Коомчулукта айрым тест-системалар туура эмес көрсөтөт экен деген маалыматтар айтыла баштады. Саламаттык сактоо министрлиги тест-системалардын сапаты текшерилген соң гана колдонуларын бекемдөөдө.
Он беш күндө 130 киши
Кыргызстанда вирусту үч киши жугузуп алганы 18-мартта аныкталган. Андан берки он беш күндө ооруга чалдыккандардын саны тездик менен өсүп, 130га жетти.
Ушундан улам Кыргызстанда ооруга каршы Түштүк Кореянын ыкмасын колдонуп, элдин баарын жапырт текшерүүдөн өткөрүү сунуштары көп айтылып жатат.
COVID-19 дартын ыкчам аныктоо үчүн элди жапырт текшерүүдөн өткөрүү сунушун өлкөдө өзгөчө абалдын мөөнөтүн узартпоону сунуштаган айрым эл өкүлдөрү да талап кылышкан.
Жапырт текшерүү өлкөдө коронавирус илдетинин жайылып кетишинин алдын алат деп бекемдегендердин бири дарыгер-кардиолог Калдарбек Абдраманов.
Адистин айтымында, дартты ыкчам аныктоо укугу өлкөдөгү менчик лабораторияларга берилсе, бул убакыттан утууга жана оорунун тарап кетишинин алдын алууга өбөлгө түзмөк:
Кыска убакытта ооруга чалдыккандарды аныктап, аларды соо адамдардан бөлүп, изоляцияга алуу үчүн элди жапырт текшерүү зарыл. Муну өкмөт эч ойлонбой эле жеке лабораторияларга бериши керек.Калдарбек Абдраманов.
"Өзгөчө абалды 15-апрелден нары узартууга болбойт, эл кыйналып кетти деп жатышат. Кыска убакытта ооруга чалдыккандарды аныктап, аларды соо адамдардан бөлүп, изоляцияга алуу үчүн элди жапырт текшерүү зарыл. Муну өкмөт эч ойлонбой эле жеке лабораторияларга бериши керек. Үч вариант бар: Биринчиси - алардын акчасын өкмөт төлөп бериши керек. Экинчиден, менчик лабораториялардын өздөрүнөн айрым жарды-жалчыларды акысыз, калган каалоочуларды арзан баада тесттен өткөрүүнү өтүнүү керек. Үчүнчүдөн, өкмөттүн эсебинен узак мөөнөткө карызга жасатуу зарыл. Элдин 60-70% жеке лаборараториялар аркылуу тест тапшырып, илдетке чалдыкканын же чалдыкпаганын аныктоо керек".
Тест-системалар жетишсиз
Саламаттык сактоо министрлигинин маалыматына караганда, лабораторияларды экспресс-тесттер жана үзгүлтүксүз полимердик реакция (ПЦР) деп аталган диагностикалоочу тесттер жана реагенттер менен камсыздоо иштери уланып жатат.
2-апрелде Кытайдан гуманитардык жардам катары 21 миң даана экспресс-тест келген. "Ысмайыл ата" фонду 15 миң тест сатып берген. Жалпысынан дартты ыкчам аныктоо үчүн 60 миң тест-система бар.
Саламаттыкты сактоо министри Сабыржан Абдыкаримовдун 3-апрелде маалымдаганы боюнча, учурда экспресс-тесттер обсервациядагы адамдарды кайталап текшерүүдө колдонулуп жатат:
"Экспресс тест-системалар жер-жерлердеги медициналык мекемелерде, лабораторияларда жетиштүү өлчөмдө бар. Колдонулуп бүткөндөн кийин дагы жеткиребиз. Бүгүнкү күндө экспресс-тесттерди биз обсервацияда жаткандарды кайталап текшерип, үйүнө чыгаруунун алдында колдонуп жатабыз".
Абдыкаримовдун маалыматына караганда, учурда тест-системалар тартыш. 8198 адамдан алынган анализдер тест-системалардын жетишсиздигинен улам текшерилбей, лабораторияда сакталып турат.
Кыргызстанда коронавирусту аныктоочу тест-системалардын жетишсиздиги байкалып жатканы Коопсуздук кеңешинин 31-марттагы жыйынында айтылган.
Анын жүрүшүндө бул системаларды өз убагында камсыздабаганы үчүн президент Сооронбай Жээнбеков мурдагы вице-премьер-министр Алтынай Өмүрбекова менен мурдагы саламаттык сактоо министри Космосбек Чолпонбаевди сынга алган. Бир күндөн кийин бул адамдар ээлеген кызматынан бошотулган.
Ишкерлер менен меценаттар алып берген тесттерди ким текшерет?
Коронавирусту массалык түрдө текшерүү долбоорун сунуштаган демилгелүү топ ишкерлер менен меценаттардын каражылоосу аркылуу ишке ашырууну сунуштап чыккан.
Алардын маалыматына караганда, долбоорду Коронавирустун жайылышынын алдын-алуу боюнча республикалык штаб жана Саламаттык сактоо министрлиги чогуу жүргүзөт.
Жеке лабораториялардан «Бонецкий» диагностикалык борборунда коронавирус текшериле баштары айтылган. Аталган лабораториянын атын атагысы келбеген өкүлү "Азаттык" радиосуна билдиргендей, учурда бул тууралуу сүйлөшүүлөр жүрүп жатат, текшерүүнүн баасы, мөөнөтү тууралуу так маалыматтар жок.
Демилгечилер керектүү жабдык, материалдар, реагенттерди сатып алып, Кытайдан атайын адистерди чакырууну сунушташкан. Ага ылайык, долбоордун биринчи этабында 20 миң адамга массалык диагноз коюш үчүн 50 миң лабораториялык тест керектелет. Ал үчүн 578 миң АКШ долларын чогултуу зарыл. Ал эми экинчи этапта 40 миң адамды текшериш үчүн 1 млн. 381 миң АКШ долларын топтоо керек.
Учурда бул демилгени колдоого алган айрым ишкерлерден 150 миң доллардын айланасындагы акча каражаты келип түшкөнү кабарланган.
Бул аралыкта коомчулукта айрым тест-системалар туура эмес көрсөтөт экен деген маалыматтар айтылып, ушундан улам тесттердин сапатын ким көзөмөл кылышы керек деген суроо жаралды.
Саламаттык сактоо министрлигинин алдын алуу медицинасынын илимий-өндүрүштүк бирикмесинин жетекчиси Омор Касымов кандан алына турган анализди текшерүүчү экспресс-тесттерден көрө, ооруну мурундан жана тамактан алынган анализден так аныктоочу ПЦР-тесттерди алып келүү утуштуу болот деп билдирди:
"Экспресс-тесттердин баарын лабораториялык диагностиканы көзөмөлдөй турган республикалык илимий-практикалык борбордун текшерүүсүнөн өткөрүп, сапатын аныктоо зарыл. Анда тесттердин эффективдүүлүгү канча экени аныкталат. Ошондуктан, эң жакшысы - мындай тест сатып берүүнү каалагандардын акчасын чогултуп, сапаты жогорусун алып келүү керек. Учурда мындай тесттер 95% чейин так аныктай турганы айтылат, бирок калган 5% бар да. Ошондуктан, мындай тесттер бир жолку текшерүүдөн адамдын соо же оорулуу экенин так аныктай албай калышы мүмкүн. Соо адамды оорулуу кылып көрсөтүп, оорулуу адамды соо кылып көрсөтүп койсо, бул кооптуу. Ошондуктан, ПЦР тесттер ишеничтүү. Дүйнөлүк саламаттык сактоо уюму да ушул тестти сунуштап жатат".
Касымов коронавирусту аныктоочу тесттерди жүргүзүүгө жеке лабораторияларды аралаштыруу эрте деп эсептейт. Анын пикиринде министрликтин өзүндөгү тиешелүү лабораториялар элди жапырт текшерүүдөн өткөрүүгө жетишет.
Саламаттык сактоо министрлиги да экспресс-тесттердин баары сапат көзөмөлүнөн өтмөйүнчө колдонууга берилбесин бекемдөөдө.
3-апрелге карата Кыргызстандын аймагында коронавируска чалдыккан 14 адам аныкталды. Муну менен өлкөдө илдет жуккандардын жалпы саны 130 адамга жетти. Беш киши айыгып чыкканы кабарланган.
Коронавирустун алдын алуу штабынын маалыматына караганда, 2-апрелде оору жугузуп алган Ноокат районунун 61 жаштагы тургуну каза тапты.
Эскертүү!
«Азаттыктын» материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: кайсы бир саясий партияга, топко үгүттөгөн, же каралаган, бир нече жолу кайталап жиберилген, адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлер жарыяланбайт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер сайтка чыкпайт. Модератор пикирлерди жарыялоо же андан баш тартуу укугун өзүнө калтырат.
