مسئولان پیشین اداره ملی امور تنظیم آب افغانستان می‌گویند، در حال حاضر نسبت به هر وقت دیگر نیاز به مهار کردن آب‌هاست؛ به باور آنان، آب‌های افغانستان می‌تواند اقتصاد در حال رکود این کشور را به پا ایستاد کند.
نظام الدین خپلواک، سخنگوی پیشین این اداره به رادیو آزادی گفت که قبل از حاکمیت طالبان در افغانستان، صدها پروژه در بخش مدیریت و مهار کردن آب‌ها در ولایت‌های مختلف در حال تطبیق بوده و به گونۀ مجموعی کار ۱۶ بند بزرگ نزدیک به تکمیل شدن بود.
او گفت: "در زمان جمهوریت کار بالای ۱۶ بند بزرگ جریان داشت که از این میان کار بند کمال خان تکمیل شد، کاربندهای شورابک و شاه و عروس صددرصد تکمیل شده بود و در روزهای نزدیک به بهره برداری سپرده می‌شد و کار ساخت و ساز بقیه بندها بین ۸۰ تا ۸۵ درصد تکمیل شده بود. به همین گونه ادارۀ ملی امور تنظیم آب به اساس پلان پنج سالۀ خود کار ساخت و ساز ۸۲ بند دیگر را نیز آغاز می‌کرد."
آقای خپلواک می‌گوید که برای ساخت این ۱۶ بند بزرگ تا یک میلیارد دالر امریکایی هزینه شده است.
به اساس معلومات آنان، قرارداد ساخت ۴۴ بند دیگر نیز امضا شده بود که حدود ۶۵۰ میلیون دالر هزینه بر می‌داشت که به اضافۀ بانک توسعه آسیایی، شماری دیگر از اداره‌های کمک‌کننده آماده بودند تا این مبلغ را پرداخت کنند.
آقای خپلواک گفت که در زمان حکومت جمهوریت مشکل بزرگ در برابر تطبیق پروژه‌های مدیریت آب‌ها از سوی ادارۀ ملی امور تنظیم آب، نبود امنیت و مخالفت همسایه‌های افغانستان بود.
حالا سرنوشت این پروژه‌های نیمه تمام چه می‌شود؟ آیا حکومت طالبان این پروژه‌ها را عملی می‌کند یانه؟
اخترمحمد نصرت، سخنگوی وزارت انرژی و آب حکومت طالبان به رادیو آزادی گفت که آنها تعهد دارند که تمام این پروژه‌های نیمه کاره را تکمیل و برای دیزاین و ساخت بندهای دیگر هم کار می‌کنند: "ما بندهای دیگر را هم انشاالله می‌سازیم، بندهای که کارهای‌شان نیمه تمام باقی مانده است نخست کار بالای این بندها آغاز می‌شود بعداً بندهای دیگر را می‌سازیم، در پلان پنج ساله تقریباً ۸۲ بند دیگر در نظر گرفته شده که از این میان ۴۲ بند آن دیزاین و سروی شده است، نخست همین بندها را تکمیل می‌کنیم."
آقای نصرت می‌گوید که تا حال برای ساخت‌وساز این بندها حکومت کدام بودجۀ ویژه را مشخص نکرده. اما در سال جدید ریاست الوزرا برای وزارت انرژی و آب بودجه‌ای مشخص و منظور خواهد کرد.
بند کمال خان در حکومت محمد اشرف غنی رئیس جمهور پیشین تکمیل و به بهره برداری سپرده شد.
با افتتاح این بند در اوایل ماه دلو سال گذشته، جریان آب بالای ایران قطع شد و در نتیجه ایالت‌های سیستان و بلوچستان ایران با کمبود آب روبه‌رو شدند؛ تا جایی که این مسئله واکنش تند مقام‌های ایرانی را به همراه شد.
اما به تازگی چند روز قبل به تاریخ ۲۸ جدی رسانه‌های ایرانی به نقل از مقام‌های این کشور گزارش دادند که آب بند کمال خان دوباره به ایران واریز شده است. چیزی که واکنش تند افغان‌ها و مقام‌های دولت پیشین افغانستان را به همراه شد.
اما مقام‌های وزارت انرژی و آب حکومت طالبان خبر آزادسازی آب کمال خان به ایران را رد کردند و گفتند که پس از تقاضاهای مکرر دهقانان در ولایت نیمروز آب این بند را برای آبیاری زمین‌ها جاری کردند.
افغانستان و ایران در ماه حوت سال ۱۳۵۱ خورشیدی معاهدۀ حقوقی آب هیرمند را امضا کردند که به اساس این معاهده افغانستان باید سالانه ۸۲۰ میلیون متریک معکب آب را از دریای هلمند به ایران بدهد.
تنش‌ها بر سر آب از چندین دهه میان افغانستان و کشورهای همسایه به ویژه ایران و پاکستان وجود داشته و تا هنوز حل نشده است.
نظیم سمون، متخصص بخش حقوقی ریاست امور تنظیم آب در حکومت پیشین به رادیو آزادی گفت که مسئله حل نشده بر سر آب با پاکستان به دلیل مسئله جنجال برانگیز خط دیورند است اما با ایران نخست به دلیل نبود زیربناها برای مدیریت آب‌ها بود که به گفته او، با تکمیل شدن بند کمال خان این آب مهار شده و مشکل به گونۀ قانونی حل شده است.
او اما می‌گوید که در حال حاضر مشکل سیاسی شده است.
آیا طالبان جنجال بر سر آب را با این دو کشور همسایه حل خواهد کرد؟
مقام‌های وزارت انرژی و آب حکومت طالبان می‌گویند که می‌خواهند با در نظر گرفتن منافع ملی کشور مشکل موجود را از راه تفاهم حل کنند، اما در مورد جزئیات این تفاهم چیزی نمی‌گویند.
اما آقای سمون در این مورد می‌گوید: "من فکر نمی‌کنم در یک زمان کوتاه حل این مسئله برای طالبان این قدر آسان باشد، بخاطریکه خود طالبان دلایل آسیب پذیر دارند در حال حاضر نمی‌توانند که از یک موقف خوب با همسایه‌ها روی این مسئله مذاکره کنند، بخاطری که مشکل عمده آنان این است که تا هنوز حکومت‌شان به رسمیت شناخته نشده است."
آقای سمون می‌گوید، حالا نسبت به هر زمان دیگر از لحاظ امنیت زمینه برای ساخت زیربناها و تطبیق پروژه‌ها فراهم است.
به اساس معلومات مسئولان اداره ملی امور تنظیم آب حکومت پیشین، در کنار صدها بند بزرگ، متوسط و کوچک، کار بالای تطبیق پروژه‌های ساخت کانال‌ها، کاریزها و دیوارهای استنادی جریان داشت که قرارداد ساخت بند شاتوت امضا شده بود، کار بالای بند مچلغو ادامه داشت و کار بند دهله در کندهار نیز در حال آغاز شدن بود.
به اساس گزارش‌ها، از میان چهار حوزۀ دریایی در امتداد سرحد با کشورهای همسایه، تنها زمینه برای ساخت بند کمال خان مساعد شده و آب این حوزه مهار گردیده است. اما برای سه حوزۀ دریایی باقی مانده تا حال کدام بند زیربنایی ساخته نشده است که بتواند جلو میلیون‌ها مترمکعب آب را که به گونۀ رایگان به دیگر کشورها می‌ریزد، بگیرد.
کشورهای منطقه از این آب رایگان افغانستان به سطح بالای آن در بخش اقتصاد و زراعت استفاده می‌کنند که مثال آشکار آن آب دریای آموست که زمین‌های زراعتی سرحدی ازبیکستان را آبیاری می‌کند.
قابل یاد آوریست که ساخت بندها یگانه راه مهم برای مهار کردن آب‌ها خوانده شده و برای عملی شدن این پروژه‌ها به میلیون‌ها دالر بودجه نیاز است، مسئله‌ای که افغانستان در حال حاضر با اقتصاد رو به رکودش توان تصمیم گرفتن در مورد آن را ندارد.
این در حالیست که پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان در ۲۴ ماه اسد، بانک جهانی و امریکا پول‌های افغانستان را منجمد کرده و پس از آن اقتصاد افغانستان با چالش بزرگ روبه‌رو شده است.
