«Вельмі спадзяюся на абмен», — сказаў карэспандэнтцы Свабоды беларускі «шпіён» Юры Палітыка, якога судзяць у Чарнігаве. Сёньня яму падоўжылі арышт на 2 месяцы.
Суд у Чарнігаве над беларускім грамадзянінам Юрыем Палітыкам, якога абвінавацілі ў шпіянажы, адкладзены больш як на месяц. Падсудны патрабуе перакладчыка на беларускую мову, але кваліфікаванага спэцыяліста ня могуць знайсьці.
Юрыя Палітыку абвінавачваюць у зьбіраньні на ўкраінскай тэрыторыі сакрэтнай інфармацыі на карысьць іншай дзяржавы.
Напярэдадні суд адмовіўся прызначыць судова-мэдычную экспэртызу, каб высьветліць акалічнасьці атрыманьня Юрыем Палітыкам траўмаў у сьледчым ізалятары.
Калегія судзьдзяў таксама палічыла немэтазгодным выклікаць у залю судовага паседжаньня хуткую мэдычную дапамогу, хоць грамадзянін Беларусі сьцьвярджаў, што нічога не разумее і кепска сябе адчувае. У перапынку судовага паседжаньня Юрыя Палітыку накіравалі ў мэдычную частку ізалятара — там зафіксавалі падвышэньне ціску. Ад іншай дапамогі абвінавачаны адмовіўся — патрабаваў прысутнасьці адвакатаў.
Наступнае паседжаньне суду прызначана на 3 кастрычніка.
Адкуль у падсуднага сінякі пад вачыма
Юры Палітыка сьцьвярджае, што траўмы — пералом косткі левай скроні і сіняк пад вокам — атрымаў 7 жніўня, а 10 жніўня яму зрабілі апэрацыю. Даты ён памятае, але акалічнасьці здарэньня — не. Адвакаты таксама ня ведаюць, што адбылося. Яны нагадваюць, што катаваньні да іхнага падабароннага прымяняліся і падчас затрыманьня год таму.
«Але суд чарговым разам ігнаруе гэтыя факты», — заявіў на судзе адвакат беларуса Тарас Герэлюк.
Абвінавачаньне пераконвае, што адразу ж пасьля здарэньня пачалося службовае расьсьледаваньне. Менавіта гэтым суд матываваў сваю адмову ў правядзеньні судова-мэдычнай экспэртызы — яна адбудзецца, але ў рамках крымінальнай справы, адкрытай паводле гэтага факту.
Абвінавачаньне сьцьвярджае, што беларус атрымаў траўмы ў выніку падзеньня ў санвузьле з прычыны «асабістай неасьцярожнасьці».
На судовым паседжаньні Юры Палітыка сказаў, што пасьля вяртаньня з Чарнігаўскай гарадзкой лякарні ён трапіў у іншую камэру сьледчага ізалятара:
«Цяпер у камэры пяць чалавек. Зь імі ў мяне нармальныя дачыненьні, і заўваг да іх у мяне няма».
Кваліфікаванага перакладчыка на беларускую мову не знайшлі
За ўвесь час судовага працэсу, які пачаўся сёлета ў лютым, але так і не прасунуўся далей за падрыхтоўчы этап, зьмянілася шмат перакладчыкаў. Падсудны і ягоная абарона настойваюць на далучэньні да працэсу беларускамоўнага спэцыяліста, але перакладчыка з такой кваліфікацыяй пакуль знайсьці не змаглі.
Старшыня калегіі судзьдзяў у гэтай справе Сьвятлана Чанцова папракнула і адвакатаў, і беларускіх дыпляматаў, якіх суд прасіў дапамагчы знайсьці перакладчыка на беларускую мову:
«Амбасада Беларусі ва Ўкраіне, прадстаўнік якой прысутнічае на паседжаньні, таксама мусіла б дапамагчы, бо гэта ў інтарэсах абароны грамадзяніна Беларусі, але такой дапамогі мы не атрымалі».
Перакладае маці салдата, які загінуў на Данбасе
Да працэсу ў якасьці перакладчыцы часова далучылі Алену Беляванцаву. Яна родам з Гарадзенскай вобласьці, там жа атрымала адукацыю, доўгі час жыве ў Чарнігаве, працуе ў мясцовай філярмоніі артысткай. Сэртыфікату перакладчыка ня мае, таму наўрад ці застанецца ў працэсе.
У 2014 годзе яе сын Уладзімер Блізьнюк, удзельнік Эўрамайдану, добраахвотнікам пайшоў ваяваць на Данбас. Загінуў у верасьні таго ж году ў Станіцы Луганскай падчас «рэжыму спыненьня агню» — на баявым дзяжурстве ў падваконьне будынка, дзе былі вайскоўцы, трапіла міна.
«Мяне месяц умаўлялі дапамагчы зь перакладам. Цяпер шкадую, што пагадзілася. Ведаю, паводле якога артыкула абвінавачваюць беларуса. Але на яго злосьці ў мяне няма. Як маці спачуваю бацькам, што іхны сын так, па дурасьці, трапіў у такую сытуацыю», — сказала Свабодзе Алена Беляванцава.
Яна кажа, што ў Чарнігаве няма агрэсіўнага стаўленьня да беларусаў:
«У нас вельмі любяць беларускую мову. Я шмат праводжу творчых вечароў. А пасьля гібелі сына ўсё часьцей ежджу на ўсход з канцэртамі для вайскоўцаў».
Палітыка спадзяецца абмяняцца на Шаройку
На пачатку судовага працэсу журналісты мелі магчымасьць вольна размаўляць з абвінавачаным у перапынках судовых паседжаньняў. Цяпер жа ўсе кантакты забараняе канвой. Беларуса ў залі суду ахоўваюць пяць канваіраў, а сам Юры Палітыка ўвесь час у шкляной клетцы. Суд не дазволіў яму сядзець поруч з адвакатамі, улічваючы цяжкі артыкул, які яму інкрымінуюць.
Юры Палітыка спадзяецца неўзабаве выйсьці на волю і вярнуцца дадому.
«Я чуў пра магчымы абмен. Гаворка нібыта ідзе пра ўкраінскага журналіста. Вельмі на гэта спадзяюся», — адзінае, што пасьпеў ён сказаць Свабодзе, калі канвой загадаў усім прысутным пакінуць залю судовага паседжаньня.
Адвакаты мяркуюць, што сьледзтва не змагло сабраць доказаў вінаватасьці, а ўсе сьведкі ў працэсе — альбо супрацоўнікі Службы бясьпекі Ўкраіны, альбо яе агенты. Абаронцы таксама маюць сваіх сьведак, але пакуль адмаўляюцца іх называць.
«Сьведкі ёсьць. Усё ў свой час пабачыце. Будзе вельмі цікавы працэс», — кажа карэспандэнту Свабоды адвакат Тарас Герэлюк.
Юрыя Палітыку абараняюць чацьвёра адвакатаў, адзін зь іх — на бясплатнай аснове. Усіх іншых наняла сям’я абвінавачанага. Але самі ягоныя родныя ніводнага разу на суд не прыяжджалі.
Якраз у той час, калі беларус атрымаў траўмы ў ізалятары, у Кіеў прыяжджала дэлегацыя Генэральнай пракуратуры Беларусі на чале з намесьнікам генэральнага пракурора Аляксеем Стукам. Стук афіцыйна заявіў, што абвінавачаны грамадзянін Беларусі ня мае і ніколі ня меў ніякага дачыненьня да дзейнасьці органаў бясьпекі Беларусі, і адзначыў, што яго магчымае асуджэньне за шпіянаж супраць Украіны будзе незаконным.
Аляксей Стук таксама выказаў занепакоенасьць захаваньнем правоў Юрыя Палітыкі падчас расьсьледаваньня справы, а таксама заявіў пра недапушчальнасьць выкарыстаньня недазволеных мэтадаў допыту ў дачыненьні да Палітыкі.
Сьледзтва напачатку падазравала, што Юры Палітыка зьбіраў сакрэтную інфармацыю ва Ўкраіне на карысьць КДБ Беларусі. У далейшым ад гэтай вэрсіі адмовіліся, падчас далейшага расьсьледаваньня не змаглі вызначыць, на якую краіну нібыта працаваў беларус. Цяпер у справе фігуруе фармулёўка — «на карысьць іншай краіны».
Гісторыя шпіёнскага скандалу
Экспэрты мяркуюць, што Ўкраіна і Беларусь могуць абмяняцца «шпіёнамі» да наступнай сустрэчы прэзыдэнтаў Пятра Парашэнкі і Аляксандра Лукашэнкі, якая мае прайсьці 24–25 кастрычніка ў Гомлі ў рамках форуму рэгіёнаў Беларусі і Ўкраіны.
Юрыю Палітыку паводле 114 артыкула Крымінальнага кодэксу Ўкраіны (шпіянаж) пагражае пазбаўленьне волі на тэрмін ад 10 да 15 гадоў з канфіскацыяй ці без канфіскацыі маёмасьці. Затрымалі яго летась у чэрвені на ўкраінскім памежным пераходзе «Новыя Ярылавічы», што на мяжы зь Беларусьсю. Падчас затрыманьня ў ягоным тэлефоне знайшлі зашыфраваны файл з мапай разьмяшчэньня вайсковых падразьдзяленьняў у зоне антытэрарыстычнай апэрацыі на Данбасе і плянам наступальнай апэрацыі «Шторм». Паўгода да затрыманьня спэцслужбы Ўкраіны сачылі за ўсімі кантактамі і перамяшчэньнямі Юрыя Палітыкі ў Чарнігаве.
Украінскія экспэрты выказвалі думкі, што ўкраінскі журналіст Паўло Шаройка быў затрыманы ў Беларусі ў адказ на затрыманьне Юрыя Палітыкі ў Чарнігаве. Паўло Шаройка ўжо асуджаны беларускім судом на 8 гадоў турмы за шпіянаж.
Прадстаўнік Міністэрства замежных спраў Украіны Ўладзімір Шкуроў казаў Свабодзе, што ўлады Беларусі і Ўкраіны абмяркоўваюць абмен Шаройкі на Палітыку, але гэта «далікатнае пытаньне».
Пазьней і старшыня Камітэту дзяржаўнай бясьпекі Беларусі Валер Вакульчык заявіў, што «не выключае» ў будучыні абмену грамадзянамі, абвінавачанымі ў Беларусі і Ўкраіне ў шпіянажы.
