Мядзьведзеў – Лукашэнка: дуэль прэсавымі канфэрэнцыямі

Лукашук: Ці не галоўнай падзеяй мінулага тыдня стала “дуэль прэсавымі канфэрэнцыямі” паміж прэзыдэнтамі Расеі Мядзьведзевым і Беларусі Лукашэнкам. Дзьмітрый Мядзьведзеў запрасіў у сваю рэзыдэнцыю ў Барвісе беларускіх журналістаў, прычым як дзяржаўных, так і недзяржаўных выданьняў.

Аналіз гэтай падзеі і яе наступстваў мы паспрабуем зрабіць з маімі калегамі Юр’ем Дракахрустам і аглядальніцай расейскай службы нашага радыё Ірынай Лагунінай.

Давайце паслухаем спачатку жывое ўражаньне ўдзельніка сустрэчы пра расейскага прэзыдэнта.

Аляксей Кароль: Скажам, з тэлеэкрана ён больш глядзіцца як фармальны, статычны, дастаткова бюракратычны, а тут абсалютна свабодная манера, абсалютна ня статуя прэзыдэнта, статусу ён свайго не падкрэсьліваў: вельмі дэмакратычна, жарты, усьмешкі. І асабліва, калі канчалася сустрэча, нават сам з гумарам прапанаваў: “Дык што, здымак на памяць, як заўсёды?” Ну кіўнулі – так. На пытаньне Анатоля Гуляева “Вы блогер?” ён сказаў: “Так, блогер! Праўда, у мяне блог своеасаблівы, але ж блогер!”

Лукашук: Ірына, на ваш погляд, у чым была мэта гэтага запрашэньня беларускіх журналістаў у Барвіху? Ці ня стала гэтая сустрэча пачаткам новай палітыкі Масквы адносна Беларусі?

Лагуніна: Мне здаецца, што прэзыдэнт Расеі запрашаў беларускіх журналістаў найперш для сябе. Я разглядаю гэта як кампанію па зьмене іміджу прэзыдэнта Мядзьведзева. Калі разглядаць гэтую сустрэчу зь беларускай прэсай у шэрагу ўнутрырасейскіх падзеяў, то яна цалкам укладаецца ў новы імідж Мядзьведзева – у імідж блогера (яго так і называюць цяпер у Расеі – “блогер Мядзьведзеў”), імідж чалавека новай фармацыі, імідж новага палітыка, рэфарматара, мадэрнізатара расейскай эканомікі і вось яшчэ й міратворца, які можа наблізіць да Расеі замежныя дзяржавы. Але гэта й праца над іміджам Расеі ў сьвеце, бо яна засталася самотнай апошнім часам. На саміт СНД у Кішынэве не прыехалі кіраўнікі дзяржаваў Цэнтральнай Азіі, з Украінай адносіны складаныя, зь Беларусьсю незразумелыя, з Захадам кепскія. А з кім Расея засталася?

Лукашук: Давайце паслухаем адказ на гэтае пытаньне – навошта – яшчэ аднаго ўдзельніка сустрэчы.

Андрэй Скурко: З тых намёкаў і заўваг, якія рабіліся падчас гэтай сустрэчы, вынікала, што адна з мэтаў запрашэньня, у тым ліку й беларускіх незалежных журналістаў, на гэтую сустрэчу палягала ў асымэтрычным адказе на заявы Аляксандра Лукашэнкі, якія ён робіць і рабіў падчас сустрэчы з расейскімі СМІ. На гэта Дзьмітрый Мядзьведзеў рабіў нават простыя намёкі, што, маўляў, беларускі прэзыдэнт падае добры прыклад, сустракаючыся з расейскімі СМІ, і нам трэба да гэтага імкнуцца. Гэта было сказана з такой лёгкай іроніяй.

Лукашук: Юры, на ваш погляд, якія пасланьні беларускаму грамадзтву ўтрымліваліся ў адказах Мядзьведзева на пытаньні беларускіх журналістаў?

Дракахруст: На мой погляд, галоўным пасланьнем была павага да Беларусі і адсутнасьць ціску на яе. Я не кажу, што гэтымі якасьцямі вызначаецца рэальная расейская палітыка, але менавіта такое ўражаньне імкнуўся зрабіць Мядзьведзеў. Пачынаючы з паслухмянага называньня краіны “Беларусь”, а не “Белоруссия”. Пытаньне беларускіх выбараў – ды не, мы ня ўмешваемся, і не зьбіраемся, і нават уявіць сабе ня можам. Ці пасуюць расейскія мадэлі мадэрнізацыі да Беларусі – не, не, гэта вам вырашаць, гэта ваш клопат. Нават дакор Лукашэнку за занадта яркія характарыстыкі Пуціна – у тым жа ключы: маўляў, мы не браты-падсябрычы, калі па-простаму сказаць можна, а дзьве незалежныя сувэрэнныя дзяржавы. І ў тыя моманты, калі Мядзьведзеў праводзіў расейскі дзяржаўны інтарэс, гэта абгортвалася ў павагу: мытны саюз выгадны і Расеі, і Беларусі, хаця й вымагае пэўных ахвяраў, але калі ахвяры падаюцца занадта вялікімі, дык і ня трэба: у саюз ніхто гвалтам ня цягне.

Лукашук: Давайце паслухаем яшчэ адно меркаваньне ўдзельніка сустрэчы – пра рэакцыю беларускага боку.

Кароль: Па сутнасьці, яна ўжо была. Закадравая сустрэча. І гэта адбілася на тым, што там не прысутнічалі рэдактары, і ад часткі дзяржаўных там былі ўласныя карэспандэнты ў Маскве: БелТА, “Советская Белоруссия”. Гэта ўжо была рэакцыя, яны не чакалі. Але ўсё-такі падалі на двух тэлеканалах, дастаткова стрымана (гэта ў традыцыях БТ) тыя эпізоды і тыя фразы, якія спрыялі, былі на карысьць падачы гэтай сустрэчы, традыцыйна для беларускіх дзяржаўных СМІ выгадныя фразы. Тое, што беларуская эканоміка хутчэй выйдзе з крызісу, што малайчына Лукашэнка, што праводзіць такія сустрэчы. Вось гэтая рэакцыя – выбарачная, але не адмоўная, не зьневажальная.

Лукашук: Юры, у блогу на сайце “Свабоды” вы напісалі, што заявы Мядзьведзева наўрад ці зробяць моцнае ўражаньне на каго б там ні было ў Беларусі. Гледзячы па ўсім, прынамсі на аднаго беларуса заявы Мядзьведзева ўражаньне зрабілі – на Аляксандра Лукашэнку. У Менску была хутка наладжаная сустрэча зь сябрамі Рады кіраўнікоў дзяржаўных інфармагенцтваў краін СНД, дзе Лукашэнка даў свой адказ Мядзьведзеву. У прыватнасьці, Лукашэнка заявіў, што сустрэча Мядзьведзева зь беларускімі журналістамі была “абсалютна бессэнсоўная”, што “запрасілі журналістаў, некаторыя зь якіх на дух не пераносяць расейскага чалавека”. “Хоць бы з намі параіліся”, – заявіў кіраўнік Беларусі. Чым тлумачыцца такая хуткая, дзіўная і раздражнёная рэакцыя?

Дракахруст: Ведаеце, тут атрымалася паводле формулы знакамітага тэарэтыка мэдыяў Маршала Маклюэна: the media is the message (сродак камунікацыі і ёсьць паведамленьне). Можа, Мядзьведзеў і сапраўды не сказаў нічога асаблівага, але сам факт запрашэньня журналістаў розных поглядаў і кірункаў, спакойная гутарка, паважлівы тон, нават тое, што журналістаў не спрабавалі падкупляць шыкоўным прыёмам – усё гэта кантраставала са стылістыкай адпаведных прыёмаў расейскіх журналістаў у Менску.

Да апошняга часу палітыка Расеі адносна Беларусі сапраўды адпавядала вядомаму анэкдоту, што ў расейскай дзяржаўнай машыны толькі дзьве пэдалі – газ... і нафта. А тут высьвятляецца, што болей, што і зь беларускім грамадзтвам расейская ўлада можа працаваць ня толькі пры дапамозе крана. І, дарэчы, уражаньні журналістаў, якія прысутнічалі на сустрэчы ў Барвісе, у тым ліку й тых, якія не вызначаюцца асаблівымі сымпатыямі да Расеі і тым больш да Крамля, былі хутчэй станоўчыя. Гэта й выклікала такую рэзкую, я б сказаў, неадэкватную рэакцыю. Выцягнуты аргумэнт немаведама якой даўніны – ворагі рускага чалавека. Я памятаю, што дакладна гэтак – ворагі рускага а чалавека – Лукашэнка характарызаваў мяне і нябожчыка Анатоля Майсеню на Першым усебеларускім сходзе ў сувязі з нашай паездкай у Маскву ў 1996 годзе.

Так што, на мой погляд, такая неадэкватная рэакцыя – сьведчаньне крайняга раздражненьня і нават разгубленасьці.

Лукашук: Ірына, вяртаючыся да “дуэлі прэсавымі канфэрэнцыямі” паміж Мядзьведзевым і Лукашэнкам. “Я паглядзеў стэнаграму сустрэчы Мядзьведзева з нашымі журналістамі і пераканаўся, што яна абсалютна бессэнсоўная”, – заявіў Лукашэнка. Гэта абраза? Як вы мяркуеце, Крэмль і разьлічваў на такую рэакцыю Лукашэнкі?

Лагуніна: Я мяркую, што ў Крамлі прадбачылі такі адказ і рабілі без аглядкі на такую рэакцыю Лукашэнкі. На мой погляд, гэта такое пасланьне – прызвычайвайцеся, мы зараз будзем камунікаваць на крыху іншым узроўні, крыху ў іншай стылістыцы, мы будзем спрабаваць прадставіць сябе дэмакратамі, рэфарматарамі. Пры гэтым расейскі рэжым бярэ на ўзбраеньне заходнюю лексыку, стылістыку і манеры. Нездарма той жа Мядзьведзеў сказаў, што і ў Расею прыяжджаюць заходнія лідэры, сустракаюцца з апазыцыяй, і нічога страшнага ў гэтым няма, і хаця нам, расейскаму кіраўніцтву, гэта часам і не падабаецца, мы ж нічога не гаворым на гэты конт. Капіяваньне стылістыкі Захаду праявілася і ў гэтай сустрэчы таксама. Але можна зразумець і рэакцыю Лукашэнкі, хаця, магчыма, і ня варта было выказвацца гэтак рэзка. Бо адна рэч – расейскія словы, і іншая – расейскія справы. Расейскія справы вельмі далёкія ад заходняй стылістыкі. Расея даказала, што яна можа чыніць ціск і пры дапамозе нафты і газу – гэта было выдатна відаць падчас той жа “аранжавай” рэвалюцыі ва Ўкраіне, калі Расея зрабіла стаўку на аднаго чалавека, гэта было відаць па нядаўняй палітыцы Расеі ў Крыме, і ўжо зусім пачварным чынам гэта праявілася ў Грузіі. Гэты кантэкст, па шчырасьці, зрабіў зразумелай і апраўданай заяву Лукашэнкі.

Лукашук: Мядзьведзеў падчас сустрэчы сказаў, што ўдзел Беларусі ва “Ўсходнім партнэрстве” – справа амаль што бессэнсоўная, але Расея ня бачыць у гэтым вялікай праблемы і ставіцца да гэтага спакойна. Тут гучала пэўная нота незадавальненьня: маўляў, ня вельмі добра зрабіў наш саюзьнік, калі пайшоў у гэтае партнэрства. Адначасна кіраўнік МЗС Расеі Сяргей Лаўроў заявіў пра магчымасьць супрацоўніцтва Масквы з “Усходнім партнэрствам”.

Гэтыя розныя мэсыджы – у Расеі хіба некалькі галасоў, якія фармулююць зьнешнюю палітыку?

Лагуніна: Гэта заўсёды так. Тое самае гучыць адносна НАТО. З аднаго боку, спадар Лаўроў увесь час кажа, што мы ня бачым у НАТО ворага, тое самае кажа й больш высокае расейскае кіраўніцтва. З другога боку, мы бачым панічную рэакцыю загнанай у кут жывёлінкі, калі НАТО прапаноўвае новую праграму партнэрства камусьці. Вось як яны ня бачаць у НАТО ворага. Прыблізна тое самае й адносна “Ўсходняга партнэрства”. Я мяркую, што калі б Эўразьвяз раптам пачаў разьвіваць больш жорсткія праграмы дэмакратызацыі грамадзтва, як яны разьвіваліся ў свой час у Чэхіі і ў Польшчы, то Расея адрэагавала б больш жорстка, бо цяперашні расейскі рэжым адназначна бачыць пагрозу ў дэмакратыі.

Лукашук: У пятніцу, перад выхадам гэтай перадачы ў эфір, у Менску былі падпісаныя дакумэнты, зьвязаныя з стварэньнем мытнага саюзу паміж Беларусьсю, Казахстанам і Расеяй. Нядаўна Лукашэнка даволі рэзка выказаўся аб тым, што гэты самы саюз Беларусі ня надта выгадны. У прыгаданай прэсавай канфэрэнцыі Мядзьведзеў наконт выказваньняў Лукашэнкі заявіў, што не зьбіраецца мяняць сваіх плянаў з прычыны нейчых “каньюнктурных выступаў”. Расейскі прэзыдэнт падкрэсьліў, што, калі камусьці саюз не падабаецца, у яго можна не ўступаць.

А Лукашэнка на сваёй прэсавай канфэрэнцыі заявіў у адказ, што саюз выгадны ў першую чаргу і пераважна Расеі. Што азначае гэты абмен “ветлівасьцямі”? Каму ж усё ж такі саюз выгадны?

Дракахруст: Мне здаецца, што на кароткатэрміновы пэрыяд гэтыя “ветлівасьці” выгадныя больш Беларусі. Тут трэба параўноўваць з альтэрнатывай. Я не выключаю, што расейцы паставілі ўмовай захаваньня і танных цэнаў на энэрганосьбіты і свабоднага доступу на расейскі рынак заключэньне гэтага саюзу. Страта гэтых дабротаў была б сапраўды моцным ударам па беларускай эканоміцы, асабліва цяпер, у пэрыяд крызісу. Магчыма, іх захаваньне й кампэнсуе такія страты, як павышэньне мыта на замежныя аўтамабілі. Але ёсьць і доўгатэрміновыя наступствы – гэта фактычна адмова ад іншых варыянтаў разьвіцьця, адмова ад збліжэньня з эканомікай Эўразьвязу, ад той самай зоны вольнага гандлю з Эўразьвязам, якая, хоць і як пэрспэктыва, прадугледжаная ва “Ўсходнім партнэрстве”. І гэтая страта можа аказацца значна больш істотнай, чым усе ня надта выгадныя для Беларусі стаўкі мыта ў мытным саюзе з Расеяй і Казахстанам.

Лукашук: Ірына, а ці ня будзе ў Расеі праблемаў з гэтым мытным саюзам, асабліва з пэрспэктывы яе ўступленьня ў Сусьветную гандлёвую арганізацыю (СГА)?

Лагуніна: Ну, па-першае, Расея ніколі туды ня ўступіць, пакуль нехта не ўгаворыць Грузіі, каб яна гэта падтрымала. У СГА рашэньні аб уступленьні новых чальцоў прымаюцца кансэнсусам. Што да выгады, то я з Юр’ем згодная, але я лічу, што доўгатэрміновая пэрспэктыва больш выгадная Беларусі, чым Расеі, з тае прычыны, што беларускі рынак вельмі маленькі і напоўніць яго расейскімі таварамі вельмі лёгка. Расейскі рынак вялікі, і свабода для беларускіх тавараў адкрываецца. Іншая рэч, што ў гэтым выпадку гэта ўсё ж такі сыравінны рынак, гэта ня рынак высокіх тэхналёгіяў. І з гэтага пункту гледжаньня Беларусь сур’ёзна прайграе, бо заходні рынак высокіх тэхналёгіяў, неабходных для мадэрнізацыі краіны, будзе для яе калі не закрыты, то адсунуты.

Лукашук: Мядзьведзеў на сваёй прэсавай канфэрэнцыі даў зразумець, што не выключае магчымасьці сустрэчы зь беларускімі апазыцыйнымі палітыкамі. Па-вашаму, ці адбудуцца такія сустрэчы ў Расеі ці ў Беларусі, падчас нярэдкіх прыездаў расейскага прэзыдэнта ў Менск?

Лагуніна: А чаму й не? Ён ужо адказаў на гэтае пытаньне, заўважыўшы, што нічога тут страшнага ня бачыць.

Дракахруст: Думаю, што не. Калі Мядзьведзеў ня бачыць у гэтым нічога асаблівага, то Лукашэнка відавочна ўбачыць. Да таго ж беларуская апазыцыя занадта слабая і занадта няблізкая ідэалягічна да Крамля. Ну, скажам, БНБ, які дэкляруе шлях у Эўропу і “прэч ад Расеі” – чаго Мядзьведзеву зь імі сустракацца, псуючы адносіны з Лукашэнкам?

Лагуніна: Я дыпляматычна не хацела гэтага гаварыць.



Лукашук: У студыі да мяне з Юр’ем далучыўся наш калега Ян Максімюк. Беларусь, Украіна і Літва выступаюць за супольнае разьвіцьцё “транспартнай інфраструктуры” і “энэргетычнай прасторы”. Пра гэта заявіў міністар замежных справаў Украіны Пятро Парашэнка па выніках сустрэчы ў Кіеве з кіраўнікамі МЗС Беларусі і Літвы Сяргеем Мартынавым і Вігаўдасам Ушацкасам.

1) Бакі дамовіліся зрабіць супольную заяву па “адзінай энэргапрасторы” 8 сьнежня на сустрэчы кіраўнікоў МЗС краін Эўразьвязу.

2) У Кіеве была дасягнутая дамоўленасьць аб выкарыстаньні транзытных магчымасьцяў Беларусі ў пастаўках украінскай электраэнэргіі ў Літву.

3) Таксама міністры абмеркавалі пытаньні працягу дыялёгу аб бязьвізавым рэжыме.

4) Сяргей Мартынаў пацьвердзіў працяг працы над дакумэнтам аб абсталяваньні беларуска-ўкраінскай мяжы.

5) Нарэшце кіраўнікі МЗС Беларусі, Украіны і Літвы дамовіліся супольна адзначыць угодкі Грунвальдзкай бітвы.

6) Адначасна прэзыдэнт Украіны Віктар Юшчанка заявіў у сваім тэлезвароце, што Беларусь і Ўкраіна дамовіліся стварыць тандэм, каб разам прадстаўляць інтарэсы абедзьвюх краін у праграме “Ўсходняе партнэрства”.

Што азначаюць гэтыя заявы? Ці ідзе размова пра сапраўдны палітычны саюз, адраджэньне ВКЛ, ці гэта часовы функцыянальны альянс, ці наагул ня больш чым палітычнае шоў?

Максімюк: Зьвярніце ўвагу на неканкрэтнасьць і туманнасьць фармулёвак пры падбіўцы вынікаў гэтага трохбаковага спатканьня: “зрабіць супольную заяву аб адзінай энэргапрасторы”, “выкарыстаць транзытныя магчымасьці Беларусі для пастаўкі электраэнэргіі ў Літву”, “працягнуць дыялёг аб бязьвізавым рэжыме”, “стварыць тандэм”, “супольна адзначыць угодкі Грунвальдзкай бітвы”. Фактычна невядома, што маюць на ўвазе, нават у такой справе, як сьвяткаваньне ўгодкаў Грунвальдзкай бітвы? Дзе будуць сьвяткаваць? А што Польшча – таксама будзе сьвяткаваць разам ці не? А Нямеччына? Ну й наагул, навошта міністрам замежных справаў на трохбаковых сустрэчах займацца пытаньнямі, якія павінны вырашаць культурныя аташэ ў зацікаўленых амбасадах? Адказ для мяне адзін – усе гэтыя заявы былі ў першую чаргу для піяру. Піярыцца ўва ўсім гэтым, відаць, найбольш, Пятро Парашэнка, вельмі амбітны і энэргічны ўкраінскі палітык, для якога палітычнае жыцьцё не канчаецца з гэтымі прэзыдэнцкімі выбарамі. Ён хоча заявіць пра сябе як пра выразнага палітыка. І гэта якраз была добрая нагода дзеля гэтага. Як думаю, гэта была таксама неблагая нагода для Літвы і для Беларусі паказаць сябе на міжнароднай арэне.

Дракахруст: Мяркую, што хутчэй была сумесь другога і трэцяга – функцыянальнага альянсу і каньюнктуры. На саюз гэта ня цягне – занадта розная прырода рэжымаў у трох розных краінах, занадта шмат у іх зьнешніх абавязкаў, скажам, у Літвы перад Эўразьвязам, у Беларусі – перад Расеяй. І вынік гэтага – брак даверу, супольных каштоўнасьцяў, якія мацуюць любыя саюзы. Але аб’ектыўна, як у краінаў-транзытэраў, як у краінаў, якія разам складаюць пояс паміж Расеяй і Заходняй Эўропай, у іх ёсьць супольныя інтарэсы, ёсьць стратэгіі, найперш у энэргетычнай сфэры, пры якіх усе яны могуць выйграць больш, калі дамовяцца і будуць дамоўленасьцяў трымацца. Думаю, што для Лукашэнкі гэта яшчэ й выдатная магчымасьць падняць стаўкі ў гандлі з Масквой, падвысіць цану сваёй ляяльнасьці, а ў вачах Эўропы прадэманстраваць гатовасьць супрацоўнічаць з партнэрамі па “Ўсходнім партнэрстве”, заслужыць станоўчае да сябе стаўленьне геапалітыкай, калі не атрымліваецца “пяцёмкінскімі вёскамі” лібэралізацыі.

Лукашук: Супольныя заявы трох міністраў прагучалі ў Кіеве 22 лістапада – у пятую гадавіну пачатку “аранжавай” рэвалюцыі. Пасьля перамогі той рэвалюцыі, прыгадваецца, яе лідэры абяцалі экспартаваць рэвалюцыю ў дыктатарскую Беларусь. Цяпер менавіта яны агучваюць супольныя дэклярацыі з кіраўніком МЗС, так бы мовіць, “апошняй дыктатуры Эўропы”. Чаму адбылася такая эвалюцыя?

Максімюк: Бо эвалюцыя адбылася й з самой Украінай, з сыстэмай улады ў ёй, зь міжнароднай сытуацыяй Украіны. Украіна ня стала той дэмакратыяй, якую абяцалі ёй “аранжавыя”. Палітычна-эканамічная рэальнасьць Украіны ўсё ж больш нагадвае рэальнасьць Беларусі, а ня Польшчы. Рэальная ўлада як была ў руках у алігархаў пры Кучму, так там і засталася. І ў Эўразьвяз Украіну прымаць не зьбіраюцца. Вось і атрымалася так, што Беларусі і Ўкраіне даводзіцца гуляць у адной лізе на задворках Эўропы, хочуць яны гэтага ці ня хочуць. Па-мойму, якраз вельмі добра, што хочуць.

Дракахруст: Я б сказаў, што таму, што рэвалюцыя ня спраўдзіла тых надзеяў і спадзеваў, якія спарадзіла ў самой Украіне. Не сказаць, каб яна не дала ніякага плёну, але скачка з царства неабходнасьці ў царства свабоды не адбылося, улада разьмеркавалася паміж ўладнымі кланамі, і цяпер успаміны пра Майдан выклікаюць хутчэй горыч, чым натхненьне. Ну а не адбылося ўнутры, не магло адбыцца й вонках. Адбылося ў пэўным сэнсе вяртаньне да realpolitik часу Кучмы. А тут яшчэ й Эўропа пачала рэзка мяняць свае падыходы да Беларусі. І кіраўніцтва Ўкраіны, у прыватнасьці асабіста Віктар Юшчанка, здолеў канвэртаваць рэшткі свайго майданнага рэнамэ ў ролю адваката афіцыйнага Менску.

Лукашук: Заявы кіраўнікоў МЗС трох краінаў, як і заяву прэзыдэнта Юшчанкі пра “тандэм”, можна разглядаць у рэчышчы агульнай актывізацыі беларуска-ўкраінскіх стасункаў на найвышэйшым узроўні, самай яскравай праявай якой стаў нядаўні візыт Аляксандра Лукашэнкі ва Ўкраіну. Але ёсьць у гэтай актывізацыі даволі дзіўны момант. Паводле меркаваньня пераважнай большасьці экспэртаў Юшчанка – “кульгавая качка”, ягоны прэзыдэнцкі тэрмін канчаецца, шанцаў быць пераабраным ён практычна ня мае, ніводзін з рэальных прэтэндэнтаў на пасаду прэзыдэнта Ўкраіны, здаецца, не зьбіраецца працягваць ягоную палітыку. Да таго ж цяперашні прэзыдэнт Украіны з усіх украінскіх палітыкаў выклікае найбольшае раздражненьне ў Крамля. Дык навошта Лукашэнка менавіта цяпер так збліжаецца зь Юшчанкам, нават ідучы насустрач у пытаньні, у якім раней Менск дэманстраваў непахіснасьць – я маю на ўвазе дамову аб мяжы? Навошта зьвязваць сябе стасункамі з асобай, якая праз пару месяцаў ужо ня будзе мець улады?

Дракахруст: Пытаньне сапраўды цікавае. Але мне здаецца, што гэта, з аднаго боку, удалы піяр для Захаду – пацісканьне рукі менавіта Юшчанку, такое дражненьне Масквы – найбольш выразная дэманстрацыя незалежнасьці афіцыйнага Менску ад Крамля. І гэта не ўспрымаецца, як гульня на ўкраінскім палітычным полі: Юшчанку, выглядае, не дапаможа ўжо наагул нічога, так што абдымкамі зь ім Лукашэнка ня надта псуе адносіны зь любым ягоным пераемнікам.

З другога боку, слабы Юшчанка – выдатны партнэр для таго, каб зафіксаваць, аслупаваць нейкія рэчы, нейкія новыя адносіны, якія пераемніку будзе цяжка разбурыць. Ня тое, што надта цяжка, але напачатку не да таго будзе.

Максімюк: Я думаю, што Юшчанка, хоць шанцаў на перавыбраньне ня мае, яшчэ ня думае пра палітычную адстаўку. Вядома, ён расчараваў найбольш з усіх “аранжавых” рэвалюцыянэраў, але іншыя таксама расчаравалі ў такой ці іншай ступені. А таму партыя Юшчанкі, як мяркую, можа быць абсалютна прахадной на парлямэнцкіх выбарах. Таму нядаўняя сустрэча з Лукашэнкам і роля адваката Беларусі ў Эўразьвязе – гэта для Юшчанкі можа быць падрыхтоўка да працягу палітычнай кар’еры пасьля прэзыдэнцкіх выбараў – ужо не прэзыдэнта, але палітыка ня толькі ўнутрыўкраінскага, але й міжнароднага фармату.

Лукашук: Некаторыя элемэнты пагадненьняў, агучаных Парашэнкам, Мартынавым і Ўшацкасам у Кіеве, вельмі нагадваюць ідэю Балта-Чарнаморскага саюзу, якую вылучаў Беларускі народны фронт яшчэ на пачатку 1990-х гадоў. У прыватнасьці, прапанова весьці нафтаправод “Адэса – Броды” на поўнач, праз Мазыр і Наваполацак на Вэнтсьпілс – гэта амаль у чыстым выглядзе Балта-Чарнаморскі калектар. Праўда, “бацька” ідэі БЧС, лідэр КХП БНФ Зянон Пазьняк ацаніў пэрспэктывы цяперашняга альянсу скептычна, сказаўшы, што гэта скончыцца пшыкам, пакуль ва ўладзе ў Беларусі застаецца Аляксандар Лукашэнка. І ўсё ж – чаму беларуская ўлада зьвяртаецца да ідэяў сваіх зацятых апанэнтаў і чым на ваш погляд скончыцца гэты зварот?

Максімюк: Я якраз ня бачу ў гэтай заяве ніякага практычнага значэньня. Як 20 гадоў таму, калі ідэя згаданага калектара прагучала ўпершыню, так і цяпер ніхто ня ў змозе сказаць, што гэтым калектарам перапампоўваць і ў якім кірунку – нафту, гарэлку, малако? Калі гаварыць пра энэргетычныя праекты ў гэтай частцы сьвету, дык мне адразу прыгадваецца нафтавы трубаправод “Адэса – Броды” – труба “зь нікуды ў нікуды”, якую Ўкраіна пабудавала, каб транспартаваць нерасейскую нафту з касьпійскага рэгіёну ў Эўропу, а цяпер вымушаная пампаваць расейскую нафту з Украіны ў адэскі порт. Бо не знайшлося зацікаўленых ні каб працягнуць трубу да Балтыкі, ні каб даць нафту для гэтай трубы. Акрамя Расеі. Або продаж нафтаперапрацоўчага заводу ў Мажэйках Літвой Польшчы. Пасьля таго, як уласьнікамі рафінэрыі стала польская кампанія, Расея перастала пампаваць нафту ў Мажэйкі, і палякі цяпер чухаюць галаву, што з гэтай пакупкай насамрэч рабіць. Дык вось, усе гэтыя ідэі калектараў і трубаў у абыход Расеі маюць перш за ўсё прапагандысцкае значэньне, а ніякага, так бы мовіць, рэальнага напаўненьня. Бо такое напаўненьне можа даць толькі Расея, або яно можа адбыцца толькі зь яе дазволу – я гавару пра патэнцыйныя нафтавыя і газавыя кантракты Ўкраіны, Беларусі і Літвы з краінамі касьпійскага рэгіёну.

Дракахруст: Хіба гэта першая ідэя, якую ўлада бярэ ў апазыцыі і робіць сваёй? Але я мяркую, што Зянон Пазьняк у чымсьці мае рацыю. Някепска мець дадатковы транзытны канал, бо гэта заўсёды някепска, асабліва калі няшмат каштуе. Дамоўленасьць транзытэраў – Беларусі і Ўкраіны, на якія прыпадае фактычна ўвесь транзыт энэрганосьбітаў у Заходнюю Эўропу, рэч яшчэ больш важкая і значная.

Але, па вялікім рахунку, гэтыя камбінацыі па восі Поўнач – Поўдзень – рэч другарадная, дапаможная. Выжываньне залежыць не ад яе, а ад стасункаў па восі Ўсход – Захад, там, дзе ёсьць вялікія грошы, вялікія рынкі і вялікія ўплывы. І мне здаецца, што гэтыя гульні Лукашэнкі ў нейкі БЧС – сродак ўзьдзейнічаць на суб'ектаў, якія ляжаць на гэтай галоўнай восі.

Лукашук: У панядзелак у Менск з афіцыйным візытам прыяжджае прэм’ер-міністар Італіі Сыльвіё Бэрлюсконі. Сёлетні візыт Аляксандра Лукашэнкі ў Рым быў выхадам з ізаляцыі ад Эўропы, у якой афіцыйны Менск знаходзіўся больш за дзесяцігодзьдзе. І Бэрлюскані аказаўся першым зь лідэраў эўрапейскіх краінаў, хто наведвае Менск. Чаму, у чым значэньне гэтага візыту? На ваш погляд, гэта праява эксцэнтрычнасьці сыньёра Сыльвіё, які вядомы шматлікімі скандаламі, аўтарытарнымі схільнасьцямі і сяброўствам з Пуціным, ці гэта элемэнт халоднай, прадуманай і супольнай эўрапейскай палітыкі?

Максімюк: Я б зьвярнуў увагу на тое, што візыт Бэрлюсконі ў Менск — гэта, можа быць, чыстая выпадковасьць і патрэба захаваць дыпляматычны пратакол. Лукашэнка зьезьдзіў да папы рымскага, і яму ўдалося яшчэ намовіць на сустрэчу Бэрлюсконі. Як помнім, Лукашэнка некалькі гадзінаў чакаў Бэрлюсконі, пакуль той аднекуль вернецца ў Рым, і сустрэча адбылася даволі позна вечарам. Менску была важная тая красавіцкая сустрэча хаця б таму, што паводле дыпляматычнага пратаколу празь нейкі час павінен наступіць візыт у адказ. І цяпер якраз маем такі візыт, першы за ўсе 15 гадоў Лукашэнкі пры ўладзе. Так што, мабыць, заслуга тут перш за ўсё папы рымскага, які прыняў Лукашэнку і натхніў Бэрлюсконі на спатканьне з “апошнім дыктатарам Эўропы”, а не празорлівасьць эўрапейскіх палітыкаў, якія вырашылі, што якраз італьянскаму прэм’ер-міністру будзе найлепш паехаць у Менск.

Дракахруст: Мне здаецца, што гэта ўсё ж элемэнт супольнай палітыкі. Эксцэнтрычнасьць спадара Бэрлюсконі – гэта ва ўнутранай італьянскай палітыцы ў значнай ступені маска, імідж, і ў зьнешняй таксама. І не з прычыны гэтай эксцэнтрычнасьці, а дзякуючы ёй Бэрлюсконі аказваецца найлепшым партнэрам для спробы зрабіць кантакты з Лукашэнкам больш шчыльнымі. Атрымаецца, зробіць Лукашэнка тыя крокі, якія хоча Эўропа – ну дык што ж, вынік кантакту з кіраўніком краіны – аднаго з “грандаў”, ключавых краін Эўразьвязу. Пойдзе нешта ня так, Лукашэнка падмане, зробіць нейкі непрыемны манэўр – ну дык з кім ён сустракаўся, вы ж ведаеце, які ў нас сыньёр Бэрлюсконі. Тое, што ў Менск едзе палітык з такой маскай, – гэта страхоўка Эўразьвязу ад нечаканасьцяў.