ЕАЭБге ишеним азайдыбы? Кыргызстандын тышкы соода саясатына өзгөртүүлөрдү киргизүү зарылбы? Экономикалык алака-катышта дагы кайсы багыттарга көңүл буруу керек?
“Арай көз чарай” талкуусуна Жогорку Кеңештеги КСДП фракциясынын депутаты Улан Примов, Эл аралык консалтинг бирикмесинин директору Мустафа Башкурт жана экономика илимдеринин кандитаты Эркин Абдразаков катышты.
“Азаттык”: Улан мырза, президент Алмазбек Атамбаев чет элдик элчилерди кабыл алган иш-чарада кыргыз өкмөтүнө кайрылып, Евразия экономикалык биримдигин карап отура бербей, башка натыйжалуу жолдорду издөөгө чакырды. Айрым серепчилер бул пикирди чукул билдирүү деп чыгышты, сиздин оюңуз кандай?
Улан Примов: Биз президентибиз айткан сөздү толук колдойбуз. Кыргызстан эгемендүү мамлекет болгондон кийин бир эле уюмду карап отурбай, башка атаандаш варианттарды байкаштыруу керек.
Бүгүнкү күндө Өзбекстан менен чек араларыбыз ачылып, соода-сатыкта кызматташтыгыбыз жакшыра баштады. Ошондой эле кызматташтыктын үзүрүн Кытайдан да күтөбүз. Мурдагыга караганда аракеттерди күчөтүүбүз зарыл.
ЕАЭБ: өргө тартпаган өнөктөштүк
ЕАЭБ: өргө тартпаган өнөктөштүк
Санкт-Петербург шаарында уюмга мүчө мамлекеттердин башчылары Евразия экономикалык биримдигинин алгачкы эки жылдыгынын жыйынтыгын чыгарышты.
Учурда кыргыз-казак чек арасындагы кырдаал убактылуу көрүнүш. Өкмөт аракет кылып жатат, бардыгын Жогорку Кеңеш көзөмөлгө алып турат.
Чындыгында абал оор, биз көз каранды эмес мамлекет катары бардык кыйынчылыктарды жеңишибиз керек. Бизде дагы сүйлөшүүлөр болуп жатат, өкмөт башчысы Астанада, Ереванда сүйлөшүүлөрдү жүргүздү, жакшы жыйынтык болот деп үмүттөнөбүз.
“Азаттык”: Эркин мырза, президент Атамбаев соода-сатыкта кыргыз өкмөтүн Өзбекстан менен мамиле курууга чакырды. Кыргызстандын бул өлкөгө сата турган, алардан ала турган приоритеттүү тармактары кайсылар, аларды кантип жөнгө салса болот?
Дипломатиялык жолубузду бузуп алгандан улам аны жерип, жаңы эле ачылып жаткан өлкөгө ыктай берүү туура эмес.Эркин Абдразаков
Эркин Абдразаков: Өзбекстан биздин Чоң-Алайдын, Алайдын, Ноокаттын, Аравандын бышкан картошкаларын көбүрөөк алат, мал этин көп сатып алышат, эрте жазда бышкан кокон гиласын алып соода кылышат. Биздеги алма жана башка жемиштерди көп сатып алышып, шириндиктерди чыгарышып башка чет өлкөлөргө сатышат. Кыргызстандын үч облусу Өзбекстандан болсо көбүнчө жер семирткичтерди алабыз.
Чек аралар ачылгандан кийин кудайга шүгүр соода алакабыз жакшырууда. Ошондой болсо да стратегиялык өнөктөш деп эсептеп алып, бир уюмга бирге кирип алып, анан дипломатиялык жолубузду бузуп алгандан улам аны жерип, жаңы эле ачылып жаткан өлкөгө ыктай берүү туура эмес.
Бир эле мисал келтирейин, Кыргызстандын дан эгинге, унга болгон керектөөсү 1 миллион 300 миң тонна. Анын көбүн Казакстандан алабыз, өсүмдүк майынын көпчүлүгүн да Казакстандан сатып алабыз. Өзбекстан биз үчүн Казакстандын ордун эч качан баса албайт. Керек болсо Өзбекстан Кыргызстан аркылуу казак унун алып турат.
ЕАЭБ: аштыгын сата албаган дыйкан арбын
ЕАЭБ: аштыгын сата албаган дыйкан арбын
Кыргызстан өз продукциясын Евразиялык экономикалык биримдиктин алкагында эмне үчүн эркин сата албай жатат? Кошуна Казакстанга жашылча-жемиш киргизүүгө эмне тоскоол болууда? Орусиядан помидор ташып келүүнүн зарылчылыгы эмнеде?
“Азаттык”: Мустафа мырза, сиздердин иликтөөңүздөрдө Кыргызстандын соода-сатыктагы потенциалы кандай бааланат? Биз экспортко караганда импортту көп алган мамлекетпиз. Ушундай шартта Кыргызстандын тыш өлкөлөр менен кызматташууда кайсы багыттарда, кандай өнүгө алабыз?
Мустафа Башкурт: 2015-жылдагы статистикалык маалыматтарга таянсак Кыргызстандын түрк тилдүү мамлекеттер менен болгон экспортунун көлөмү боюнча биринчи орун Казакстанга таандык, экинчи Өзбекстан, үчүнчү Түркияга тиешелүү. Ал эми импорт боюнча алганда биринчи Казакстан, экинчи Түркия, үчүнчү Өзбекстан турат.
ЕАЭБ мамлекеттери менен алакада Кыргызстандын өнөктөш мамлекеттерге экспорт катары сата тургандарынын негизги бөлүгү жашылча-жемиштер, эт-сүт сыяктуу башка айыл чарба азыктары. Бирок аларды сыртка чыгарууда эл аралык стандарттарга ылайык Кыргызстандын жасай турган иштери али көп.
Мамлекеттер ортосундагы тирешкен атаандаштык эмес, өз ара түшүнүүгө жетишкен кызматташтыкка өсүп жетишүүбүз керек. ЕАЭБдин көп мүмкүнчүлүктөрүн пайдаланышыбыз керек. Мисалы, Түркиядан Кыргызстанга товар алып келип, тиешелүү бажы, салык төлөмдөрүн төлөгөндөн кийин ЕАЭБге мүчө мамлекеттерге сата берсеңиз болот, ушундай шарт бардык мүчө мамлекеттерде бар.
(Талкуунун калган бөлүгүн ушул жерден угуңуз)
