Украінскія прадпрымальнікі і прадпрыемствы, якія не змаглі своечасова атрымаць зь Беларусі прадукцыю пасьля пачатку ў 2020 годзе масавых акцыяў пратэсту, цяпер праз суды спрабуюць давесьці сваю невінаватасьць у зрыве тэрмінаў паставак ці невыкананьні кантрактаў, каб пазьбегнуць вялікіх штрафных санкцый.
У Гандлёва-прамысловай палаце Ўкраіны сьцьвярджаюць, што масавых зваротаў украінскіх прадпрымальнікаў па сэртыфікат аб форс-мажоры, які дазваляе пазьбегнуць штрафаў, не было. «Гэта такая юрыдычная калізія. Мы зьвярталіся да беларускага боку, але нам казалі, што там усе працуюць, няма локдаўну, таму няма і форс-мажору», — сказаў Свабодзе першы віцэ-прэзыдэнт Гандлёва-прамысловай палаты Ўкраіны Міхайла Няпран.
Зрыў кантрактаў, вялікіх і малых
Як стала вядома Свабодзе, ва ўкраінскіх судах разглядаюць некалькі справаў аб спагнаньні штрафаў за зрыў тэрмінаў паставак ва Ўкраіну як аўтамабільнай тэхнікі і запчастак, так і харчоў.
Сярод апошніх выпадкаў — зрыў паставак рыбнай прадукцыі прыватнай прадпрымальніцай Людмілай Выпушчанка для адной з вайсковых частак Нацыянальнай гвардыі Ўкраіны. Суд пастанавіў спагнаць зь яе больш як 73,5 тысячы грыўняў (амаль 3 тысячы даляраў у эквіваленце) кампэнсацыі за зрыў тэрмінаў паставак і судовы збор.
Людміла Выпушчанка тлумачыла суду, што не змагла своечасова паставіць прадукцыю «ў сувязі з палітычнай сытуацыяй у Беларусі» — пастаўкі якраз мусілі адбыцца да 19 жніўня 2020 году. Але суд не прызнаў гэта форс-мажорнымі абставінамі, тым больш што яна ня мела і неабходнага ў такіх выпадках сэртыфікату Гандлёва-прамысловай палаты Ўкраіны. Цяпер яна абскарджвае рашэньне суду.
Сёлета ў ліпені, таксама праз зрыў тэрмінаў беларускіх паставак, украінскі суд аштрафаваў больш як на 180 тысяч даляраў прыватную кампанію «Техімпекс», якая спэцыялізуецца на мадэрнізацыі і рамонце вайсковай тэхнікі для Ўзброеных сілаў і спэцыяльных падразьдзяленьняў для зоны баявых дзеяньняў на ўсходзе краіны і аховы дзяржаўнай мяжы. Кампанія не змагла своечасова атрымаць зь Беларусі дызэльныя рухавікі для выкананьня дзяржаўнай абароннай замовы.
Летась «Белкамунмаш» зьвярнуўся да гарадзкіх уладаў Краменчука, каб падоўжылі тэрміны пастаўкі тралейбусаў. Мусілі паставіць 8 адзінак, але праз «палітычную сытуацыю» тэрміны былі сарваныя. Што праўда, кантракт быў выкананы да канца 2020 году, хаця і са спазьненьнем.
Яшчэ адным рэхам палітычных падзеяў у Беларусі для крамянчуцкіх уладаў стала нявыплата Міністэрствам фінансаў Беларусі кампэнсацыі камісіі за крэдыт, атрыманы на закуп 10 аўтобусаў МАЗ у 2019 годзе.
Праблемы са своечасовымі пастаўкамі тралейбусаў «Белкамунмаш» былі і ў Жытоміры.
«У кантрактах мусяць быць запасныя варыянты»
Першы віцэ-прэзыдэнт Гандлёва-прамысловай палаты Ўкраіны Міхайла Няпран кажа, што іхная арганізацыя найперш працуе з украінскімі пастаўшчыкамі прадукцыі ў Беларусь, а не зь Беларусі.
«Калі пачалося напружаньне ў эканамічных дачыненьнях між Беларусьсю і Ўкраінай, мы папярэдзілі ўкраінскі бізнэс, які вядзе справы зь Беларусьсю, каб яны былі гатовыя да магчымых ускладненьняў. Мы спрацавалі наперад і прапанавалі не падпісваць новыя ўгоды, а калі ўжо і падпісваць, то ў іх варта прадугледжваць магчымыя захады на той выпадак, калі могуць увесьці нейкія абмежаваньні», — кажа Міхайла Няпран.
Апроч таго, Гандлёва-прамысловая палата таксама рэкамэндавала ўкраінскаму бізнэсу абавязкова прадугледжваць магчымыя дзеяньні на выпадак увядзеньня санкцый ці то Ўкраінай у дачыненьні да беларускай прадукцыі, ці то Беларусьсю ў дачыненьні ўкраінскай прадукцыі.
«Мы ўжо тады папярэджвалі, заклікалі і прапанавалі ўкраінскаму бізнэсу падрыхтавацца, каб гэта ня сталася раптоўна, і па магчымасьці перагледзець кантрактныя ўмовы, каб падоўжыць выкананьне (кантрактаў) і пазьбегнуць штрафных санкцый або прадугледзець нейкія запасныя варыянты», — дадаў Міхайла Няпран.
Паводле яго, па сэртыфікат у Гандлёва-прамысловую палату Ўкраіны зьвярталіся адзінкі прадпрымальнікаў. І найперш — экспартэры ў Беларусь, а не імпартэры беларускай прадукцыі ва Ўкраіну.
«У нас было літаральна два ці тры звароты па сэртыфікат (аб форс-мажоры). Асноўная частка бізнэсу цывільна вырашыла гэтыя пытаньні паміж сабой. Ведаю, што некалькі прадпрыемстваў зьвярталіся ў сувязі з тым, што з МАЗу нясвоечасова пастаўлялі шасі для вытворчасьці пажарнай тэхнікі. Праблема была ў тым, што, з аднаго боку, не было адгрузкі зь Беларусі, а з другога, не было нейкага афіцыйнага тлумачэньня прычын, чаму не было адгрузак. І форс-мажору афіцыйна не прызнавалі. Але былі пэўныя перабоі якраз тады, калі ў Беларусі былі „хваляваньні“, як тады гэта кваліфікавалі ў Беларусі», — патлумачыў Міхайла Няпран.
Ці скарачаецца гандаль гатовай прадукцыяй?
У Гандлёва-прамысловай палаце Ўкраіны сьцьвярджаюць, што дзелавая актыўнасьць паміж Беларусьсю і Ўкраінай скарачаецца. «Скажам, завод „Абалонь“, які быў адным з найбуйнейшых экспартэраў піва ў Беларусь, скараціў пастаўкі на 40%, і іх, па сутнасьці, выціскаюць зь беларускага рынку. І таксама па іншых пазыцыях», — кажа першы віцэ-прэзыдэнт Міхайла Няпран.
Паводле афіцыйнай статыстыкі Ўкраіны, прынамсі ў беларускіх пастаўках павялічылася частка сыравіннай прадукцыі, а гатовай — зьнізілася. У прыватнасьці, за дзевяць месяцаў 2021 году з 3,1 мільярда даляраў паставак зь Беларусі больш як 1,5 мільярда складаюць пастаўкі нафты або нафтапрадуктаў, атрыманых зь бітумінозных парод.
У Дзяржаўнай службе статыстыкі Ўкраіны адзначаюць, што ўзаемны абмен паслугамі між краінамі скараціўся, а ў гандлі таварамі Беларусь павялічыла пастаўкі ва Ўкраіну на 58,8%, а Ўкраіна ў Беларусь — на 12,9% у параўнаньні са студзенем—верасьнем 2020 году.
