмат, каб выклікаць і ўнутрырасейскія наступствы. Ня думаю, што Расея гатовая да стратаў у памеры тысячаў жыцьцяў.
- А вось кароткая апэрацыя, разбурэньне ўкраінскай лініі абароны на Данбасе — гэта магчыма. Учора частка дэпутатаў Дзярждумы заклікалі Пуціна прызнаць незалежнасьць ДНР і ЛНР. Гэта той маштаб дзеяньняў, які я магу сабе ўявіць.
- Анэксаваць сэпаратысцкія рэгіёны Ўкраіны зараз Расеі няма ніякай карысьці. Фактычна яны і так датуюцца Расеяй. Там акрамя Данецку важных цэнтраў няма. У такога набытку няма сымбалічнага капіталу, які быў у Крыму. І гэта наўпроставы выклік санкцыяў.
- Нехта зь вялікіх сказаў — ты можаш пачаць вайну, але ты ніколі ня скончыш яе так, як хацеў, пачынаючы яе. Гэта тычыцца і пераможцаў таксама.
- Калі будзе абраны сілавы варыянт, то падчас яго рэалізацыі можа адбыцца нешта, што перавядзе сытуацыю ў іншую плашчыню. Падчас украінскага крызісу з 2014 году такі момант быў — гэта зьнішчэньне малайзійскага Боінгу.
- Калі б ня гэта, то санкцыйная ўпартасьць Захаду, магчыма, не было б такой, якой яно стала. Цалкам імаверна, што і падчас новай вайны Расеі і Ўкраіны адбудзецца нешта такое, пасьля чаго палітычны дыялёг будзе вельмі ўскладнены.
- Заходнія палітыкі арыентуюцца на настроі свайго насельніцтва. Для эўрапейскіх і амэрыканскіх выбарнікаў гэты канфлікт усё ж далёкі. Гэты попел ня вельмі моцна бʼецца ў іх сэрцах. І гэта захаваецца, калі канфлікт не прывядзе да нечага экстраардынарнага.
Пагроза нападу Расеі на Ўкраіну
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
