حکومت طالبان در افغانستان که متهم به نقض گستردۀ حقوق بشر به ویژۀ حقوق اساسی زنان است، مدعی است که صلح در افغانستان زیر حاکمیت آنان تأمین است.
اما تعریف جهانی به ویژه ملل متحد از صلح چیست؟
بر اساس تعریف ملل متحد صلح نه تنها فقدان درگیری است، بلکه نیازمند یک فرآیند مشارکتی مثبت و پویا است که در آن گفت‌وگو تشویق می‌شود و درگیری‌ها با روحیۀ درک متقابل و همکاری حل می‌شوند.
اعلامیۀ ملل متحد در پیوند به روز جهانی صلح می‌گوید که احترام به زندگی، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی از جمله ارزش‌های اصلی مورد نیاز فرهنگ صلح است.
ترویج عدم خشونت از طریق آموزش، گفت‌وگو، تعهد به حل و فصل مسالمت‌آمیز درگیری‌ها و پایبندی به آزادی، عدالت، دموکراسی، تساهل، همبستگی، همکاری، کثرت گرایی، تنوع فرهنگی، گفت‌وگو و تفاهم در تمام سطوح جامعه و بین ملتها، بخش دیگری از ارزش‌های مورد نیاز فرهنگ صلح خوانده شده اند.
لیزا سروش، آگاه امور حل و فصل منازعات هم به این باور است که صلح به گونۀ کلی تنها شامل عدم وجود جنگ یا خشونت نمی‌شود و شامل شرایطی می‌شود که به پیشرفت، هماهنگی و رفاه بشر کمک کند.
به باور سروش، طالبان در بیش از سه سال گذشته رکن‌های اساسی صلح را که امنیت جانی و حقوق بشر افغانان است، تأمین نکردند:
"ببینین، ظلم، شکنجۀ صحرایی مردم، کشتار وابسته به عقاید مذهبی، عدم آزادی و عدالت و دهها مورد دیگر این‌ها از موردهایی اند که در حال حاضر در حکومت طالبان وجود دارد."
او می‌افزاید که صلح یک قرارداد اجتماعی است و در موجودیت یک دولت مدنی و توازن قوا به میان می‌آید؛ آنچه که به گفتۀ او در حاکمیت طالبان وجود ندارد.
یک فعال حقوق زنان در افغانستان که به دلیل حساسیت موضوع نمی‌خواهد نامش در گزارش گرفته شود، در بارۀ مفهوم صلح برای او و دیگر زنان می‌گوید:
"در اینجا تبعیض علیه زنان به کثرت وجود دارد و زنان زیر بار از محدودیت ها و محرومیت ها بسر می برند و این ها نمی توانند صدا بلند کنند و برای حقوق خود دادخواهی کنند، چون که در جایی صدا بلند می کنند، قطعاً صدایشان خاموش می‌شود و به آنان صدمات بیشتری می‌رسد، از این رو هویدا است که صلحی وجود ندارد."
یک زن محروم از حق کار هم که او نیز به دلیل حساسیت موضوع نمی‌خواهد نامش در گزارش گرفته شود، دیدگاه مشابهی دارد:
"برای ما زمانی می‌تواند صلح باشد که ما بتوانیم کار کنیم، ما بتوانیم در فضای آرام و در فضایی که حس امنیت می‌کنیم، به وظیفه و سر کار برویم، همینطور دخترهای ما بتوانند به مکتب بروند و به درس‌های خود ادامه دهند."
یکی از جوانان تحصیل کرده در کابل هم که پس از چندین سال تحصیل و تجربۀ کار در اداره‌های مختلف دولتی و غیردولتی بیکار شده، در بارۀ مفهوم صلح به رادیو آزادی می‌گوید:
"صلح به این معناست که جوانان بیکار نباشند و بخاطر کار به بیرون از کشور فرار نکنند. موضوع دیگر این است که ما با محدودیت‌های شدید مواجه هستم و این محدودیت‌ها بیشتر بر آزادی‌های فردی مردم است و جوانان زیاد محدود شدند. صلح به این معناست که ما جوانان حد اقل آزادی‌های فردی داشته باشیم."
با این وجود ظاهراً صلح به تعریف طالبان هم که نبود درگیری است، نیز در افغانستان تأمین نیست.
ملل متحد در گزارش خود که ۱۷ سپتامبر منتشر کرد، گفته که از ۱۴ می الی ۳۱ جولای سال جاری ۲۱۲۷ رویداد امنیتی را در سراسر افغانستان ثبت کرده است.
در کنار فعالیت نظامی جبهه‌های مخالف طالبان که این جبهه‌ها هر از گاهی ادعای انجام حمله بر نظامیان طالبان را مطرح می‌کنند فعالیت شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی (داعش) نیز در بیش از سه سال حاکمیت طالبان چشم‌گیر بوده است.
وزارت داخلۀ حکومت طالبان ادعاهای این جبهه‌ها را در مورد انجام حملات بر نیروهای طالبان رد کرده است، اما ملل متحد اخیراً در گزارش‌هایش حملات این جبهه‌ها را تأیید کرده است.
آمار تازه‌ای از تلفات غیرنظامیان در افغانستان نشر نشده، اما یوناما سال پیش گزارش داد که از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ میلادی تا ۳۰ می ۲۰۲۳ میلادی ۱،۰۹۵ غیرنظامی در افغانستان کشته و ۲،۶۷۹ غیرنظامی دیگر زخمی شده‌اند.
بر اساس این گزارش، بیشتر شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی (داعش) مسئول کشتن این غیرنظامیان خوانده شده است.
این گروه در تازۀ‌ترین مورد به تاریخ ۱۲ سپتامبر در مسیر دایکندی – غور، ۱۴ غیرنظامی را کشت و ۶ غیرنظامی دیگر را زخمی کرد.
احمد خان اندر، آگاه نظامی می‌گوید، با حاکمیت طالبان درگیری‌ها کاهش یافته و شاخۀ ولایت خراسان گروه دولت اسلامی (داعش) تا اندازه‌ای سرکوب شده، اما تهدیدات امنیتی در افغانستان همچنان پا برجاست و صلح دایمی برقرار نشده است. او به رادیو آزادی گفت:
"به هیچ صورت گفته نمی‌توانیم که امنیت فعلی دوامدار خواهد بود و یک صلح دایمی در کشور ما برقرار خواهد شد تا زمانی که در حکومت فعلی تغییرات نیاید، حقوق تمامی اتباع داده نشود و یک حکومتی با رای لویه جرگه تشکیل نشود، قانون اساسی داشته باشد و کار را به اهل کار بسپارد."
این درحالیست که طالبان پیش از حاکمیت دوباره‌شان در افغانستان در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ عامل اصلی جنگ و تلفات غیرنظامیان دانسته می‌شدند.
به گونۀ مثال دفتر هیئت معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) در ماه جولای ۲۰۲۱ و تنها حدود یک ماه پیش از حاکمیت دوبارۀ طالبان گزارش داد که عامل ۶۷ درصد تلفات غیرنظامیان از جمله ۱۶۵۹ کشته و ۳۵۲۴ زخمی مخالفان نظام جمهوری پیشین از جمله طالبان هستند.
طالبان همچنان عامل ۴۶ درصد تلفات غیرنظامیان در سال ۲۰۲۰ دانسته شدند.
بر اساس گزارش یوناما، در همان سال بیش از۳ هزار غیرنظامی کشته و ۵ هزار ۷۸۵ غیرنظامی دیگر زخمی شدند. اما طالبان در آن زمان یافته‌های این گزارش را یک‌جانبه خوانده و آن را رد کرده بودند.
اکنون پرسش این است که چه زمانی یک جامعه‌ای مانند افغانستان به صلح می‌رسد؟
لیزا سروش، آگاه امور حل و فصل منازعات می‌گوید:
"زمانی یک جامعه به صلح می‌رسد که در آنجا عدالت اجتماعی تأمین شود، خشونت نباشد، حقوق بشر مرعات شود، همکاری و گفت‌وگو وجود داشته باشد، جامعه ثبات اقتصادی داشته باشد و مشارکت جامعه که چه مشارکت سیاسی و یا غیرسیاسی باشد، رکن اساسی آوردن صلح در یک جامعه است."
در کنار موردهای یاد شده، گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی نشان می‌دهد که افغانستان هنوز هم با تهدید تروریزم و نداشتن صلح روبه‌رو است.
از این میان انستیتوت اقتصاد و صلح "IEP" اخیراً افغانستان را کشور "کمتر صلح‌آمیز" در منطقۀ جنوب آسیا معرفی کرد.
این انستیتوت با نشر گزارشی در ماه جوزای سال جاری زیر نام "شاخص جهانی صلح ۲۰۲۴" اعلام کرد که هر چند افغانستان در سال گذشته بزرگترین پیشرفت‌ها را در این بخش داشته، اما وضعیت افغانستان در سال جاری در بخش امنیتی و نظامی وخیم شده است.
انستیتوت جهانی اقتصاد و صلح همچنان در ماه اسد با نشر "شاخص جهانی تروریسم" افغانستان را در میان ده کشور متاثر از تروریسم در سال ۲۰۲۳ میلادی در ردیف ششم قرار داده است.
از سوی دیگر انتونیو گوترش، سرمنشی ملل متحد در ماه سرطان در بیست‌وچهارمین نشست سران سازمان همکاری شانگهای گفت که باید از مبدل شدن افغانستان به "لانۀ تروریزم" جلوگیری شود.
او همچنان بر نیاز برقراری صلح در افغانستان و ایجاد حکومت همه‌شمول که به‌گفتۀ او به حقوق بشر احترام بگذارد و با جامعهٔ جهانی مدغم شود، تأکید کرده بود.
اما مقام‌های حکومت طالبان همواره مدعی شدند که گروه داعش را سر کوب کردند و هیچ تهدیدی از خاک افغانستان متوجه دیگر کشورها نخواهد شد.
ملل متحد هدف از نامگذاری ۲۱ سپتامبر را به عنوان روز جهانی صلح تقویت آرمان‌های صلح از طریق رعایت ۲۴ ساعتۀ عدم خشونت و آتش بس عنوان کرده است.
اما این سازمان افزوده که دستیابی به صلح واقعی بسیار فراتر از زمین گذاشتن سلاح است و این امر مستلزم ساخت جوامعی است که در آن همه اعضای جامعه احساس کنند می‌توانند شکوفا شوند و این شامل ایجاد جهانی است که در آن با مردم، صرف نظر از نژادشان، به گونۀ مساوی رفتار شود.
