Як і тысячы беларусаў, якія на Радзіме зазналі перасьлед, ксёндз Вячаслаў Барок цяпер за мяжой.
«У таго, хто мае сапраўды моцную веру, у цяжкія моманты няма пытаньняў „дзе Бог?“»
— Ксёндз Вячаслаў, вы зьехалі зь Беларусі ў ліпені мінулага году. Якія зьмены адбыліся ў вашым жыцьці падчас эміграцыі, якую вы самі неаднаразова называлі ў розных інтэрвію камандзіроўкай?
— Першая і галоўная зьмена — гэта тое, што сапраўды цяпер я знаходжуся па-за межамі сваёй краіны. А другая — што ня маю сталага месца жыхарства. Напрыклад, у Беларусі ў мяне ўсе ж такі быў свой уласны куток, дзе ёсьць мой дом, дзе ляжаць мае кнігі. А тут, будучы ў камандзіроўцы, якая сапраўды крыху зацягнулася, я мяняю сыстэматычна месца перабываньня.
Усё астатняе засталося тым жа: працягваю працаваць зь людзьмі, прапаведаваць, застаюся сьвятаром, і сьвятаром віцебскай дыяцэзіі таксама, далей працую ў Расонах. Але разам з тым служу тут для беларусаў, якія выехалі ў Польшчу, і працую пры парафіі сьвятога Аляксандра ў Варшаве на плошчы Трох Крыжоў.
— Колькі беларусаў прыходзяць маліцца на роднай мове?
— Агулам людзей, якія за апошні час зьявіліся на малітве, каля 400 чалавек. Але ж вядома, што ня ўсе яны прыходзяць на імшу сыстэматычна. Варшава — вялікі горад, і хоць месца малітвы вызначана вельмі добрае, у цэнтры, мне самому, каб туды даехаць, трэба прысьвяціць як мінімум гадзіну ў адзін бок. У некаторых дарога займае і 20 км, і больш, таму складана патрабаваць, каб людзі прыходзілі кожны раз. Але ў іх ёсьць лучнасьць з парафіяй, і гэта вельмі радуе.
У апошнія гады на плечы многіх беларусаў зваліліся цяжкія выпрабаваньні, якія ў тым ліку паўплывалі на іх стаўленьне да рэлігіі і Бога. Хтосьці прыйшоў да веры і царквы/касьцёла, хтосьці ад яе адвярнуўся...
У таго, хто мае сапраўды моцную веру, няма пытаньняў «дзе Бог?», бо такі чалавек разумее, як Ён прамаўляе і дзейнічае. Ёсьць і людзі, якія толькі калі трапілі ў сытуацыю выпрабаваньняў, пачалі задумвацца, што сапраўды ў жыцьці ня ўсе так гладка, і толькі цяпер пачынаюць шукаць Госпада. Ёсьць і такія, хто, сустрэўшыся з катаваньнямі, несправядлівасьцю, у той момант, калі нібыта самі былі, як Хрыстос на крыжы, не атрымаўшы духоўнай падтрымкі з боку іх парафіяльнай супольнасьці ці касьцёла, ня вытрымалі і аддаліліся ад Бога.
— Якія вы асабіста заўважылі тэндэнцыі за апошнія месяцы, у тым ліку сярод беларусаў Варшавы?
— Не сакрэт, што большасьць людзей, якія прыходзяць на малітву, у першую чаргу расказваюць пра свой досьвед, атрыманы ў Беларусі за апошні год. На жаль, ён вельмі балючы — альбо чалавек трапіў пад рэпрэсіі, быў звольнены з працы ці адлічаны з унівэрсытэту, альбо прайшоў праз затрыманьні, зьбіцьцё ці гвалт. Такія людзі прыходзяць у нашу парафію перш за ўсё таму, што шукаюць падтрымкі і разуменьня, жадаюць пра свае перажываньні размаўляць, ня хочуць трымаць гэта ў сэрцы. Асяродзьдзе парафіяльнай супольнасьці спрыяе таму, каб чалавек мог выказацца.
«Калі не заплянуем жыцьцё так, як хоча Бог, год «гістарычнай памяці» можа стаць «годам памінак»
— Новы год пачаўся з трагічных навінаў як унутры краіны, так і за яе межамі. Некаторыя людзі ня ведаюць, дзе знаходзіць сілы, і страчваюць надзею на хуткія перамены да лепшага. Беларусы ў размовах з вамі, напэўна, шмат разоў пыталіся, што рабіць далей. Які б вы маглі сёньня даць ім адказ?
— Добра, калі мы на пачатку году задаём пытаньні, што і як нам рабіць у часы, калі зло вельмі моцна ашчэрвае свае зубы, калі падаецца што ўлады адвярнуліся ад закону, а царква маўчыць пра ўсю сытуацыю і не падае адназначных арыенціраў.
Я перакананы: каб нам не было сумна і крыўдна падводзіць вынікі леташняга году і расчароўвацца, што нічога не атрымалася, то акурат на пачатку 2022-га трэба расплянаваць сваё жыцьцё такім чынам, як гэтага хоча Бог, абапіраючыся на ягоныя мудрасьці. Калі ня будзем гэтага рабіць, то можа атрымацца так, што год гістарычнай памяці, які нібыта ў нас абвешчаны, можа стаць годам памінак, бо мы будзем разьвітвацца з нашымі блізкімі і знаёмымі, якіх будуць проста забіваць і катаваць. І хаваючы іх — будзем хаваць свае мары пра справядлівае жыцьцё і вольную Беларусь.
— У беларускіх касьцёлах падчас сьвятой імшы ў інтэнцыях вельмі часта гучыць малітва за ўладу. Ці дарэчная яна і які сэнс у ёй закладзены, калі ў гэтыя словы шмат хто з прыхаджан, магчыма, не ўкладае шчырых пачуцьцяў?
— Гэтыя паняцьці — малітва, улада, любоў, — сапраўды вельмі важныя. Паўстае толькі пытаньне, як іх зьвязаць у беларускім кантэксьце, калі паміж імі велізарны разрыў, бо сілавыя органы забіваюць мірных грамадзян, катуюць іх. І тут вельмі важна нам патлумачыць, які зьмест мы ўкладаем у гэтыя словы.
Сапраўдная любоў хрысьціян праявіцца ў тым, што яны, маючы адказнасьць за будучыню краіны і кожнага беларуса, забяруць уладу ў людзей, якія сёньня робяць беззаконьне. Асабіста я ўкладаю ў гэтую ўнівэрсальную малітву таксама такі зьмест, што няхай Бог блаславіць кожнага, хто пры ўладзе, каб дазволіць ім адказаць перад зямным судом, міжнародным трыбуналам. Чаму? Таму што потым ім лягчэй будзе адказаць перад судом Божым.
«Мы ня можам паддавацца нянавісьці і помсьце, бо гэта прывядзе ў нікуды»
— Зараз часта дыскутуюць пра сілавы пратэст. Паводле рэлігіі, якія ў грамадзян ёсьць сродкі абароны і ці можна адказваць гвалтам на гвалт?
— Касьцёл павінен адказваць на ўсе гэтыя пытаньні. Галоўнае, калі мы хочам зьмяніць сытуацыю да лепшага, мы ня можам паддавацца нянавісьці і помсьце, бо гэта прывядзе ў нікуды. А любоў і клопат пра агульнае дабро вядуць нас у лепшую будучыню. Касьцёл у сваім сацыяльным вучэньні таксама прадугледжвае сілавы пратэст і дае такое права, калі іншыя мэтады вычарпаныя, калі наступае такі момант, калі сапраўды няможна нічога іншага выкарыстаць.
— Як зразумець, што гэты момант надышоў?
— Ён заўважны. Пра збройны пратэст напісана, у тым ліку, у Катэхізісе каталіцкай царквы (с. 154) і ў Кампэндыі сацыяльнага вучэньня касьцёла (параграфы 393–401).
Адным словам, павінен выканацца шэраг умоваў, сярод якіх упэўненасьць у тым, што дзякуючы сілавому пратэсту ёсьць пэўнасьць, што перамога дабра адбудзецца, што крыўда ад такога пратэсту будзе прынесена значна меншая, чым у той момант, калі б яго не было.
І ў гэтым есьць сапраўднае хрысьціянства. Мы ня можам рабіць зь яго штосьці незразумелае і аморфнае, кіруючыся толькі аднымі словамі: «Калі ўдарылі па адной шчацэ, падстаў другую». Так яно не працуе. Гэтыя словы праўдзівыя і перадусім скіраваныя на тое, што чалавек павінен разумець, што ён ня цэнтар сусьвету і не стаіць па-над законам. Таксама гэтыя словы заахвочваюць зразумець, што мы ня можам паддавацца эгаізму. Каб спыніць зло, мы павінны кіравацца прынцыпамі праўды і справядлівасьці.
— Вы закранулі момант, які тычыцца прыстасаванасьці людзей да сёньняшніх умоваў. Як вы ставіцеся да таго, калі бязьдзейнасьць у цяперашніх падзеях альбо ўчынкі, якія супярэчаць божаму закону, апраўдваюць страхам нанесьці шкоду сваёй сям’і, страціць працу і г.д.?
— Як сьвятар не хачу абвінавачваць нікога ў ягоным выбары. Чалавек вольны, але ён павінен усьведамляць наступствы кожнага свайго выбару. Калі хрысьціянін спрабуе сам апраўдаць свае паводзіны, то ён адразу становіцца на пазыцыю таго, хто прайграў, бо ў хрысьціянстве нас заўсёды апраўдвае Госпад, Хрыстос, бо Ён ведае, што значыць быць чалавекам.
На маю думку, нам, беларусам, трэба разумець адно: Свабода — гэта адзін з найвышэйшых дароў божых.
Калі мы змагаемся за яе, то ў той час мы павінны забыцца пра сваё зямное жыцьцё, бо без свабоды яно ня мае сэнсу. А калі б мела, то Хрыстос ніколі б не пайшоў добраахвотна на крыж і на сьмерць дзеля вызваленьня нас зь няволі граху.
А ў нашых галовах зараз так: нібыта хацелася б быць вольнымі, але камфорт і тое, каб не высоўвацца, стаіць у нейкім прыярытэце. Так ня можа быць — гэта не па-божаму. І калі мы гэтага не зразумеем, ня будзе ў нас ні жыцьця, ні свабоды. Беларусам не хапае гэтага перакананьня.
«Няверуючыя людзі, якія аддаюць сваё жыцьцё за ідэю хрысьціянскага Бога, абгоняць мяне ў Валадарстве Божым»
— Вы раней казалі, што нерэлігійных людзей, якія змагаюцца за свабоду Беларусі, за праўду, можна параўнаць з хрысьціянамі, і іх вера мае нават большую вартасьць...
— Скажу так, я перакананы, што вера такіх людзей у вачах Божых больш каштоўная, чым вера мая, сьвятара. Таму, што я веру ў Бога, паўжартам кажучы, прагматычна — што трэба жыць па-Божаму, пакланяцца Богу, праслаўляць Яго, бо Ён узамен дасьць мне ўзнагароду валадарства Божага. І таму я вось згодны з воляй Божай, што магу боўтацца цяпер па сьвеце, што меў добрыя жыльлёвыя ўмовы ў Беларусі, але я гэта кінуў, свой выгодны ложак. Тут я павінен мучацца ў Польшчы, ня маю свайго матраца і кожную ноч я прачынаюся, бо ў мяне баліць сьпіна.
А гэтыя людзі, якія прысьвячаюць свае гады жыцьця змаганьню за праўду і справядлівасьць, за перамогу дабра, і сядзяць у турме, — яны не спадзяюцца на ўзнагароду ад Бога, але я ўпэўнены, што яны яе атрымаюць. У гэтым ёсьць прыгажосьць іх веры, што яны, не пазнаючы Госпада пэрсанальна, аддаюць сваё жыцьцё за ідэю хрысьціянскага Бога, ідучы на катаваньні і зьдзекі. І думаю, што ў Валадарстве Божым яны абгоняць мяне. Я захапляюся іхным подзьвігам.
— Што б вы маглі пажадаць беларусам на пачатку гэтага году?
— Толькі аднаго, безумоўна: шчасьця і ўсяго найлепшага, але галоўнае — мудрасьці божай, каб кожны з нас зразумеў, што на зямлі мы жывём толькі адзін раз. І вось гэтае адзінае непаўторнае жыцьцё губляе ўсялякі сэнс, калі мы не прысьвяцім яго таму, каб стаць свабоднымі. Таму жадаю свабоду палюбіць больш за зямное існаваньне.
