Лукашук: Лёс Свабоды ня будзе залежаць ад Расеі

Дзякуй, сп. Іван, за пытаньне і параду. Я бачу, што такія пытаньні ў розных формах сустракаюцца і далей, але вось якраз у кабінэт зайшоў галоўны рэдактар Радыё Свабода/Радыё Свабодная Эўропа Нэнад Пэіч, і я папрасіў яго адказаць на гэтае пытаньне.

Вось што ён кажа:

«Мы будзем працягваць вяшчаньне па-беларуску, гэта вельмі важна для РС/РСЭ. Калі ёсьць зацікаўленьне мець яшчэ нешта па-руску — чаму не. Але, паўтаруся, беларускі кантэнт застаецца вельмі важным».

Дадам, што беларуская служба будзе працаваць па-беларуску, не ігнаруючы суразмоўцаў, камэнтатараў толькі таму, што яны выказваюць свае думку па-руску.

Паважаны Барыс і іншыя аўтары пытаньняў, якія тычацца ўнутраных умоваў працы РС/РСЭ (некаторыя насілі недарэчна пэрсаніфікаваны характар, і паводле правілаў форуму, не маглі быць апублікаваны): РС/РСЭ — прыватная карпарацыя, і паводле нашых правілаў, мы не камэнтуем падобныя пытаньні.

Мяркуючы па тым, што згаданую вамі тэматыку вы лічыце «фігнёй», замала пішам. Я ня раз ужо адказваў на падобныя пытаньні, гляньце тут - http://www.svaboda.org/content/article/24582614.html
Прачытайце блог Сяргея Дубаўца «Я-гей» - http://www.svaboda.org/content/article/26541449.html

Дзякуй за пытаньне, я таксама высока ацэньваю таленавітую працу калег у Нашай Ніве і ня толькі і часам зайздрошчу. Гэта сапраўды так. Спадзяюся, і вы пагодзіцеся, паважаны Мікола, што рэальнасьць трохі больш складаная. Я ня думаю, што карэктна называць анахранізмам, напрыклад, нашу працу на перадавой лініі сусьветнай журналістыкі — у сацыяльных сетках. У беларускім сэгмэнце Фэйсбуку Свабода — нумар адзін ня толькі сярод СМІ, але сярод усіх брэндаў. Гэта тычыцца і нашай актыўнасьці і аўдыторыі на Твітэры, YouTube. Але справа ня толькі ў лічбах. Самыя папулярныя ў сьвеце — порнасайты. Калі ўзяць спартовую мэтафару, Свабода па вызначэньні — мнагаборац, бо мы спаборнічаем за ўвагу аўдыторыі і на радыёхвалях, і ў тэледыяпазоне, і на кніжных паліцах, і на сайце, і ў сетках. Таксама важна памятаць, што Свабода — не агрэгатар, а вытворца сваёй якаснай прадукцыі, навінаў, рэпартажаў, аналітыкі, відэа і г. д., якую ахвотна выкарыстоўваюць калегі — 600-700 перадрукаў за месяц. І на здароўе, хоць мы ведаем, што чытачы, як правіла, не зьвяртаюць ніякай увагі на аўтарства і крыніцу матэрыялаў.

Нацыянальныя рэдакцыі працягваюць працаваць на нацыянальных мовах. Супрацьстаяць адной прапагандзе другой прапагандай бессэнсоўна. Трэба прафэсійна інфармаваць, аналізаваць, ангажаваць аўдыторыю, а не хлусіць і маніпуляваць. Аднак рэзкае павелічэньне расейскай прапагандысцкай машыны і яе апэрацыяў выклікае занепакоенасьць, і амэрыканскі Кангрэс разглядае меры ў адказ, у тым ліку гэта і павелічэньне рэсурсаў на журналісцкую працу, інфраструктуру, навучаньне. Некаторыя нашы рэдакцыі маюць рускамоўныя вэрсіі сваіх сайтаў, старонкі ў сацыяльных сетках, гэта можа павялічыцца.

Ведаеце, ёсьць некалькі магчымых адказаў на вашае пытаньне. Адзін: задача прэсы ў любой краіне заўсёды трымаць улады падсправаздачнымі грамадзтву, асьвятляць цёмныя куткі. Другі: цэнтральная місія Свабоды — тэмы дэмакратыі, правоў чалавека, свабода слова. Пакуль у Беларусі ёсьць хоць адзін палітвязень, гэта будзе ўплываць на выбар ракурсу, суразмоўцаў, адрасоў. Можна даць і трэці, і чацьвёрты рацыянальныя адказы, але, баюся, тут справа ня ў гэтым. Справа, па-мойму, у маральнай глухаце і інтэлектуальнай сьлепаце формулы «ня ўсё толькі дрэннае было пры Чынгісхане...» Бо гэтая формула насамрэч азначае дзьве рэчы, ці, дакладней, дзьве часткі адной: спробу апраўдаць тое, чаму ня можа быць ні дараваньня ні апраўданьня, і — гэта самае галоўнае — не дзеля нейкай гістарычнай аб’ектыўнасьці, а дзеля сваіх інтарэсаў сёньня і заўтра. Падумайце самі, што гэта за інтарэсы, калі для іх ажыцьцяўленьня патрабуецца «эфэктыўны мэнэджэр Сталін».

Вы ж ведаеце, напэўна, што мы як СМІ нікога падтрымліваць ня маем права. Апазыцыя ў паліцэйскай дзяржаве — заўсёды зьява перш за ўсё дысыдэнцкая, факт маральнага супраціву. Увогуле, пра беларускую дэмакратычную апазыцыю — а гэта неаднародная рэч — можна сказаць клясычнай фразай: робіць менш чым трэба, але больш чым можна. Грамадзтва проста знаходзіцца нашмат ніжэй і ня ў стане ацаніць, напрыклад, подзьвіг Міколы Статкевіча — так было і за савецкім часам, калі подзьвіг акадэміка Сахарава выклікаў рэакцыю «чаго яму яшчэ не хапае».
Пра сапраўдныя выбары ў Беларусі гаварыць не выпадае, але вось самі выбарчыя кампаніі могуць быць цікавыя, і праца для журналістаў там ёсьць. Перамены ў краіне ўсё адно адбудуцца, неабавязкова падчас выбараў, і выбарчыя кампаніі пашыраюць такую магчымасьць.

Неўзабаве пабачыць сьвет кніга Сяргея Абламейкі «Мой Картаген» — збор культуралягічных, філязофскіх, гістарычных эсэ пар беларускую ідэю і яе сёньняшні стан. Асобны разьдзел прысьвечаны гістарычнай спадчыне Менску і называецца «Сьмерць архітэктара» — але хоць гэта крымінальная гісторыя, аднак не дэтэктыў. Сачыце за абвесткамі, прэзэнтацыю плянуем на чэрвень.

Ужо надрукаваная на сайце асноўная частка кнігі Сяргея Навумчыка «Дзевяноста пяты», працяг яго палітычнай хронікі незалежнасьці. Зараз ён дапрацоўвае кнігу, зьявіцца яна недзе восеньню.

Пра назву «Дзясяты паверх» — ну, там ва ўступе я, здаецца, спрабую патлумачыцца. Уступ называецца «Трэцяя сьвечка». Як я разумею, гэта тое, за што варта ставіць сьвечку. Адну — за тых каго любіў, другую за тых, каго любіш («за ўпакой і за здравіе»), а трэцюю — за тое, што паверх.

Беларусь была часткай расейскай імпэрыі, часткай савецкай імпэрыі, пад рознымі акупацыямі, і ня зьнікла канчаткова. Тым больш ня зьнікне і на нашым, куды больш гуманным веку. Як бы ні склаўся далейшы лёс Радыё Свабода, гэта будзе залежаць не ад Расеі.

Свабоду можна слухаць і праз TuneIn, і праз іншыя сэрвісы. Аналітычна-інфармацыйны этэр з палітычнай, правабарончай тэматыкай заўсёды будзе адрозьнівацца ад музычна-забаўляльнага, ад фарматаў ток-шоў, у якіх магчымы жывы ўдзел аўдыторыі. Некаму, напэўна, падабаецца нон-стоп трэш і шансон, але нехта цэніць экспэртныя дыскусіі, агляды жыцьця ў турмах, глыбокія гутаркі з пісьменьнікамі...

Спэцыяльна моладзевыя перадачы мы рабілі, але палічылі, што радыёплятформа на кароткіх хвалях — не найлепшае месца для сустрэчаў з моладзю. А маладых аўтараў спрабуем, цэлая група 20-гадовых удзельнічае ў розных праектах.

Дзякуй, Алесь, за віншаваньні, і перадавайце прывітаньне бацькам. Сачыце за абвесткамі на Свабодзе, у нас ёсьць стыпэндыя Вацлава Гаўла для маладых журналістаў, магчымыя розныя віды супрацы — пішыце.

Менш 0,1% усіх допісаў. Правапіс не зьяўляецца перашкодай для чытаньня, аўтаматычны перакладчык Google таксама лёгка зь ім спраўляецца пры перакладзе на расейскую і на ангельскую.

Гэта загадкавая асоба. Некаторыя лічаць, што чалавека, які пераклаў на беларускую «Уліса» Джойса, трэба б узнагародзіць якім-небудзь нацыянальным ордэнам. Слухачы перадачы «Званочкі» стварылі былі культ яго асобы, і перадачу давялося закрыць. Японцы нядаўна запрасілі яго ў Токіё, каб там ён расказаў пра сваю працу над кадыфікацыяй падляскай мовы. Але ёсьць у яго і два недахопы: першы - кажа што думае, а другі — ня п’е.

Спадар Рэўт, я нядаўна падрабязна адказваў на першае пытаньне — проста каб не паўтарацца, паглядзіце, калі ласка, тут — http://naviny.by/rubrics/society/2015/02/14/ic_articles_116_188235/

На пытаньне без зларадзтва (вы ж маеце на ўвазе ня вонкавыя абставіны, такія як воля начальства ці стан здароўя, так?) адкажу трохі пазьней, бачу, ёсьць яшчэ падобнае, тым больш што яно, здаецца, са зларадствам :)

Інтэрвію, калі такое будзе, будзе рабіць не Беларуская служба, а Цэнтральная служба навінаў — для аўдыторыі ў розных краінах. Роля пасярэдніка ў мірным працэсе ва Ўкраіне і быццам незалежнага суседа небясьпечнай Расеі, які пад дудку Крамля здольны танчыць свой танец, прыцягвае ўвагу замежжа. Праблема беларускага сувэрэнітэту — агульнаэўрапейская праблема. І чалавек, які стаіць на чале дзяржавы ў цэнтры Эўропы, цяпер цікавы для міжнародных журналістаў менавіта з гэтага пункту гледжаньня. Інтэрвію, як і высокія візыты ў Менск з эўрапейскіх сталіц — не індульгенцыя за палітвязьяняў і зьнікненьні, не ліцэнзія на фарс з выбарамі, не рэванш за неўязную візавую пагарду. Усё гэта застаецца. І Беларуская служба заўсёды будзе гэтыя тэмы асьвятляць.

Не, не падаецца. І Народная Воля, дарэчы, па-мойму, ніяк не зьмяніла свайго курсу пасьля прэс-канфэрэнцыі. Аб’ядноўвацца грамадзтву лепш вакол каштоўнасьцяў, чым вакол асобаў. Прэзыдэнт як асоба зацікаўлены ў незалежнасьці як у сродку захаваньня пэрсанальнай улады. А той самы Іосіф Сярэдзіч, які некалі галасаваў за незалежнасьць, я ўпэўнены, зацікаўлены ў ёй як у сродку захаваньня Беларусі. У Беларусі склалася цікавая сытуацыя — прэзыдэнт сваім кіраваньнем стварыў найбольшую пагрозу незалежнасьці і адначасна зьяўляецца цяпер яе найбольшым рэальным абаронцам. Пэўная гістарычная паралель — выпадак польскага лідэра генэрала Ярузэльскага. Частка краіны лічыць яго марыянэткай Масквы за ўвядзеньне надзвычайнга становішча, сам ён пазыцыянаваў сябе як выратавальніка ад уводу савецкіх войскаў. Паводзіны Лукашэнкі часам нагадваюць вядомую палітычную параду — трымай сваіх сяброў блізка каля сябе, а ворагаў яшчэ бліжэй. Пакуль гэта ўдаецца. Толькі можа аказацца, што насамрэч гэта цябе трымалі, а ня ты. Але будзе позна.

Я сам, праўду сказаць, лянуюся, але Вам, паважаная Вера, дам параду: адкрыйце пошукавік і паглядзіце, колькі разоў гэтае імя і гэтая абрэвіятура сустракаюцца на сайце. І параўнайце зь іншымі імёнамі і абрэвіятурамі. Чамусьці баюся, аднак, што Вас гэта ні ў чым не пераканае, бо гэта ўсяго толькі факты. А калі яны супярэчаць веры, як казаў адзін гістарычны дзеяч, тым горш для фактаў.

Свабода пачала вяшчаньне па беларуску ў 1954-м, калі пра распад СССР і незалежнасьць думалі толькі «адшчапенцы». І нічога, мела сэнс.

Фэномэн цяперашняй падтрымкі Расеі — вынік доўгага і брутальнага гістарычнага працэсу, прыкладна двухсот апошніх гадоў, калі тут насаджаўся «рускі мір» у адміністрацыі, рэлігіі, школе, культуры і зьнішчаліся парасткі ўсяго беларускага. Справа тут ня толькі ў Пуціне і магутнай машыне расейскай прапаганды ( у іх таксама — гэта рэальныя фактары). Я вось перачытваю цяпер кнігу Маркіза Дэ Кюсьціна «Расея ў 1839», і амаль з жахам падкрэсьліваю яго высновы і прадказаньні, настолькі яны трапныя, нават у фантасмагарычных дэталях.

Гэты чытач нават недаацаніў сапраўдны розгалас гэтага нашага рэпартажу. За першыя суткі яго паглядзелі два мільёны разоў на розных інтэрнэт-плятформах у трох краінах. А ўкраінскія тэлеканалы паказалі сваім гледачам — гэта дзясяткі мільёнаў людзей. І рэакцыя на шчыраваньні зоркі «русского мира» ў Берасьці дакладная такая, як павінна быць — людзі зрабілі высновы ня толькі на інтэлектуальным, рацыянальным узроўні, але і на эмацыйным, асабістым. Гэта і была журналісцкая задача — не замаўчаць, зрабіць выгляд, што нечага няма ці пра яго шкодна ведаць іншым, а дапамагчы грамадзка значнай зьяве выявіцца.

Ленінскае вучэньне пра партыйную арганізацыю і партыйную літаратуру, магчыма, арганічнае для некаторых партыяў, але гэта іх унутрыпартыйная справа.

Дзякуй за клопат, паважаная слухачка. Па-мойму, вы адначасна пераацэньваеце і недаацэньваеце «старых». Пераацэньваеце, бо уплыў аднаго пакаленьня на новае не такі ўжо істотны, моладзь выхоўваецца сама, пад уплывам розных фактараў. Калі б была лінейная пераемнасьць і нязьменнасьць, сьвет бы спыніўся. А недаацэньваеце, бо старыя, асабліва тыя, хто цікавіцца грамадзкай праблематыкай — таксама карыстальнікі Інтэрнэту, гэта ўжо масавая зьява. Кароткахвалёвае радыё сёньня па вызначэньні ня можа быць галоўнай крыніцай інфармацыі. Мы спрабуем шукаць балянс у разьмеркаваньні абмежаваных рэсурсаў.