د لاسرسۍ وړ لېنکونه

تازه خبر
چهارشنبه ۱۶ لړم ۱۴۰۳ کابل ۰۴:۰۸

ځانګړی راپور

زیات افغانان چې په هغوی کې تنکي زلمیان او ځوانان شامل وو، له تېرو کلونو راهیسې اروپايي هېوادونو ته تللي دي.
زیات افغانان چې په هغوی کې تنکي زلمیان او ځوانان شامل وو، له تېرو کلونو راهیسې اروپايي هېوادونو ته تللي دي.

په وروستیو کې په لوېدیځ په ځانګړي ډول اروپا کې په افغان زلمیانو او ځوانانو کې د افراطیت د خپرېدو په اړه اندېښنې ښوول شوي دي.

د چړې د حملې لانجمنه پېښه

د ۲۰۲۴م کال د مې میاشتې ۳۱مه، د جرمني په منهایم ښار کې تر غرمې مخکې د یوه لاریون پر مهال یوه ۲۵ کلن افغان وګړي د چړې په ګوزارونو ګڼ کسان ټپیان کړل.

په‌دې حمله کې یوه ټپي شوي پولیس د جون پر دویمه په روغتون کې ساه ورکړه، خو د حملې دغې موضوع په جرمني کې د کډوالۍ د پالیسیو او په ځوانانو کې د افراطیت د خپرېدو په اړه بحثونه وپارول.

جرمني د اګست پر ۲۹مه خپل د مهاجرت په قوانینو او مقرراتو کې ځینې سختۍ اعلان کړې او ویې ویل چې په جرمونو کې ښکېل پناه غوښتونکي به په اسانۍ د هغوی اصلي هېوادونو ته ستنوي.

جرمني د اګست میاشتې پر ۳۰مه، د ۲۸ افغانانو یوه ډله چې په ځینو جرمونو کې ښکېل بلل شوي وو، افغانستان ته اخراج کړل.

دا په تېرو درېیو کلونو کې چې طالبانو پر افغانستان ولکه ټینګه کړې، لومړی وار دی، چې جرمني افغان وګړي د طالبانو تر ولکې لاندې افغانستان ته اخراجوي.

په ځوانانو کې د افراطیت د خپرېدو په باب بحثونه

له کلونو راهیسې د اروپايي ټولنې په مخکښ هېواد جرمني کې، افراطیت ته د مسلمانو ځوانانو د ورټېل وهل کېدو په اړه بحثونه روان دي.

د دغه هېواد د کډوالۍ ادارې اووه کاله مخکې لا ویلي وو، چې له مذهبي افراطیت سره په ځانګړې توګه د نجونو علاقه، د پام وړ زیاته شوې ده.

ارواپوه او د پوهنتون استاد شراف‌الدین عظیمي وايي، په اروپا کې د ځوانانو او زلمیانو ترمنځ د افراطیت خپرېدل یوه توده موضوع ده.

هغه له ازادي راډیو سره په خبرو کې وویل: "په لوېدیځ او اورپا کې په ټوله کې د کډوالو ترمنځ د افراطیت بحث ډېر پېچلی شوی دی، ډېر ځلې ارواپوهان، کارپوهان او ټولنپوهان دې ته اندېښمن دي، چې بالاخره کیسه څه ده؟ هغه څه چې زه یې تعقیبوم، زه چې په نږدې ۲۹ هېواونو کې مراجعین لرم، که غربي دي، که اروپايي یا د منځني ختیځ هېوادونه دي، زه خپله څو نتیجو ته رسېدلی یم، اول ټولنیزه بې‌عدالتي ده، یعنې هلته کډوال داسې احساس کوي، چې دوی سره تبعیض کېږي او حقونو ته یې پام نه‌کېږي، هغه سلګونه او زرګونه مراجعین چې لرم او په ساعتونو مې خبرې ورسره کړي، دا یې ما ته ویلي دي. دویم د هویت بحران یا کړکېچ دی، کله چې ځوانان په ځانګړي ډول کډوال له دې ستونزې سره مخ کېږي، دغه د هویت بحران هم دوی تاوتریخوالي ته هڅوي."

جرمني د اګست میاشتې پر ۳۰مه یوه ډله افغانان په داسې حال کې افغانستان ته اخراج کړل، چې تر دې پېښې یوه اوونۍ مخکې د اګست پر ۲۳مه په زولینګن ښار کې د یوه فیسټیوال پر مهال د چړې په ګوزارونو درې کسان ووژل شول او اته نور یې ټپیان شول.
جرمني د اګست میاشتې پر ۳۰مه یوه ډله افغانان په داسې حال کې افغانستان ته اخراج کړل، چې تر دې پېښې یوه اوونۍ مخکې د اګست پر ۲۳مه په زولینګن ښار کې د یوه فیسټیوال پر مهال د چړې په ګوزارونو درې کسان ووژل شول او اته نور یې ټپیان شول.

په لوېدیځو هېوادونو کې په تنکيو زلمیانو او ځوانانو کې د افراطي نظریاتو خپرېدو ډېر بحثونه پارولي، په ځانګړي ډول چې په وروستیو کې د افغانستان او سوریې په ګډون له بېلابېلو هېوادونو سلګونو زره کسانو د مهاجرت لپاره لوېدیځو هېوادونو ته مخه کړه.

دغه بحثونه د افغان زلمیانو او ځوانانو په باب هم دي، چې په تېرو درېیو کلونو کې پر افغانستان د طالبانو د ولکې له بیا ټینګولو وروسته لا تاوده شوي دي.

زیات افغانان چې په هغوی کې تنکي زلمیان او ځوانان شامل وو، له تېرو کلونو راهیسې اروپايي هېوادونو ته تللي دي.

افراطي ډلې، فعاله پالیسي

د چارو شنونکی سمیع‌ ستانکزی وايي، په لوېدیځو هېوادونو کې د دغو زلمیانو او ځوانانو لپاره د جلب ځانګړي پروګرامونه طرحه شوي دي.

نوموړی وايي: "لومړی دا چې افراطي ډل منظم پروګرامونه لري او ټولې افراطي یا ترهګرې ډلې ځوانانو او تنکیو زلمیانو ته د اسانه هدف په سترګه ګوري، په‌دې برخه کې د ځوانانو سني تقاضا، انقلابي فکرونه او احساسات هغه کمزورۍ دي چې افراطي ډلې ورباندې پوهېږي او په اسانۍ یې ذهنونه اړولی شي. که چېرې د طالبانو د انتحاریانو لېست ته وګورو، هلته په ښکاري وینو چې له ۸۰ تر ۹۰ سلنه ځوانانو چې انتحاري یې کړې، ځوانان یا هم تنکي زلمیان دي. په اروپا او لوېدیځ کې پر دې نور عوامل هم وراضافه کېږي، چې یوه موضوع د اروپا او لوېدیځ د مهاجرت پالیسي ده، چې ځوانانو او تنکیو زلمیانو ته لومړیتوب ورکوي. دا پالیسي تر افغانانو رسېدلې او کورنۍ چې کله تصمیم ونیسي چې څوک ونیسي، معمولاً د ۱۴ او ۲۰ کلونو ترمنځ ځوانان ټاکي، چې ژر قبول شي او له خپلو کورنیو سره مرسته وکړي."

ځینو رسنیو راپور ورکړی، چې پر افغانستان د طالبانو له بیاواکمنېدو سره په ځوانانو او تنکیو زلمیانو کې افراطیت ته تمایل زیات شوی دی.

په لوېدیځ کې مېشت افغان زلمیان او ځوانان هم له دغو افراطي تمایلاتو اغېزمن شوي او په ځینو مواردو کې یې په تاوتریخوالي لاس پولې کړی دی.

د جرمني په منهایم ښار کې د پولیسو یو افسر په هغه ځای کې څېړنې کوي چې د دوی یو بل همکار د چړو په ګوزارونو ټپي شوی و چې بيا يې وروسته ساه ورکړه. دغه پېښه د مې په ۳۱مه شوې ده.
د جرمني په منهایم ښار کې د پولیسو یو افسر په هغه ځای کې څېړنې کوي چې د دوی یو بل همکار د چړو په ګوزارونو ټپي شوی و چې بيا يې وروسته ساه ورکړه. دغه پېښه د مې په ۳۱مه شوې ده.

د چین ساوت چاینا مارنینګ پوسټ ورځپاڼې تېرکال په یوه راپور کې ویلي وو، چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې "مذهبي افراطیت او ترهګري" یو ځل بیا د پراخېدو په حال کې ده.

د کډوالۍ نړیوال سازمان د اګست میاشتې په لومړیو کې وویل په تېرو درېیو کلونو کې نږدې ۸ ميلیونه افغانان له افغانستانه نورو هېوادونو ته کډوال شوي دي.

"په‌دې باوري نه یم ټول هغه ځوانان چې په اروپا کې تاوتریخوالي ته لاس غځوي، ټول دې له افراطیت اغېزمن شوي وي
رحمت‌الله اندړ

ځینې شنونکي وايي، د دغو کډوالو لوی شمېر یې ځوانان او زلمیان دي، چې له افراطي نظریاتو اغېزمن شوي او لوېدیځو هېوادونو ته له رسېدو وروسته هم په ټولنیزو شبکو کې، له روانو بحثونو سره ځانونه نږدې ساتي.

رحمت‌الله اندړ چې په تېر جمهوري نظام کې د ملي امنیت شورا ویاند و، په‌دې باور دی، چې په لوېدیځ کې د افغان زلمیانو او ځوانانو د افراطیت عوامل زیات دي.

هغه وايي: "په‌دې باوري نه یم ټول هغه ځوانان چې په اروپا کې تاوتریخوالي ته لاس غځوي، ټول دې له افراطیت اغېزمن شوي وي، دوی په دې سوچ اروپا ته راغلي چې هلته له رسېدو سره سم به یې خوشبختي پیل شي، کله چې دوی اروپا ته ورسېږي هلته له نورو قیوداتو سره مخامخ شي، دغو بندیزونو او قیوداتو پر دوی رواني تاثیر کړی، تر ډېره دغه کسان د رواني فشارونو له کبله تهدید، ګواښ او تاوتریخوالي ته لاس اچوي، سمه ده، یوه ډله به افراطي نظریات لري، ډېر یې د ټولنیزو شبکو له کبله چې دلته زیاته کارول کېږي، د هغو له طریقه متاثره وي."

په امریکا او اروپا کې تېر کال تاوتریخوالي ته د افغان ځوانانو د هڅونې بحثونه هغه وخت تاوده شول، چې د طالبانو د کورنیو چارو وزارت پخواني ویاند قاري سعید خوستي له افغانستانه بهر له خپلو خواخوږو او پلویانو وغوښتل هغه افغانان "په چاقوګانو ووژني" چې د ده په وینا د طالبانو خلاف "تبلیغات" کوي.

قاري خوستي دا خبره د ۲۰۲۳م کال په مې میاشت کې پر خپله ایکس‌پاڼه (پخواني ټویټر) لیکلې وه خو وروسته یې بیا دا متن لیرې کړ.

قاري سعید خوستي په مشخص ډول د کوم کس نوم نه و اخیستی خو ویلي یې وو، چې دوی د ده په ټکو "په اروپا او امریکا کې غازیان" لري چې دا کار کولای شي.

د چارو شنونکی سمیع ستانکزی وايي، پر افغانستان حاکم شرایط او په ټولنیزو شبکو کې په‌دې اړه د طالبانو د حکومت تبلیغات د دې سبب کېږي چې په لوېدیځو هېوادونو کې ځینې زلمیان او ځوانان د افراطیت خوا ته مخه کړي.

نوموړی وايي: "له بده‌مرغه پر افغانستان حاکم شرایط او د کډوالۍ پالیسۍ ډېرو کورنیو ته د انتخاب فرصت نه ورکوي، دا محرومیت په لومړي ګام کې دوی په اسانۍ په نښه کوي، کله چې دغه ځوانان سفر پیل کړي او په قاچاقي لارو سفر کوي او بې‌شمېره کړاوونه او شکنجې ویني، کله چې لوېدیځ ته رسېږي هلته هم د کډوالۍ ستړې کوونکې پروسې دي، د کورنیو توقعات او له لوېدیځ سره د دوی نه بلدتیا، چې له افغانستان سره سلګونه کلونه فرهنګي فاصله لري، ډېر وخت ته اړتیا وي چې افغان ځوانان وکړای شي په دغو ټولنو کې خپله لاره ګودره پیدا کړي، دا کار د دوی د لا زیاتې مایوسۍ سبب کېږي."

افغان وګړي په جرمني کې د یورو ۲۰۲۴م کال د فوټبال ټورنمنټ د پیل لوبې پر مهال لومړی خپل افغان وژلی او وروسته یې نور کسان ټپیان کړي چې دی هم د پولیسو په ډزو سره وژل شوی.
افغان وګړي په جرمني کې د یورو ۲۰۲۴م کال د فوټبال ټورنمنټ د پیل لوبې پر مهال لومړی خپل افغان وژلی او وروسته یې نور کسان ټپیان کړي چې دی هم د پولیسو په ډزو سره وژل شوی.

ښاغلی ستانکزی په دغسې شرایطو کې د ټولنیزو شبکو له لارې د دغو زلمیانو او ځوانانو وصلېدل بل عامل ګڼي.

هغه وايي: "په دغسې شرایطو کې چې کله دوی د ټولنیزو رسنیو له لارې له افغانستان سره وصل دي، دوی هلته یوه ډله ویني چې له تحصیل، تعلیم او هر ډول معیار پرته راغلي د توپک په زور واکمني کوي، نړۍ ته د ماتې ورکولو دعوه لري، هر راز امکانات هم ورته برابر دي او تر ټولو مهم د یوه دولت په کچه د تبلغیاتو سل سلنه انحصاري دستګاه یې هم په لاس کې ده او هره ورځ محتوا جوړوي، دوی هم دا مواد د همدغسې ځوانانو لپاره جوړوي، دغه ځوانان چې د شرایطو له کبله له مخکې چمتو دي، تر شعاع لاندې راځي او له بده‌‌مرغه په ځان خبرۍ یا ناخبرۍ ښکار کېږي."

"په اسلام کې خو افراط او تفریط نه‌شته، ځینې ځوانان که د اسلام له دین نه په ناپوهۍ یا د ځینو افراطي ملایانو په تاثیر سره په اروپايي هېوادونو کې افراطیت ته مخه کوي
قاري عيسي محمدي

قاري عیسی محمدي چې اسلامي زده‌کړې لري وايي په اسلام کې افراطیت نه‌شته، ځینې ځوانان په ناخبرۍ د دې پدیدې ښکار شوي دي.

نوموړي ازادي راډيو ته وويل: "په اسلام کې خو افراط او تفریط نه‌شته، ځینې ځوانان که د اسلام له دین نه په ناپوهۍ یا د ځینو افراطي ملایانو په تاثیر سره په اروپايي هېوادونو کې افراطیت ته مخه کوي، دوی ته ډېر زیانونه اوړي، حتی چې دوی ته ژور خپګان او رواني ستونزې ورته پیدا کېږي، چې موږ په خپلو سترګو لیدلي او تجربه مو ده."

د جرمني سخته پالیسي

جرمني د اګست میاشتې پر ۳۰مه یوه ډله افغانان په داسې حال کې افغانستان ته اخراج کړل، چې تر دې پېښې یوه اوونۍ مخکې د اګست پر ۲۳مه په زولینګن ښار کې د یوه فیسټیوال پر مهال د چړې په ګوزارونو درې کسان ووژل شول او اته نور یې ټپیان شول.

مشکوک حمله کوونکی د سوریې وګړی ښودل شوی، چې په جرمني کې یې د پناه غوښتنه کړې وه، خو منل شوې نه وه.

له‌دې او دې ته ورته نورو پېښو وروسته د جرمني صدراعظم اولاف شولڅ یو وار بیا ټینګار وکړ چې په‌دې هېواد کې مېشت ډېر کډوال به بېرته افغانستان او سوریې ته ستانه کړي.

ګلالۍ ماموندزۍ چې په جرمني کې د کډوالو په حقوقي چارو کې متخصصه ده، وايي هغه کسان چې په ځینو جدي جنايي قضیو کې ښکېل وي، خپلو هېوادونو ته د اخراج له خطر سره مخامخ دي.

نوموړې وايي: "دا هغه جنايي دوسیې دي، چې سختې جنايي دوسیې ګڼل کېږي، چې انساني قاچاق په څېر قضیې په کې شاملې دي او سختې جنايي ستونزې ګڼل کېږي، هغه کسان چې په جرمني کې منل شوي نه وي، بېرته د هغوی اصلي هېوادونو ته لېږل کېږي."

هغه زلمیان او ځوانان چې د خپلو افراطي نظریاتو له کبله د پولیسو له لوري څارل کېږي، هم د اخراج له خطر سره مخامخ دي.

څرګنده نه ده، افغانستان ته د جرمني له‌خوا په ایستل شویو افغانانو کې هغه کس هم شامل دی که څنګه، چې د مې میاشتې پر ۳۱مه یې په حملې سره یو پولیس وواژه او ګڼ نور کسان ټپیان کړل.

احتمال شته چې د لوېدیځ ځینې نور هېوادونه هم افغانستان ته د هغو کسانو د اخراج لړۍ پیل کړي، چې په ورته مسایلو کې ښکېل ګڼل شوي دي.

په دې برید کې ۱۷۰ تنه افغانان او ۱۲ امریکایي سرتېري وژل شوي وو
په دې برید کې ۱۷۰ تنه افغانان او ۱۲ امریکایي سرتېري وژل شوي وو

د کابل د نړیوال هوايي ډګر د ابې دروازې (Abbey Gate) ته څېرمه له خونړي ځانمرګي برید درې کاله وروسته لا هم په افغانستان کې د داعش د حضور د خطر په اړه اندېښنې شته.

د کابل د نړیوال هوايي ډګر ابې دروازې (Abbey Gate) ته څېرمه د ۲۰۲۱ کال د اګست میاشتې د ۲۶مې نېټې برید، کابل ته د طالبانو له داخلېدو شا و خوا دوې اوونۍ وروسته وشو.

برید داسې وخت وشو، چې له افغانستانه د امریکايي او نورو بهرنیو ځواکونو د وتلو او د زرګونو نورو افغانانو د تخلیې بهیر روان و.

د کابل اوسېدونکی محمد شفيع سمسور چې له سلګونو نورو کسانو سره د کابل له هوايي ډګره بهر له افغانستانه د وتلو په انتظار وو، په برید کې ټپي شو.

نوموړي د دې پېښې په اړه له ازادي راډيو سره په مرکه کې وويل: "زه هغه ورځ د اګست میاشتې پر ۲۶مه هلته وم، چاودنه وه، پوه نه‌شوم چې چاودنه له کوم لوري وشوه، زه په سر او غاړه کې ولګېدم او بې‌سده شوم، کله چې په هوښ راغلم، نږدې نیم ساعت تېر شوی و، خلک لاهم پراته وو، جسدونه پراته وو او سیمه په وینو لړل شوې وه."

سمسور د سلګونو نورو کسانو په څېر چې د کابل په هوايي ډګر کې بهر ته د تلو په نیت راټول شوي وو، له سفره پاتې شو او اوس په افغانستان کې دی.

د کابل هوايي ډګر ته څېرمه دا برید په‌داسې حال کې وشو، چې زرګونو کسانو له افغانستانه د وتلو په تمه ګڼه ګوڼه جوړه کړې وه.

هغه وخت اوازه خپره وه، چې هرڅوک کولی شي له افغانستانه د تخلیې پروګرام له لارې بهرنیو هېوادونو ته لاړ شي، ځکه نو پر هوايي ډګر د خلکو ډېره ګڼه ګوڼه وه.

د اسلامي دولت ډلې یا داعش د خراسان ولایت څانګې، د هغه برید چې په نتیجه کې یې ۱۳ امریکايي سرتېري او لږ تر لږه ۱۷۰ افغانان ووژل شول، مسوولیت ومانه.

جنرال کنیت مکنزي چې هغه وخت د امریکا د متحده‌ایالتونو د مرکزي قوماندانۍ قوماندان و، تر هغې حملې وروسته د لومړنیو معلوماتو له‌مخې ویلي وو، دوو انتحاري حمله کوونکو د کابل هوايي ډګر ابې دروازې یا ګېټ ته نږدې چاودنه وکړه.

جنرال فرانک مکنزي - ارشیف
جنرال فرانک مکنزي - ارشیف

هغه ویلي وو، چې د داعش ځینو وسله‌والو پر ملکيانو او پوځي ځواکونو ډزې هم کړي؛ خو مکنزي تر نورو څېړنو وروسته اعلان وکړ چې په پېښه کې یوازې یوه بریدګر لاس درلود.

په کابل کې خبریال علي رضا احمدي او د هغه ورور مجتبی احمدي د قربانیانو په ډله کې وو.

ارشیف، د کابل هوايي ډګر ته ور ټول خلک
ارشیف، د کابل هوايي ډګر ته ور ټول خلک

میثم احمدي د علي رضا او مجتبی بل ورور دی چې وايي: "علي رضا احمدي ۳۵ کلن و او له شاوخوا نهو کلونو یې په بېلابېلو رسنیو کې د خبریال په توګه کار کړی و، د اګست پر ۲۶مه یې یوه دوست چې په هوايي ډګر کې حضور درلود او ظاهراً له دروازې تېر شوی و، ورته زنګ وواهه، چې علي رضا او زما بل ورور مجتبی احمدي چې هغه هم عکاس او خبریال و، ځانونه هوايي ډګر ته رسوي، څو له دروازې یې په تېرېدو کې مرسته وکړي، له بده‌مرغه د هغې ورځې مازیګر مهال هلته چاودنه وشوه، د پېښې په وخت کې دواړه د یو بل تر څنګ وو، چې دواړه ووژل شول."

تر برید وړاندې لا د امریکا متحده‌ایالتونو او متحدانو یې له ولسي وګړو غوښتي وو، چې د کابل هوايي ډګر ته دې نه نږدې کېږي.

دوی هلته د داعش د خراسان ولایتي څانګې له‌خوا د احتمالي ځانمرګي برید خبرداری ورکړی و.

پر افغانستان د طالبانو د بیاواکمنېدو په درېیو کلونو کې داعش ډلې په دغه هېواد کې دننه او بهر د یو لړ وژونکو بریدونو مسوولیت منلی دی.

د کابل هوایي ډګر د دوه کاله وړاندې ځانمرګي برید یوه بله څنډه
د کابل هوایي ډګر د دوه کاله وړاندې ځانمرګي برید یوه بله څنډه

په وروستي مورد کې، داعش د کابل په دشت برچي سیمه کې د روان کال د زمري/ اسد میاشتې د ۲۱مې نېټې د چاودنې مسوولیت هم ومانه.

د کابل په‌دې شیعه مېشته سیمه کې تر دې مخکې هم ځینې خونړي بریدونه شوي، چې د زیاتو مسوولیت داعش ډلې منلی دی.

تر دې حملې مخکې د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند عبدالمتین قانع له خصوصي ټلوېزیون طلوع نیوز سره په خبرو کې ادعا کړې وه، چې حکومت یې د هغه په ټکو د تروریستانو ټول پټن‌ځایونه ختم کړي، هغوی یې وژلي یا هم ټپیان کړي دي.

د زمري د ۲۱مې له برید وروسته د کابل لپاره د طالبانو د امنیې قوماندانۍ ویاند خالد ځدراڼ ویلي وو، چې په دشت برچي سیمه کې په مسافروړونکي موټر کې د ځای پر ځای شوي ماین چاودنې یو کس وژلی او ۱۱ نور یې ټپیان کړي دي.

د اسوشېټېډ پریس خبري اژانس د راپور له‌مخې، داعش ډلې په یوه بیانیه کې ویلي، چې په چاودنه کې یې د شیعه اقلیت غړي په نښه کړي او شا و خوا ۱۳ کسانو ته یې مرګ‌ژوبله اړولې ده.

په افغانستان کې د داعش حضور

که څه هم طالبان وايي چې دوی په افغانستان کې داعش ډله ځپلې او دا ډله په افغانستان کې نه‌شته، خو ځینې پوځي قوماندانان او شنونکي په‌دې باور دي چې د طالبانو تر ولکې لاندې افغانستان کې د داعش د خراسان ولایت څانګه پیاوړې شوې ده.

په افغانستان کې د داعش د خراسان ولایت څانګې د فعاليتونو په اړه، د ملېټينټ وایر د ځانګړې وېب‌پاڼې بنسټګر لوکاس وېبر وايي، داعش په افغانستان متفاوته تګ‌لاره خپله کړې.

هغه وايي: "د داعش خراسان څانګه اوس د دې پر ځای چې د کلیدي سیمو د کنټرول هڅه وکړي، د چریکي جګړې او په ښارونو کې د ترهګرۍ ستراتیژي تعقیبوي، خو دا تګ‌لاره یې ممکن بدله شي، د داعش دغه څانګه اوس هڅه کوي چې د طالبانو لپاره ستونزې جوړې او د هغوی واکمني کمزورې کړي."

بل‌خوا د امریکا د متحده‌ایالتونو په ویلسن تحقیقاتي مرکز کې د جنوبي اسیا د برخې مدیر مایکل کوګلمن وايي، دا مهال د طالبانو تر ټولو سرسخته رقیبه د داعش د خراسان ولایت څانګه ده.

نوموړی وايي: "یوه موضوع چې د داعش د خراسان ولایت څانګه یې تعقیبوي، فرقوي اهداف دي، داسې اهداف چې د اسلامي دولت ډله یې په کابل کې تعقیبوي، د داعش د خراسان ولایت څانګه هڅه کوي په شیعه ګانو، په ځانګړي ډول هزاره‌‌و، مذهبي اقلیتونو او نورو پسې لاړه شي، هغه کار چې د اسلامي دولت ډله یې په نورو ځایونو کې هم کوي."

"یوه موضوع چې د داعش د خراسان ولایت څانګه یې تعقیبوي، فرقوي اهداف دي، داسې اهداف چې د اسلامي دولت ډله یې په کابل کې تعقیبوي

د اسلامي دولت ډله یا داعش د یوې تروریستي ډلې په توګه پېژندل شوې ده.

د دې ډلې د خراسان ولایت څانګه په ۲۰۱۵م کال کې تر ډېره د ناراضو پاکستاني طالبانو له جګړه مارانو جوړه شوه، چې مشري یې د پاکستاني طالبانو یوه پخواني قوماندان حافظ سعید خان کوله او د ډیورند کرښې په اوږدو کې یې د خپل موجودیت اعلان وکړ.

د اسلامي دولت ډلې دغې څانګې خپل فعالیتونه ننګرهار، کونړ او جوزجان ولایتونو ته وغځول.

د امریکا نیویارک ټایمز ورځپاڼې د مارچ میاشتې په وروستیو کې راپور ورکړ چې د داعش ایډیالوژي تر یوه حده ځکه په خلکو کې خپره شوې، چې په پاکستان او د افغانستان په ختیځ کې د ځینو کلیو اوسېدونکي سلفي مسلمانان دي.

دا د سني اسلام یوه څانګه ده چې د اسلامي دولت ډله یې هم تعقیبوي؛ خو طالبان اکثره حنفي مذهبه دي.

د ملګروملتونو امنیت شورا تېر کال په یوه بیان کې ویلي وو چې په افغانستان کې د داعش ډلې د جنګیالیو او د هغوی د کورنیو د غړو شمېر له ۴۰۰۰ څخه تر ۶۰۰۰ پورې اټکل شوی دی.

د امریکا د متحده‌ایالتونو د بهرنیو چارو وزارت هم تېره میاشت په یوه بیان کې وویل چې، د داعش خراسان څانګه په افغانستان کې حضور لري او د طبیعي زېرمو په ځانګړي ډول په ننګرهار کې د تالک په نوم د کان له غیرقانوني استخراج او له افغانستانه بهر یې د قاچاق له لارې ډېره مادي ګټه ترلاسه کوي.

د امریکا د متحده‌ایالتونو د بهرنیو چارو وزارت، د هغو معلوماتو په بدل کې چې د داعش د خراسان ولایت څانګې د مالي شبکې د ګډوډولو سبب کېږي، د لسو ميلیون ډالرو انعام اعلان کړی دی.

د ۲۰۲۱م کال د اګست میاشتې پر ۲۶مه د کابل هوايي ډګر ابې دروازې ته څېرمه مرګونی برید، کابل ته د طالبانو له ننوتلو وروسته په افغانستان کې د داعش د خراسان ولایتي څانګې لومړی لوی برید و.

برید هغه مهال وشو، چې زرګونه تنه په هوایي ډګر کې را ټول وو او له هېواده یې د وتو هڅه کوله
برید هغه مهال وشو، چې زرګونه تنه په هوایي ډګر کې را ټول وو او له هېواده یې د وتو هڅه کوله

له افغانستان څخه د امریکايي او نورو بهرنیو ځواکونو د وتلو بهیر، تر دغه برید شا و خوا دوې اوونۍ وروسته د ۲۰۲۱ م کال د اګست میاشتې پر ۳۱ مه بشپړ شو.

پر ځای پاتې خطر

د افغانستان د امنیت د څار بنسټ د روانې میاشتې د یوه راپور له‌‌مخې د اسلامي دولت ډلې یا داعش د خراسان ولایت څانګې په تېرو درېیو کلونو کې په افغانستان کې لږ تر لږه ۶۲ حملې کړي، چې په نتیجه کې یې ۸۵۷ کسان وژل شوي او ۱۵۷۵ نور کسان ټپیان شوي دي.

د دغه بنسټ په وینا، د دغې ډلې له‌خوا ۲۹ حملې په ۲۰۲۲م کال کې یوازې په کابل کې شوې دي.

طالبانو په تېرو درېیو کلونو چې پر افغانستان واکمنان دي، په ځینو پوځي عملیاتو او چاپو کې د داعش ډلې د ځینو مهمو غړو د نیولو، وژلو او ټپي کولو ادعاوې کړې دي.

"د داعش د خراسان ولایت څانګې اهداف په څرګنده نړیوال شوي، چې له افغانستانه بهر دي.
مایکل کوګلمن

د امریکا د مرکزي قوماندانۍ قوماندان جنرال کوریلا د تېرې مارچ میاشتې په لومړیو کې امریکايي سناتورانو ته خبرداری ورکړی و، چې د داعش د خراسان ولایت څانګه کولای شي له شپږو میاشتو څخه په کمه موده کې له افغانستانه بهر د امریکا او لوېدیځ پر ګټو برید وکړي.

د امریکا د متحده‌ایالتونو په ویلسن تحقیقاتي مرکز کې د جنوبي اسیا د برخې مدیر مایکل کوګلمن وايي، په افغانستان کې د داعش د خراسان ولایت څانګه په زیاتېدونکې توګه نړیوال اهداف لري.

نوموړی وايي: "د داعش د خراسان ولایت څانګې اهداف په څرګنده نړیوال شوي، چې له افغانستانه بهر دي. دې ډلې پخوا هم په پاکستان او د مرکزي اسیا په هېوادونو کې ځینې بریدونه کړي او په وروستیو کلونو کې مو لیدلي چې ورو- ورو یې له افغانستانه د یوه ګواښ د رامنځته کولو وړتیا پیدا کړې ده. فکر کوم چې نور باید د داعش د خراسان ولایت څانګې ته په افغانستان کې د مېشتې ډلې په سترګه ونه کتل شي. که څه هم اصلي اډه یې لا هم په افغانستان کې ده او ډېری بریدونه یې په دغه هېواد کې کېږي؛ خو دا د اسلامي دولت ډلې سیمه ییزه څانګه ده چې په زیاتېدونکې توګه نړیوال اهداف لري."

د طالبانو د حکومت ویاند ذبیح‌الله مجاهد ویلي، په افغانستان کې د داعش د پراخ حضور په اړه د غربي هېوادونو او بنسټونو اندېښنې بې‌اساسه دي.

خو تر دې مخکې په ملګروملتونو کې د ټروریزم په وړاندې د مبارزې لپاره د سرمنشي مرستیال مشر ولادیمیر ورونکوف د روان میلادي کال د اګست پر اتمه خبرداری ورکړی و، چې په افغانستان کې د داعش د خراسان ولایت د دېره څانګې له‌خوا له افغانستانه بهر د حملو خطر شته.

نور راوښيه

XS
SM
MD
LG