Міністэрства замежных спраў Беларусі праводзіць у Нацыянальным прэс-цэнтры брыфінг для прадстаўнікоў СМІ, а таксама акрэдытаваных у Беларусі замежных амбасадаў і міжнародных арганізацый.
Акрамя супрацоўнікаў МЗС, былі запрошаныя кіраўнікі Дэпартамэнту авіяцыі Міністэрства транспарту і камунікацый, Сьледчага камітэту, Міністэрства абароны, Дзяржаўнага памежнага камітэту, упаўнаважаны ў справах рэлігій і нацыянальнасьцяў пры Савеце міністраў ды іншыя чыноўнікі.
Сярод удзельнікаў брыфінгу ў апошнюю хвіліну зьявіўся палітвязень Раман Пратасевіч. Свабода не цытуе заяваў Рамана Пратасевіча на брыфінгу, бо ён зьняволены.
Прадстаўнік МЗС Беларусі Анатоль Глаз панаракаў, што шэраг рашэньняў з боку заходніх партнэраў базуецца на неправеранай і хлусьлівай інфармацыі, таму насьпеў час расказаць усю праўду.
У 15.40 некаторыя дыпляматы і іншыя замежныя госьці пачалі пакідаць залю, агулам сышло каля паловы замежных гасьцей.
«Мы толькі што выйшлі. Ня ўдзельнічаем у гэтым, калі ён (Раман Пратасевіч. — РС) відавочна пад прымусам», — напісаў ў Твітэры карэспандэнт ВВС Джона Фішэр. У камэнтарах пад твітам іншай карэпандэнкі ВВС, Сары Рэйнсфард, удзельнікі выказваюць здагадкі наконт Рамана Пратасевіча: «Яны прымусяць яго сказаць, што ён утрымліваецца па ўласным жаданьні і вінаваты ў злачынствах супраць дзяржавы», — на што Сара рэагуе: «Так, яны могуць».
Што сказаў прадстаўнік Мінтрансу
Дырэктар дэпартамэнту авіяцыі Міністэрства транспарту Арцём Сікорскі запэўніў, што беларускі бок ад першага дня быў адкрыты да перамоваў адносна інцыдэнту з пасадкай самалёта Ryanair, аднак Эўропа «скацілася ў беззаконьне», праігнараваўшы голас Менску.
Ён сказаў, што Эўразьвяз і Ўкраіна нібыта паводле дыскрымінацыйнага прынцыпу ўвялі абмежаваньні на выкарыстаньне замежных лётнішчаў, і запэўніў, што ніякага прымусу да пасадкі самалёта не было. Пасьля гэтага быў уключаны запіс перамоваў дыспэтчараў у Менску і Вільні. З гутаркі вынікае, што ў Літве нібыта не знайшлі спосабу прыняць самалёт з «бомбай», у выніку чаго пілёты вырашылі прызямляцца ў Менску.
Што сказаў прадстаўнік Мінабароны
У сваю чаргу, прадстаўнік Міністэрства абароны Ігар Голуб аспрэчыў факт «паветранага тэрарызму», бо «перахопу» судна зьнішчальнікам Міг-29, які ўзьняўся з аэрадрому ў Баранавічах, нібыта не было. Па яго словах, гаворка выключна пра суправаджэньне, а ня спробу паўплываць на курс «Боінгу». Ён пацьвердзіў, што недалёка знаходзіўся вайсковы верталёт, які займаўся аховай дзяржаўнай мяжы. Але той ніякім чынам паўплываць на сытуацыю ня мог з прычыны розных вышыняў і хуткасьцяў.
Ён сказаў, што мае да камандзіра пасажырскага лайнэра шэраг пытаньняў, якія ня можа задаць наўпрост. Чаму самалёт не пачаў зьніжацца, калі зьбіраўся загадзя зьніжацца? Нарэшце, чаму за 2 хвіліны да перасячэньня мяжы зь Літвой прыняў рашэньне на разварот і пасадку ў аэрапорце «Менск», хоць, паводле ягоных словаў, гэта быў не загад, а толькі рэкамэндацыя менскага дыспэтчара?
Што сказаў прадстаўнік СК
Старшыня Сьледчага камітэту Дзьмітры Гара паведаміў, што паводле факту пасадкі самалёта заведзеная крымінальная справа, але паскардзіўся, што Швайцарыя ігнаруе запыты наконт дапамогі — нібыта менавіта з тамтэйшага сэрвэру адпраўлена ілжывая пагроза пра бомбу на борце.
Пакуль што ніякіх істотных зрухаў у сьледзтве няма. Ці былі гэта «салдаты ХАМАС», як сьцьвярджалася раней, кіраўнік ведамства не ўдакладніў.
Як удакладніў Дзьмітры Гара, Раман Пратасевіч абвінавачваецца па трох артыкулах КК: арт. 342 (удзел у масавых беспарадках), арт. 293 (арганізацыя масавых беспарадкаў), арт. 130 (распальваньне варажнечы).
Іншая затрыманая на борце Ryanair Соф’я Сапега затрыманая праз падазрэньне ў злачынстве паводле арт. 342 КК (удзел у масавых беспарадках) і ч. 3 арт. 130 (распальваньне сацыяльнай варажнечы).
Паводле сьледзтва, яна зьяўляецца адміністратарам розных тэлеграм-каналаў, перадусім «Чорная кніга Беларусі», дзе публікаваліся дадзеныя дзяржаўных службоўцаў. Яшчэ паводле аднаго артыкулу – арганізацыя групавых дзеяньняў, якія граба парушаюць грамадзкі парадак, яна падазраваная.
СК выклаў сваю вэрсію, як вывозілі зь Беларусі польскіх актывістак
Таксама Дзьмітры Гара расказаў пра польскіх актывістак, вывезеных у Польшчу. Па яго словах, у адносінах да трох чалавек скасаваная мера стрыманьня, і ім дазволілі пакінуць тэрыторыю краіны пасьля кансультацый з прадстаўнікамі МЗС Польшчы. І хоць, паводле словаў чыноўніка, усё павінна было адбывацца без інфармацыйнага розгаласу, Варшава ўсё «перакруціла на сваю карысьць». Былі паказаныя відэакадры, зьнятыя схаванай камэрай — размова прадстаўніка кансуляту з затрыманымі жанчынамі.
Дзьмітры Гара заявіў, што нібыта за жанчын заступіўся экс-прэзыдэнт Казахстану Нурсултан Назарбаеў. Жанчыны застаюцца абвінавачанымі ў крымінальнай справе, якая пры пэўным раскладзе мае судовы працяг, сказаў ён.
Інцыдэнт з самалётам Ryanair, затрыманьне блогера Пратасевіча і рэакцыя ў сьвеце. Сьцісла
- 23 траўня прыкладна пасьля 14:00 беларускага часу ў прэс-службе Менскага аэрапорту заявілі пра тэрміновую пасадку самалёта Ryanair, які рухаўся маршрутам Атэны — Вільня.
- Паводле FlightRadar, самалёт праляцеў амаль над усёй тэрыторыяй заходняй часткі Беларусі і недалёка ад мяжы зь Літвой павярнуў у бок Менску.
- Згодна з інфармацыяй прэс-службы аэрапорту, пілёты паведамілі пра мінаваньне. Самалёт пасьпяхова прызямліўся. Сьледчы камітэт Беларусі пачаў крымінальную справу за заведама ілжывае паведамленьне пра небясьпеку.
- Апэратар міжнародных аэрапортаў Літвы паведаміў, што самалёт зьдзейсьніў тэрміновую пасадку з прычыны канфлікту паміж пасажырам і адным з чальцоў экіпажу.
- Пазьней Ryanair заявіла, што атрымала наказ пасадзіць лайнэр у Менску ад беларускіх дыспэтчараў. У прэс-службе Нацыянальнага аэрапорту Менск пацьвердзілі, што пра пагрозу на борце экіпажу Ryanair паведаміла «Белаэранавігацыя».
- На распараджэньне Аляксандра Лукашэнкі дзеля суправаджэньня самалёта ў неба паднялі вайсковы зьнішчальнік МіГ-29. Пазьней галоўная дарадца прэзыдэнта Літвы ў замежнай палітыцы паведаміла, што беларускія ўлады таксама паднялі гелікоптэр Мі-24.
- У Менскім аэрапорце паведамілі, што на борце знаходзіліся 123 пасажыры. Пазьней стала вядома, што было яшчэ некалькі пасажыраў, якія пасьля экстранай пасадкі засталіся ў Беларусі і не паляцелі далей у Вільню.
- Сярод пасажыраў самалёта быў блогер, аўтар тэлеграм-каналу «Беларусь головного мозга» і былы галоўны рэдактар каналаў Nexta Раман Пратасевіч, якога ўлады Беларусі ўнесьлі ў «сьпіс тэрарыстаў» за «арганізацыю масавых беспарадкаў».
- Пратасевіча, які пісаў пра меркаванае сачэньне за ім у аэрапорце Атэнаў, затрымалі ў Менску.
- У МЗС Літвы выклікалі часовага паверанага ў справах Беларусі ў Літве. Прэзыдэнт Літвы Гітанас Наўседа заявіў, што самалёт прымусілі да пасадкі ў Менску.
- Дзеяньні ўладаў Беларусі асудзілі многія эўрапейскія лідэры, прыгразілі сур’ёзнымі наступствамі.
- Пасьля больш як 7 гадзінаў чаканьня каля 20:17 самалёт вылецеў зь Менску ў Вільню і каля 21:30 прызямліўся ў Вільні.
- Разам з Пратасевічам у Менску затрымалі ягоную дзяўчыну, грамадзянку Расеі.
- 24 траўня саміт Эўразьвязу запатрабаваў новых эканамічных санкцый супраць уладаў Беларусі і забароны палётаў
- Увечары 24 траўня дзяржаўныя тэлеканалы Беларусі паказалі Рамана Пратасевіча, які кажа пра сваю віну ў арганізацыі масавых акцый у Менску. Сваякі і сябры журналіста адразу зьвярнулі ўвагу на сінякі на яго твары і неўласьцівую інтанацыю, што можа сьведчыць пра магчымыя доўгія катаваньні.
- Шэраг дзяржаў і авіякампаній забаранілі палёты ў Беларусь і ў беларускай паветранай прасторы пасьля захопу Рамана Пратасевіча. Яны заяўляюць, што падобныя захады прымаюцца дзеля бясьпекі ўласных грамадзян.
- 28 траўня Пратасевіча зьмясьцілі ў СІЗА КДБ. Таксама там знаходзіцца і дзяўчына журналіста Соф’я Сапега, якую абвінавачваюць у «распальваньні варожасьці». Адвакат толькі на пяты дзень здолела трапіць да Рамана. Зь яе ўзялі падпіску аб неразгалошваньні дэталяў.
- Таксама 28 траўня генэральны сакратар NATO Енс Столтэнбэрг заявіў пра магчымую датычнасьць Масквы да згону самалёту. 31 траўня Паўночнаатлянтычны альянс абмежаваў доступ у сваю штаб-кватэру ў Брусэлі 5 акрэдытаваным беларускім дыпляматам.
- Міжнародная арганізацыя цывільнай авіяцыі (ICAO) заявіла пра пачатак уласнага расьсьледаваньня інцыдэнту.
- 29 траўня ЗША прыпынілі пагадненьне пра авіязносіны зь Беларусьсю і заявілі пра падрыхтоўку новых санкцый супраць Лукашэнкі і ягонага атачэньня.
- Паштовы сэрвіс Proton зьняпраўдзіў вэрсію, высунутую афіцыйным Менскам аб лістах з інфармацыяй пра ілжывае мініраваньне, якія нібыта даслалі са швэйцарскіх сэрвэраў у некалькі аэрапортаў. Ліст быў толькі адзін. Раней сваю датычнасьць да пагроз выбуху абверг палестынскі блёк ХАМАС, а СМІ высьветлілі, што ліст з пагрозамі прыйшоў толькі праз 24 хвіліны пасьля папярэджаньня дыспэтчара.
- Пасьля шэрагу забарон колькасьць палётаў «Белавія» за тыдзень упала адразу на 80,5%. Дзяржаўная кампанія-манапаліст на рынку авіяперавозак імкнецца заняць рэзкі недахоп новымі рэйсамі ў Расею.
- 4 чэрвеня Эўрапейскі зьвяз забараніў палёты ў паветранай прасторы ЭЗ а таксама доступ да аэрапортаў ЭЗ усім беларускіх авіякампаніям.
- У пачатку чэрвеня дзяржаўны тэлеканал АНТ паказаў Рамана Пратасевіча ў праграме начальніка каналу Марата Маркава, якая называецца «Марков. Ничего личного». Радыё Свабода не публікуе фрагмэнты з гэтага інтэрвію, бо невядома, пры якіх абставінах запісвалася гутарка і ці мог Пратасевіч адмовіцца адказваць на пытаньні, якія яму задалі. Экспэрты гавораць пра высокі ўзровень стрэсу блогера, страху і магчымым ціску, а паплечнікі і родныя лічаць, што «інтэрвію» запісана пад катаваньнямі або пагрозай катаваньняў.
- 8 чэрвеня, праз 11 дзён адсутнасьці, да Пратасевіча пусьцілі адваката Інэсу Аленскую. Над ім праводзілі сьледчыя дзеяньні, падчас якіх 7 гадзін не адпускалі нават у прыбіральню. Раман за кратамі перахварэў на танзыліт.
- 14 чэрвеня Пратасевіча прывялі на сустрэчу МЗС Беларусі з журналістамі. Многія журналісты заявілі, што ня вераць таму, што Пратасевіч прамаўляе свае словы добраахвотна. Журналіст BBC Джон Фішэр пакінуў залю, напісаўшы, што затрыманы відавочна будзе гаварыць пад прымусам, а журналістка БелаПАН Тацяна Каравянкова заявіла, што ня верыць нічому з сказанага, і выказала спачуваньне вязьню.
- 15 чэрвеня дырэктар Ryanair расказаў, як улады Беларусі ціснулі на капітана самалёта і экіпаж.
- 16 чэрвеня расейскія СМІ паведамілі аб тым, што «Генэральная пракуратура ЛНР» падзякавала Лукашэнку за магчымасьць правядзеньня сьледчых дзеяньняў з Раманам Пратасевічам". Украіна ў адказ на гэта заявіла, што гэта інтрыгі Крамля, паколькі «фактычны кантроль на часова акупаваных тэрыторыях ажыцьцяўляе акупацыйная адміністрацыя РФ». Міністэрства замежных справаў Украіны запатрабавала ад уладаў Беларусі пракамэнтаваць інфармацыю пра візыт у Менск так званай «пракуратуры» самаабвешчанай рэспублікі.
- 25 чэрвеня Рамана Пратасевіча і Софʼю Сапегу перавялі пад хатні арышт.
- 17 студзеня 2022 году ІCАО накіравала ўладам усіх краін-удзельніц арганізацыі справаздачу пра інцыдэнт пасьля некалькіх пераносаў тэрміну.
- Тэкст справаздачы зьмясьціўся на 30 старонках. Сярод іншага, яна ўключае расшыфроўкі перамоваў экіпажу самалёта з дыспэтчарамі і схему палёту самалёта над Беларусьсю з аналізам адлегласьці паміж пасажырскім лайнэрам і зьнішчальнікам ВПС Беларусі.
- «Улады Беларусі не прадставілі неабходнай інфармацыі», — гаворыцца ў справаздачы расьсьледаваньня ІCАО пра пасадку Ryanair у Менску.
- 20 студзеня ў ЗША выставілі завочныя абвінавачаньні кіраўніку «Белаэранавігацыі» Леаніду Чуро, ягонаму намесьніку Алегу Казючыцу і двум супрацоўнікам КДБ у змове з мэтай зьдзяйсьненьня авіяцыйнага пірацтва. Абвінаваўчае заключэньне пададзена ў Фэдэральны акруговы суд Паўднёвай акругі Нью-Ёрку. Паводле яго, пагражае ад 20 гадоў пазбаўленьня волі да пажыцьцёвага зьняволеньня.
- Мін'юст ЗША прыйшоў да высновы, што беларускія чыноўнікі выкарысталі фальшывае паведамленьне пра бомбу на борце для таго, каб змусіць прызямліцца ў Менску самалёт, на якім сярод іншых пасажыраў знаходзіліся чацьвёра грамадзянаў ЗША. Паводле абвінаваўцаў, гэта было неабходна для арышту апазыцыйнага блогера Рамана Пратасевіча.
- Прадстаўнік «Белаэранавігацыі» Алег Казючыц заявіў у адказ, што выстаўленьне амэрыканскімі пракурорамі абвінавачаньня ў паветраным пірацтве супраць кіраўнікоў іх прадпрыемства можа быць інструмэнтам ціску або правакацыяй перад пасяджэньнем ICAO, на якім будзе разглядацца даклад аб інцыдэнце з рэйсам Ryanair Афіны — Вільня.
- 20 ліпеня ICAO апублікавала афіцыйную справаздачу пра здарэньне, у якім заявіла, што беларуская вэрсія падзей не атрымала ніякага пацьверджаньня, відэа- і аўдыязапісы карэктаваліся і выдаляліся, а расшыфроўка размоў паказала, што дыспэтчару каманды да экіпажу самалёта дыктавалі спэцслужбы. Мінаваньне самалёта было ілжывым.
- У канцы кастрычніка 2022 з расшыфроўкі новых паказаньняў менскага авіядыспэтчара Алега Галегава стала вядома, што пры перамовах з экіпажам самалёта ў памяшканьні знаходзіўся ня толькі супрацоўнік КДБ, але і гендырэктар «Белаэранавігацыі» Леанід Чуро, супраць якога ў ЗША яшчэ раней выставілі абвінавачаньне. Яны падышлі да дзяжурнага, які потым паведаміў дыспэтчару і яшчэ аднаму калегу аб пасажырскім самалёце Ryanair, які зьбіраўся ўвайсьці ў паветраную прастору Беларусі з боку Ўкраіны. Дзяжурны згадаў пра нібыта пагрозу выбуху супраць рэйсу і пра тое, што самалёт трэба накіраваць, але адгаварыў дыспэтчара інфармаваць Львоўскі дыспэтчарскі цэнтар у суседняй Украіне.
