Вольскі пра песьні: Бывае, што прыходзяць невядома адкуль. Хочацца верыць, што адкуль трэба 

Лявон Вольскі расказаў Радыё Свабода, як пісаліся новыя песьні, якіх тэмаў яны пазьбягаюць у гутарках з маці, пра «заняткі фэмінізмам» і пра дзедаўшчыну ды беларускамоўных прапаршчыкаў у войску.

— Ты дапускаеш, што ў тваім дзяцінстве і юнацтве нешта магло б павярнуцца інакш, і ты ня стаў бы чалавекам беларускай культуры?

— У мяне нават за савецкім часам пераважаў беларускі чыньнік. Можа таму, што з самага маленства ў нашай вялікай кватэры на вуліцы Адоеўскага былі розныя сходы з рознымі напоямі і закускамі, дзе былі рэальна крутыя людзі — Барадулін, кампазытар Глебаў — і мне падавалася, што вось так трэба.

— А ў сям’і размаўлялі па-беларуску?

— Па-расейску. Бацька са мной па-беларуску часта размаўляў, а з маці па-расейску. Маці ў мяне з Узбэкістану, з такой мяшанай сям’і, у якой таксама ёсьць беларускія карані. Яна па-беларуску не размаўляла, але перакладала зь беларускай мовы на расейскую. У нейкім сэнсе яна чалавек «русского мира», у нас нават былі канфлікты, калі ўсё гэта пачалося з Украінай. Яна наогул не выключае тэлевізар — як я тэлефаную, ён заўсёды фонам ідзе. Толькі калі я прыходжу наведаць, яна яго выключае.

— Пра «бандэраўцаў» расказвае?

— Досьвед такі, што лепей пра гэта наогул не размаўляць, каб не заходзіць у нейкія непатрэбныя канфлікты. Бо чалавеку 84 гады. Яна абсалютна здаровая, дзякуй Богу, аналізуе ўсё са свайго пункту гледжаньня, але мне ўжо нічога такога ня кажа. Цяпер галоўнае «не было б вайны».

— А ты адчуваеш, што гэтае традыцыйнае беларускае «абы не было вайны», зь якога раней шмат хто сьмяяўся, цяпер набыло новае гучаньне, новую вагу?

— На жаль, набыло. І нічога ня скажаш супраць гэтага. Раней сьмяяліся, а тут прыйшоў такі час. Пры гэтым у нас украінскі сцэнар малаімаверны. У нас магчымы аншлюс, анэксія. Прычым гэта можа рабіцца адпрацаванымі мэтадамі — проста рэфэрэндум праводзіцца з вынікам 87 адсоткаў. Усё залежыць ад таго, што будзе выгадна Лукашэнку. Калі будзе шанец заняць высокі пост у Расеі, ня кажучы ўжо пра першы, дык адразу будзе аншлюс.

— Сёлета была гадавіна «Народнага альбому», вялікі канцэрт у Беластоку. Там першая ж песьня, фактычна лейтматыў — «Пад прыгнётам панскім» — перакульвае савецкія стэрэатыпы. Маўляў, той прыгнёт быў зусім не прыгнётам. Але табе не здаецца, што цяпер часам ёсьць такі падыход: Калі нам казалі, што ўсё было кепска, значыць усё было добра?

— Гадоў 18 таму ў нас быў тур па розных цікавых мейсцах беларускіх, і мы завіталі ў Любчу, і там нам у дарозе напаткаўся стары-стары дзядуля. Мы разгаварыліся, і ён нам кажа: «За панамі тут усё работнікі бібліятэкі хадзілі з залатымі гузікамі! Во як было!» Мы тады пасьмяяліся, такая ідэалізацыя. Спачатку ўсе не хацелі цярпець гэты «прыгнёт панскі», а потым, як прыйшлі бальшавікі, дык пачалі дружна яго ідэалізаваць — як было добра, каўбасой дзьверы падвязвалі, усе гэтыя стэрэатыпы. Вядома ж, быў і канцэнтрацыйны лягер у Бярозе-Картускай, дзе людзі сядзелі ў тым ліку і за свой беларускі сьветапогляд.

— Праблемы польскага часу пабляклі, калі прыйшлі бальшавікі. Ці можа так здарыцца, што цяперашні час будуць прыгадваць як «залаты век», калі «русский мир» у яго цяперашняй агрэсіўнай форме здолее ўзяць пад поўны кантроль Беларусь? Ты баісься «русского мира»?

— Я не баюся. Зь ім трэба змагацца, трэба быць гатовым да гэтага. Што яго баяцца? Трэба быць падрыхтаваным да змаганьня з «русским миром», які ў любы момант можа сюды прыйсьці. Тым болей, што пэўная частка насельніцтва ўжо гатовая да яго прыходу і будзе вітаць гэты прыход. Бо мы знаходзімся ў чужым інфармацыйным полі — яно досыць агрэсіўнае, навязьлівае, яно распаўсюджвае свае каштоўнасьці так званыя. У нас шмат людзей глядзяць НТВ, РТР, гэта ўсмоктваюць. Я дык рэгулярна бачу гэтыя каналы на запраўках, калі плачу за бэнзін, гляджу: «Ух ты!»

— Паводле тваіх назіраньняў, ці шмат беларусаў падзяляе ідэі пашырэньня расейскай імпэрыі?

— Я ня ведаю. Мне здаецца, што гэта не такая ўжо і вялікая частка, і нават тыя, хто скажа «Ты што, нярускі?», самі ня маюць на ўвазе, што яны «рускія». Гэта проста навязьлівае словазлучэньне, якое ты пачуў у войску, а потым працягваеш ужываць.

— А табе казалі: «Ты што, ня рускі?»

— Не казалі [сьмяецца]. Мо «Ну што ты как нярускі?», калі па-беларуску гаварыў.

— Ці калі выпіць адмовіўся?

— З кім?

— З чалавекам на вуліцы.

— Не, я з чалавекам на вуліцы даўно не выпіваў [сьмяецца]. Апошні раз гэта было гадоў 15 таму ў мэтро. Нейкія работнікі Заводу шампанскіх вінаў вынесьлі адтуль каністру з шампанскім, а мы з Ганнай якраз ехалі дадому з той станцыі. Яны проста так гавораць: «Хочаце шампанскага, крадзенага з прахадной?» Мы кажам: «Хочам». І пакуль мы ня выпілі ўсю каністру, мы не разьехаліся. Дзядзькі былі такія вясёлыя, аптымістычныя.

А наконт таго, што лукашэнкаўскія часы будуць успрымацца як «залаты век», як цяпер некаторыя гавораць пра Савецкі Саюз — дык мы ж памятаем, што такое Савецкі Саюз. Здаецца, што людзі самі сабе нешта напрыдумлялі пра сваё юнацтва і маладосьць. Гэта быў страшны час насамрэч. Цяпер у параўнаньні з тым часам тут свабода, дэмакратыя, прагрэс, і можна выяжджаць куды хочаш. Нават калі ня будзе ніякага «русскога мира», некаторыя частка людзей будзе казаць пра гэты час: «Вось гэта было! І цэны былі нізкія, і працы было...»

— І каўбасой падвязвалі, і хадзілі з залатымі гузікамі.

— Так, і каўбасой усё што хочаш падвязвалі, і хадзілі з залатымі гузікамі работнікі апарату.

— А ты адчуваеш цяпер вялікія падзелы паміж беларусамі?

— Падзелы існуюць нават сярод людзей быццам бы аднаго сьветапогляду. Гэта вялікая бяда беларускага народу. Куды не прыедзеш, паўсюль усе падзеленыя, пасвараныя. Нават калі прыяжджаеш у Прагу ці граеш у Нью-Ёрку — адна частка сядзіць тут, а другая там, і яны не кантактуюць і не перакрыжоўваюцца.

— Гэта сваркі асабістыя ці ідэалягічныя падзелы? Наколькі, напрыклад, вялікі падзел паміж лібэраламі і кансэрватарамі?

— Я не скажу, што вайна ідзе. Проста адны «займаюцца фэмінізмам», а для іншых гэта проста...

— А ты часам «займаесься фэмінізмам»?

— Час ад часу займаюся, так. Каюся. Прыклады ня буду называць, бо гэта выкліча нэгатыўную рэакцыю ў пэўных маіх знаёмых [сьмяецца].

— Бывае, што ты адмаўляесься ад нейкіх дзеяньняў ці словаў, бо баісься расчараваць частку сваіх прыхільнікаў?

— Не, не баюся. Калі не зразумеюць, дык гэта не такія прыхільнікі ўжо. Неяк сябра мяне падвозіў, і ён мяне спытаўся: «Слухай, прабач, можа гэта будзе дзіўнаватае пытаньне. Як ты ставісься да таго, што ў Эўропе гейскім сем’ям дазволілі браць дзяцей?» Я тады падумаў, а як жа я да гэтага стаўлюся? Я не задумваўся пра гэта. Пачаў нейкі лягічны ланцуг разгортваць і гляджу, што пэўна трэба ставіцца памяркоўна да гэтага па вялікім рахунку. Бо яны ж таксама маюць правы. Сябра гаворыць: «Вось мы з жонкай думалі-думалі. Мы да ўсяго ставімся нармальна, памяркоўна — і да ўцекачоў, і да геяў, і нават аднаполыя шлюбы нармальна. Але дзяцей — гэта ўжо занадта». І я падумаў, што калі я дэмакрат і лібэрал, дык мушу да гэтага спакойна ставіцца. Калі б я тое ж спытаўся ў майго сябра-немца Інго, для яго не было б сумневу. А ў мяне, бачыш, гэта выклікала доўгі роздум.

— Калі вярнуцца да сям’і — ты ў дзяцінстве, у юнацтве распытваў свайго дзеда пра яго жыцьцё? [Дзед Лявона Вольскага, Віталь Фрыдрыхавіч Зэйдэль-Вольскі — пісьменьнік, драматург, літаратуразнавец]

— Дзед быў досыць закрыты чалавек — можа праз свой непрыемны досьвед. Ужо ў другой палове 80-х, калі раскруцілася перабудова і галоснасьць ён мне распавёў сёе-тое. Ён жа фігураваў у дакладзе Панамарэнкі разам з усімі, і як яго не ўзялі ён сам ня ведаў — можа быць праз былыя сувязі, хаця яны ніколі не спрацоўвалі ў той час. Але ён літаральна быў сабраны, валізка стаяла.

Я ў дзяцінстве і юнацтве ня мог зразумець, чаму чалавек, які напісаў некалькі выдатных п’есаў, потым пераключыўся на апавяданьні пра прыроду, пра жывёлаў, такім натуралістам зрабіўся. Ну ўсё бывае — можа захацелася нейкага спакою, хаця там таксама неспакой, лазіш па нейкіх балотах. Мне неяк Барадулін перадаў ягоную кнігу праз Лабадзенку — доўга не даходзілі рукі, але нядаўна ў вёсцы пачытаў. Чытаецца лёгка, цікава, пра розных птушак там, пра рысяў. Але я думаю, што ён вымушаны быў гэта рабіць, таму што ў п’есах заўсёды нейкія паралелі можна знайсьці, а тут жывёлы, лес. Найбясьпечнейшае, што магло быць. Калі б яму не падабалася, ён бы гэтым не займаўся, але ж толькі гэтым...

— Але ж ён яшчэ займаўся перакладамі, Гётэ перакладаў, Майсея Кульбака. Ён ведаў ідыш?

— Здаецца не, Кульбака з падрадкоўніка напэўна. Нямецкую ён ведаў добра, бо вучыўся ў нямецкай школе ў Санкт-Пецярбургу і ў сям’і крыху гаварылі па-нямецку.

— Дарэчы, памятаю, як на пачатку 2000-х на адным радыкальна правым сайце цябе абавязкова заўсёды называлі «Зэйдэль-Вольскі» — нямецкае прозьвішча там відавочна ставілі, каб намякнуць на габрэйства. Табе з такім даводзілася сутыкацца асабіста, у дзяцінстве, напрыклад, ці пазьней?

— У інтэрнэце безумоўна, а так не. Я вучыўся ў 127-й школе на Адоеўскага, у нас у клясе амаль не было габрэяў, і нейкага антысэмітызму ці нацыянальных канфліктаў я не заўважаў. І ў мастацкай вучэльні таксама. Можа гэта былі выключэньні, ня ведаю.

— А былі канфлікты праз доўгія валасы? Даводзілася біцца?

— Канфлікты былі, але бойкі былі пасьля ўжо, у іншым жыцьці, пасьля вучобы і пасьля войска. У 80-я мала было такіх людзей як мы, і гэта выглядала настолькі экзатычна, што іншыя ня ведалі як рэагаваць. Адзін раз да мяне на Камароўцы падышлі і запыталіся зь якога я раёну. Я тады жыў на Карастаянава, сказаў пра гэта, пачуў у адказ: «Ну ідзі». Вось і ўсё, значыцца гэта быў іхні раён [сьмяецца]. Яшчэ аднойчы мы паехалі ў вёску на бульбу, і там нехта праштрафіўся з нашых, мясцовыя нас пашыхтавалі і пачалі распавядаць, як мы кепска нешта там зрабілі. Не запрасілі іх выпіць, ці нешта такое. І адзін мясцовы кажа: «Наступны раз усе будзеце пабітыя... апроч цябе». І паказвае на мяне пальцам. «Таму што ты валасаты, а я да войска таксама быў валасаты. Я валасатых паважаю».

— Памятаю фота музыкаў «Мроі» зь сярэдзіны 80-х, вы там ня толькі валасатыя, але і ў стылі рэтра апранутыя ў нейкай менскай кавярні.

— Мы былі змушаныя ў такім стылі хадзіць, бо джынсы было купіць практычна немажліва, яны каштавалі 300 рублёў, проста гіганцкая сума на тыя часы. Адсюль гэтыя гальштукі, капелюшы, плашчы.

— А як было з войскам? Ты меў жаданьне «адкасіць» і ня меў магчымасьці?

— Так, дакладна такая была сытуацыя. У мой час «адкасіць» можна было толькі парэзаўшы вены. А мне так ня рэзаліся гэтыя вены. Я тады сябраваў і з панкамі, і з хіпі, дык мне распавялі, што трэба рабіць, але я так і ня здолеў. Трэба было, каб вакол шмат людзей, нехта выклікаў бы хуткую дапамогу адразу, каб ня здарылася непапраўнае. Нешта я не прымусіў сябе. Можа быць таму што ў мяне перад войскам зьехала мама перакладаць узбэцкую паэтку найлепшую, як лічылася — такую дзяржаўную, безумоўна — і ў мяне была вольная хата. Мне было 18 гадоў, і якія там вены рэзаць? [сьмяецца] Потым незаўважна прайшоў мэдкамісію.

Быў яшчэ дыплём — я рабіў такую «авангардна-беларуска-фармалістычную» кампазыцыю, як тады гэты называлася. Мой куратар бегаў і крычаў: «Што ты, Вольскі, робіш? Ты ж разумееш, што гэта ня пройдзе». У мяне былі толькі тры асноўныя колеры і іх градацыі — чырвоны, белы і чорны. Як мне здавалася, беларускія колеры асноўныя. Нешта ад Фэрнана Леже, у прынцыпе авангард. Ну і я быў гатовы, што будзе «тройка». Мне так і зрабілі, і рэцэнзэнтка, маладая жанчына, страшна саромеючыся, сказала: «Захапіўся непатрэбнымі савецкай моладзі фармалістычнымі тэндэнцыямі». Пасьля гэтай абароны да мяне падышоў Альгерд Адамавіч Малішэўскі, якога ўсе шанавалі, і кажа: «Вольскі, ты ж разумееш, што гэта значна болей, чым тры. Усё нармальна. Ідзі гэтым шляхам, усё класна, не хвалюйся». Я проста ўзьляцеў пасьля гэтых словаў... і прызямліўся ў войску [сьмяецца].

— Што табе запомнілася найгоршым і найлепшым са службы?

— «Пазастатутныя адносіны» — гэта было найгоршае, што мне даводзілася бачыць. Я служыў у Слуцку, там быў абмежаваны такі батальён, 65 чалавек толькі. Туды прыяжджалі камандаваныя людзі з усёй Беларусі — рамантаваць аўтатэхніку для абслугоўваньня аэрадромаў, такія рэчы. Я быў проста камандзір аддзяленьня, сяржант. Ну і маляваць таксама трэба было, пісаць на розных стэндах рэглямэнты тэхнічнага абслугоўваньня аўтамабіляў. Калі я рабіў нейкую вялікую працу, дык мне давалі адпачынак — на Новы Год у Менск прыяжджаў , а потым у войску адпачываў ад бурнага адпачынку тут. Бо там нельга было нічога, а тут можна было ўсё.

Мяне «купіў» з вучэбкі камбат, бо ім трэба быў мастак вельмі. Там да мяне усё намалявана было як Астапам Ібрагімавічам на цеплаходзе «Скрабін». Камбат быў вельмі эксцэнтрычная асоба, матам лаяўся праз слова, нават на разводзе, перад усім шыхтом. Яшчэ там былі цікавыя мясцовыя прапаршчыкі — і па-беларуску размаўлялі, і чыталі беларускамоўную прэсу. Фэльчар, прапаршчык Крамянеўскі, калі заступаў дзяжурным па частцы і калі былі залішкі сьпірту, мог нават сказаць «Зважай! Крокам руш!» і крокам рушылі толькі я і хлопцы з Гомля, якія інтуітыўна зразумелі [сьмяецца].

Але я туды ў той год прыйшоў адзін — ну хто аднаго будзе кранаць? Усе аднаго? Таму мяне ніхто не кранаў наогул. Я ім там маляваў альбомы дзембельскія. А потым прыйшлі маладзейшыя і пачалося. Я гэта стрымліваў як мог, але немагчыма стрымаць дзясяткі чалавек. Як ты хлопцу з Краснаярску растлумачыш нешта, калі ў яго такая натура і ён проста хоча біць? А у таго, каго б’юць, часам у руках бывае аўтамат. Была такая сытуацыя калі я ўсё гэта ледзь стрымаў. Я вёў з каравулу ўзброенага чалавека, і тут адзін прыдурак на ганку вырашыў зь ім разьбірацца, нешта ён там не зрабіў. Прычым разьбірацца пачаў маёй прысутнасьці, а я быў самы стары. Давялося груба ўмяшацца. Я рэдка сабе дазваляў рукі разьвязваць, але даводзілася, таму што яны не разумелі нічога.

А найлепшае ў войску гэта сябры, якія там зьявіліся. Быў, напрыклад, хлопец з Масквы, вельмі адказны, сумленны.

— Вяртаючыся да рок-музыкі...

— А мы туды яшчэ і не заходзілі [сьмяецца]

— Калі табе было 15, 16, 17, кім ты хацеў быць?

— Мастаком. Безь ніякіх варыянтаў. Крутым мастаком, як Жорж Руо, як постімпрэсіяністы, экспрэсіяністы.

— А рок-зоркай?

— Час не дазволіў мне пра гэта марыць. Мы думалі, што мы будзем граць, гэта будзе нашае хобі, а паралельна будзем пісаць геніяльныя карціны. Але пачаліся часы, калі рок-музыка стала вельмі папулярнай, і камсамольцы зь вялікай радасьцю і жаданьнем арганізоўвалі канцэрты, рок-фэстывалі. Ад іх партыя пачала патрабаваць работы з моладзьдзю, ім далі грошы і карты ў рукі, і сьцяг у рукі таксама. Пачалася эпоха фэстываляў. Нас ужо тады ведалі, бо мы ў хіт-парадзе «Беларускай маладзёжнай» раптам перамаглі зь вялікім адрывам. Проста фэнамэнальная колькасьць лістоў прыйшла.

Памятаю, мы з Давыдоўскім, тагачасным гітарыстам «Мроі», здымалі майстэрню і рыхтаваліся паступаць у Акадэмію мастацтваў. Першы год не паступілі, бо відавочна войска адыграла сваю ролю. Але мы рэальна рыхтаваліся, прыводзілі натуру, малявалі, пісалі натурморты. А потым нас зваліўся гэты посьпех рэзкі і неяк ўсё пайшло ў іншы бок.

— Ці магло нешта павярнуцца так, каб замест «Мроі» у вас атрымаўся расейскамоўны гурт?

— Калі разглядаць паралельныя сьветы, усё ж магло быць, праўда? Мы ж спачатку і спрабавалі па-расейску, але гэта была такая шэрая прадукцыя, якой была процьма і бяз нас. А тут неяк зьявілася свая разынка, свае тэмы і такія каструбаватыя юнацкія тэксты. А гралі мы заўсёды ня вельмі добра — у сьвеце шмат гуртоў, якія гралі кепска, але былі культавыя і ёсьць культавыя. Калі ёсьць энэргія і ёсьць што сказаць, можна і не віртуозна граць сола альбо абысьціся безь яго наогул. У эпоху гранджу так і здарылася.

— Як Жадан сёлета запісаў кавэр на «Рок-музыкант», дык цэлая дыскусія ў сацсетках разгарнулася наконт арыгінальнага тэксту. Была нават вэрсіі, што «я супраць блакітных і залатых» гэта алюзія на «золото на голубом» БГ...

— Абсалютна не. Давай яшчэ скажам, што гэта пра ўкраінскі сьцяг [сьмяецца].

— Такое, дарэчы, таксама пісалі.

— Чаго я на іх накінуўся, на гэтых «блакітных і залатых»? Няма там ніякіх алюзіяў. Як цяпер з табой сядзім у кавярні, сядзелі з Давыдоўскім у «Павуціньні» — каля «Рамонка» была такая ўстанова — і па радку пісалі. Давыдоўскі прыдумаў геніяльны рэфрэн: «Я рок-музыкант старых традыцыяў. Гэта не прызваньне, гэта — пазыцыя!» Адразу стала зразумела, што гэта можа быць хіт. Засталося напісаць нейкі маніфэст у куплеце. То бок блакітныя гэта блакітныя, а залатыя гэта мажоры. А чаму? Я не разумею. Мы ж не былі супраць [сьмяецца].

— А калі табе было 15 і ты хацеў стаць мастаком, ці хацелася табе быць да некага падобным музычна?

— Бывалі такія рэчы, што пачуеш нейкую песьню і так хочацца зрабіць нешта падобнае, і ты робіш, а ўрэшце яна зусім непадобная да першакрыніцы атрымліваецца, неяк так. Ты ж ня сьпісваеш, напрыклад, ход музычны — ты пераносіш ў сваю творчасьць агульную нейкую аўру, як табе здаецца, і ўрэшце там ад арыгіналу нічога не застаецца. Вось гэта найлепей.

Калі казаць пра ўплывы, дык грандж паўплываў, таму што на той час мы скаціліся ў нейкі хард-рок дрымучы. Я раптам убачыў у маніторы студыі «БМ», дзе мы працавалі, кадры з канцэрту «Рок па вакацыях», паглядзеў на сябе збоку і падумаў, што з гэтым трэба завязваць. Бо там стаяў такі парадыйны пэрсанаж у вузкіх нагавіцах з такой — лікра гэта называлася ці што? Не, у такіх прагумаваных крыху, у нейкай рокерскай куртцы, зь недагледжанымі даўжэзнымі валасамі, увесь ў пярсьцёнках, які статычна стаіць за клявішным інструмэнтам і безь ніякага бляску ў вачох сьпявае нейкія песьні, якія ні да чаго не натхняюць і наогул нічога ня кажуць нікому. Я паглядзеў на ўсё гэта і падумаў: Як гэта я, чалавек, які піша нейкія авангардныя, як мне здавалася, вершы, які малюе ня блізкія да традыцыйных карціны, стаіць вось так на сцэне і грае нейкія клішэ музычныя, а гітарыст грае бясконцыя сола? А гэта было ўжо на зыходзе сусьветнай эпохі гранджу. Чым я займаюся? Што я раблю? Гэтая карцінка ў маніторы паўплывала на ўсё маё жыцьцё потым, таму што я ўмомант разваліўся.

— Твой новы альбом падзелены на дзьве часткі: «Горад» і «Лес». Гэтая розьніца паміж лесам і горадам — наколькі яна моцна адчуваецца ў тваім жыцьці? Вольскі ў горадзе і Вольскі ў лесе ці ў вёсцы — гэта розныя людзі?

— Досыць розныя, таму што ў горадзе ты ўвесь час заняты нейкай мітусьнёй і нейкімі тэрміновымі справамі. А калі ты ў вёсцы, ты можаш таксама чымсьці займацца, але можаш не мітусіцца. Ты можаш нешта адкладаць. Калі табе тэлефануюць, што трэба тэрмінова сустрэцца, ты можаш сказаць, што ты па-за дасягальнасьцю, ня ў горадзе. І таму неабавязковыя сустрэчы адразу адпадаюць. І ў вёсцы — гэта банальна, але факт — ты бліжэйшы да прыроды, да зямлі.

— Калі слухаеш два варыянты песьні «Гэй!», дык «лясная» песьня падаецца нашмат больш трагічнай за «гарадзкую». Ёсьць тут нешта?

— Гэты падзел атрымаўся зьвязаны з трагічнымі падзеямі ў жыцьці. Калі мы задумлялі дзьве часткі альбому — адну ўмоўна «цяжкую», другую «акустычную» — дык я ня думаў, што сапраўды будзе такі падзел. Там былі і ранейшыя напрацоўкі, але шмат якія «цяжкія» песьні адразу пісаліся ў досыць камфортнай атмасфэры ў швайцарскай вёсцы. Там у нашага сябра Сяргея Сіроткіна была хатняя студыя. Я там рабіў дэма-запісы, высылаў іх Снорэ ў Вільню. Гэта быў досыць спакойны, узважаны працэс. Мы хацелі альбом выпусьціць ужо ўвесну, але там нешта не заладзілася, а потым ужо не заладзілася зусім.

Другая палова, так бы мовіць «акустычная», пісалася ўжо якраз у вёсцы, узімку. Там ужо быў іншы настрой. А калі я рэдагаваў і запісваў у красавіку і на пачатку траўня, там ужо зусім іншы чалавек сьпявае. Водападзел вельмі сур’ёзны паміж гэтымі часткамі. А песьня «Гэй! (Лес)» была напісаная ўжо ў красавіку.

— То бок гэта адзіная песьня, якую ты напісаў ужо калі Аня сышла з жыцьця?

— Так. Там ёсьць лёгкая рэдакцыя ў некаторых песьнях — у «Цёплым мінулым», яшчэ ў некаторых ёсьць рэдагаваныя радкі. Але большасьць песень была напісаная ўзімку. «Цяжкія» я пісаў у Швэйцарыі на пачатку зімы, а «акустычныя» пасьля Новага Году і яшчэ ў лютым, мы прыяжджалі разам, я іх паказваў.

— Ты некалі даўно ў размове сказаў: «Мае песьні разумнейшыя за мяне». Часам успрымаеш сябе як мэдыюма — што да цябе тэкст ці частка тэксту можа прыйсьці звонку, але не з назіраньняў за навакольлем, ня з досьведу?

— Я толькі так сябе і ўспрымаю. Можа і з назіраньняў прыйсьці, безумоўна. Я магу гэта па-мастацку аформіць. Але бывае такое, што прыходзіць невядома адкуль. Хочацца верыць, што адкуль трэба.

Напрыклад тэкст і музыку «Тры чарапахі» я напісаў умомант, літаральна за 15 хвілін. І ўжо толькі потым, як пыталіся «А пра што гэтая песьня?» я задумаўся: А пра што гэтая песьня? Прааналізаваў гэты тэкст невядомага творцы і зразумеў — хутчэй за ўсё гэта крытычная песьня пра тое, што ў нашай краіне затармазіліся працэсы прагрэсу, вельмі затармазіліся [ўсьміхаецца].

— Некалькі гадоў таму ты сказаў у інтэрвію: «Апроч гумару і іроніі нас наўрад ці што выратуе». Табе не здаецца, што тут ёсьць пастка — гумар можа зрабіцца чыстым анэстэтыкам, калі чалавек ужо нават ня будзе спрабаваць нешта зьмяніць, а застанецца толькі сьмяяцца з абсурду?

— Сьмяяцца трэба проста для ўласнага здароўя найперш. Таму што калі ты ўсё гэта трагічна ўспрымаеш, гэта таксама цябе разбурае. Калі толькі гэты нэгатыў суцэльны. Так можна ўспрымаць беларускую рэчаіснасьць, і пэўная частка людзей гэтым займаецца даволі пасьпяхова. У мяне самога гэта пастаянна зьяўляецца. Але калі мы застаемся здаровыя, жывыя і ў добрым тонусе, гэта ўжо будзе зьмяняць сытуацыю, калі мы ня будзем сядзець па сваіх завугольлях і плакаць. Бо можна казаць «Мяне забаранілі, я бедны-няшчасны», ды яшчэ гэтага і не афішаваць праз боязь, што тады зусім забароняць. А можна пасьмяяцца з гэтага і перанесьці прэзэнтацыю ў Вільню, напрыклад, і ўсё будзе весела і нармальна.