Што абяцае постсавецкім краінам праект дэклярацыі саміту? Ці паедзе на гэты саміт Аляксандар Лукашэнка? Якія наступствы будзе мець нарада міністраў замежных справаў «Усходняга партнэрства», якая пройдзе ў Менску?
Гэтыя пытаньні ў Экспэртызе Свабоды абмяркоўваюць дырэктар Цэнтру стратэгічных і замежнапалітычных дасьледаваньняў Арсені Сівіцкі і палітоляг Андрэй Фёдараў.
Дракахруст: Гэтымі днямі СМІ абнародавалі праект дэклярацыі саміту «Ўсходняга партнэрства», які адбудзецца ў траўні сёлета ў Рызе.
Насуперак чаканьням, паводле праекту ў Рызе Грузія і Ўкраіна не атрымаюць бязьвізавага рэжыму з Эўразьвязам. У праекце дэклярацыі гаворыцца, што ўдзельнікі саміту «чакаюць завяршэньня Ўкраінай і Грузіяй рэалізацыі другой стадыі Пляну візавай лібэралізацыі, калі ўсе неабходныя рэформы будуць выкананыя».
Адносна Беларусі ў праекце дэклярацыі сказана, што ўдзельнікі саміту вітаюць прагрэс, дасягнуты на перамовах па візавай праблематыцы паміж гэтай краінай і Эўразьвязам, гэта значыць, што пагадненьне аб палягчэньні візавага рэжыму з Беларусьсю і Рызе таксама падпісанае ня будзе.
Што ўсе гэтыя моманты азначаюць для Беларусі?
Сівіцкі: Пасьля ўкраінскага крызісу стала незразумелым, што з Усходнім партнэрствам будзе ў будучыні.
Краіны-ўдзельніцы Партнэрства, ў тым ліку Грузія і Ўкраіна, за апошні час зьнізілі тэмп рэформаў, якія прадугледжаныя пагадненьнямі з Эўразьвязам.
Таму вынікі, зафіксаваныя ў дэклярацыі, не адпавядаюць чаканьням.
Гэты саміт — адно псыхалягічнае пацьверджаньне таго, што «Ўсходняе партнэрства» яшчэ жыве.
Імкненьне, каб гэта адбылося менавіта на саміце, нагадвае савецкія часы, калі да сьвята 7 лістапада запускалі ў космас чарговы карабель
Фёдараў: Я ня бачыў бы трагедыі ў гэтай дэклярацыі. Калі насамрэч не адбудзецца падпісаньне адпаведных пагадненьняў па візавай палітыцы, то для Беларусі, Грузіі і Ўкраіны гэта будзе ня вельмі прыемна.
Але працэс будзе працягвацца. Малдова ўжо атрымала бязьвізавы рэжым.
Імкненьне, каб гэта адбылося менавіта на саміце, нагадвае савецкія часы, калі да сьвята 7 лістапада запускалі ў космас чарговы карабель.
Дракахруст: З рыскім самітам зьвязаная яшчэ адна палітычная інтрыга — ці паедзе на яго Аляксандар Лукашэнка? Прадстаўнікі Латвіі паведамілі, што запрашэньні на саміт накіроўваюцца краінам, а не асобам. Аднак прыгадваецца, што гэтак жа было і ў мінулыя разы, уключна з устаноўчым самітам у Празе ў 2009 годзе. Тады ў Менск накіравалі запрашэньне, але далі зразумець, што Лукашэнку бачыць у Празе не хацелі б. Зараз будзе тое самае ці ўсё ж паўнавартаснае запрашэньне?
Аднак калі яно нават будзе, ці паедзе Лукашэнка на саміт? Зараз Масква асабліва хваравіта глядзіць на кантакты сваіх суседзяў з Эўразьвязам. Дык можа кіраўнік Беларусі ўстрымаецца ад паездкі, нават калі будзе запрошаны, каб не дражніць маскоўскіх «гусей»?
Фёдараў: Я мяркую, што гэтым разам ня будзе такого нефармальнага папярэджаньня — афіцыйна запрашаем, але лепш першай асобе ня ехаць.
Аднак я ня думаю, што Аляксандар Лукашэнка паедзе на гэты саміт, калі да яго пачатку ня будуць вызваленыя палітвязьні.
Калі яны застануцца за кратамі, у Рызе ў выпадку паездкі яго могуць чакаць непрыемныя нечаканасьці.
Але сапраўды ёсьць такі фактар, як магчымая рэакцыя Масквы. У сёньняшніх абставінах, я лічу, ня варта будзіць ліха.
Лукашэнка будзе запрошаны ў Рыгу толькі калі перад самітам будуць вызваленыя ўсе палітвязьні
Сівіцкі: Мне здаецца, што пытаньне палітвязьняў зьвязанае з пытаньнем запрашэньня Аляксандра Лукашэнкі на саміт. Я шмат разоў чуў ад заходніх дыпляматаў і экспэртаў, што Лукашэнка будзе запрошаны ў Рыгу, толькі калі перад самітам будуць вызваленыя ўсе палітвязьні.
У цяперашніх умовах, пры тых папярэдніх выніках, якія прадугледжаныя ў дэклярацыі саміту, прэзыдэнту Беларусі няма вялікага сэнсу ехаць туды. Важных дакумэнтаў там падпісваць не плянуецца, таму няма асаблівай патрэбы ехаць туды кіраўніку дзяржавы.
Хутчэй за ўсё, як і было раней, нашу краіну будзе прадстаўляць міністар замежных справаў. Там плянуецца падпісаць пагадненьні аб мабільнасьці і аб паразуменьні ў сфэры энэргетычных праблемаў.
Таксама, магчыма, будзе парафаванае пагадненьне аб палягчэньні візавага рэжыму. Падпісаньня яго ў Рызе беларускі бок і не чакаў.
Дракахруст: Паводле дэклярацыі, пасьля травеньскага Рыскага саміту адбудзецца нефармальная сустрэча міністраў замежных справаў краінаў-партнэраў і краінаў Эўразьвязу. Яна пройдзе ў чэрвені ў Менску. Што гэта азначае для Беларусі, для стасункаў афіцыйнага Менску з Эўразьвязам?
Сівіцкі: Мне здаецца, што рашэньне правесьці гэтую нараду кіраўнікоў МЗС у Менску — гэта прызнаньне ўнёску Беларусі ва ўрэгуляваньні ўкраінскага крызісу. За гэты час за Менскам ўмацавалася пазыцыя перамоўнай пляцоўкі.
Хутчэй за ўсё, гэта яшчэ адзін крок з боку Эўразьвязу, накіраваны на актывізацыю дыпляматычных кантактаў зь Менскам.
Гэта ўзнагарода з боку Эўразьвязу беларускім уладам за іх пазыцыю ў адносінах да Ўкраіны
Фёдараў: Ды нічога гэтая сустрэча для Беларусі і афіцыйнага Менску не адкрые. Я згодны са спадаром Сівіцкім — гэта ўзнагарода з боку Эўразьвязу беларускім уладам за іх пазыцыю ў адносінах да Ўкраіны. Гэта падзяка, але ня больш.
