5-6-январдагы Чарбак чатагынан бери Баткендин ичиндеги Өзбекстандын Сох анклавына жол жабык турат. Мындан улам Өзбекстандын негизги аймагы менен байланыша албай калган Сохтун ичинде азык-түлүк, күйүүчү май жана көмүрдүн баасы кескин кымбаттап кеткени айтылууда.
23-январда Өзбекстандын Риштан районунан Сохко гуманитардык жүк алып жөнөгөн 20 чакты жүк ташуучу унаа чек арадан өтө албай артка кайтканы кабарланды.
Бирок Баткен облусунун башчысы Жеңиш Разаков өзбек тараптан Сохко гумжардам алып өтүү боюнча эч кандай кайрылуу болбогонун, ошентсе да кыргыз тарап андай жүктү өткөрүүгө макул экенин "Азаттыкка" билдирди.
- Алар тараптан эч кандай сунуш да, өтүнүч да болгон жок. Биз эл аралык нормаларга карап, анклавга жол берүүнү чечтик. Элге да түшүндүрүү иштерин жүргүздүк, эгер гуманитардык жардам өткөргүлөрү келсе, биз жүктүн да, кишилердин да коопсуздугун камсыздап, дарегине жетүүсүнө көмөк көрсөтүүгө даярбыз.
Буга чейин айрым маалымат каражаттары Өзбекстандын көз карандысыз укук коргоочулар демилгечи тобу өзбек бийлиги тарабынан топтолгон азык-түлүк жана күйүүчү май чек арадан өтө албай турат деп айтышканын жазып чыгышкан.
"Азаттыктын" өзбек кызматына ушул эле күнү ферганалык укук коргоочу Баходир Элибаев жүк артылган унаалар кечки саат беште артка кайтканын айткан:
- Риштандан чыкканда Кыргызстандын Бүргөндү аймагы башталат. Ошол жерде 60-70 чакты кыргыз жарандары жол тосуп турган экен. Айдоочулар кыргыз тарап ал адамдарга туура түшүндүрүп, жардамдын өтүшүнө мүмкүнчүлүк берилишин 4-5 саат күтүп турган. Андан майнап чыкпаган соң базага кайтып келишкен.
Бирок бул айтылган чек арада болгон "Азаттыктын" Баткендеги кабарчысы Жеңиш Айдаров мынча санда топтолгон адамдарды көрө албаганын, болгону 20 чакты адам жол тоспой эле жол боюнда турганына күбө болгонун кабарлады. Алар болгону эгер жол ачылса чек ара татиби эки тарапка тең бирдей болсун деген гана талаптарын айтышкан. Анткени Сохтогу бул окуяга чейин кыргыз жарандары Өзбекстандын кошуна турган Риштан районуна баруу үчүн сохтуктардай түз каттабай, 200 чакырымдан ашуун алыстыктагы, Ош шаарынын жанындагы "Достук" чек ара бекетинен өтүп, кайра ошончо чакырым жол басып келчү экен.
Бул арада жол жабылгандан бери Сохтун ичинде азык-түлүк баасы кескин кымбаттап, анклавдын эли кыйналып жатканы айтылууда. Ферганалык укук коргоочу Сохтогу абал боюнча "Азаттыктын" өзбек кызматына буларды билдирген:
- Сохтуктардын көбү Орусияда иштеп, бул жака акча салып турат. Сохтуктар ал акчаны Риштандагы банктан алып, кем-карчысын толуктап кетип турчу. Азыр деле Орусиядан акча жиберип атышат, бирок чек ара жабыктыгы үчүн Сохтон эч ким өтө албай жатат. Сохтун элинде азыр акчасы да калбай баратат. Жокчулуктан улам баалар болсо күн санап өсүүдө.
Баткен облусунун ичинде жайгашып калган Сох анклавы өзүнчө бир район. 19 айыл-кыштактан турган бул аймакта 60 миңдей калк жашайт. Жергиликтүү калктын 99 пайызы тажиктер. Аймак район макамын алган 1990-жылга чейин Өзбекстандын негизги аймагындагы Риштан районунун бир чарбасы болуп турган.
Чек аралар ушул күнгө дейре толук такталбагандыктан аймакта жер-суу талаштарынан улам эки элдин ортосунда тез-тез чыр-чатактар чыгып келет. Соңку мындай чатак 5-6 январда болуп, Сохтун Хушяр айылынын тургундары 30 чакты кыргыз жаранын барымтага алуусу жана аларга запкы көрсөтүүсү менен коштолгон. 7-январда барымтадагылар толук бошотулуп, ур-токмокко кабылгандардын сегизи ооруканага жаткан.
Барымта запкысына тушуккан жарандар 23-январда Кыргызстандын өкмөт башчысы Жантөрө Сатыбалдиевге кайрылганы белгилүү болду. Кайрылууга кол койгондор барымтада кармалып турган учурда жеген токмоктун кесепетин дарылоо үчүн узак убакыт жана көп каражат керек болорун белгилеп, дарылануу үчүн өзбек тарап 500 миң сом төлөп берүүсүн талап кылышууда.
Буга чейин өзбек тарап Сох жаңжалында келтирилген материалдык чыгымдардын бир бөлүгүн, тагыраак айтканда талкаланган машинелер үчүн 56 миң доллар төлөп берген.
5-январда тутанган бул соңку чатак Кыргызстан Чарбак айылындагы чек ара тозотуна электр мамыларын орнотуудан чыккан. Талаштуу аймакка электр мамыларын орноттуңар деген шылтоо менен топтолгон миң чакты өзбек жараны кыргыз чек арачыларына каршылык көрсөтүп, Баткендин Чарбак айылына бастырып киришкен.
Өзбек тарап бул окуяда беш жаранына ок тийип, жаракат алганын айтып чыккан. Бирок Кыргызстандын чек ара кызматы каршылык көрсөткөн өзбек жарандарына ок атылбаганын, эскертүү иретинде асманга гана ок чыгарылганын билдирген. Мына ошол окуядан бери жол жабылып, Сохко кирип-чыгуу токтогон.
23-январда Өзбекстандын Риштан районунан Сохко гуманитардык жүк алып жөнөгөн 20 чакты жүк ташуучу унаа чек арадан өтө албай артка кайтканы кабарланды.
Бирок Баткен облусунун башчысы Жеңиш Разаков өзбек тараптан Сохко гумжардам алып өтүү боюнча эч кандай кайрылуу болбогонун, ошентсе да кыргыз тарап андай жүктү өткөрүүгө макул экенин "Азаттыкка" билдирди.
- Алар тараптан эч кандай сунуш да, өтүнүч да болгон жок. Биз эл аралык нормаларга карап, анклавга жол берүүнү чечтик. Элге да түшүндүрүү иштерин жүргүздүк, эгер гуманитардык жардам өткөргүлөрү келсе, биз жүктүн да, кишилердин да коопсуздугун камсыздап, дарегине жетүүсүнө көмөк көрсөтүүгө даярбыз.
Буга чейин айрым маалымат каражаттары Өзбекстандын көз карандысыз укук коргоочулар демилгечи тобу өзбек бийлиги тарабынан топтолгон азык-түлүк жана күйүүчү май чек арадан өтө албай турат деп айтышканын жазып чыгышкан.
"Азаттыктын" өзбек кызматына ушул эле күнү ферганалык укук коргоочу Баходир Элибаев жүк артылган унаалар кечки саат беште артка кайтканын айткан:
- Риштандан чыкканда Кыргызстандын Бүргөндү аймагы башталат. Ошол жерде 60-70 чакты кыргыз жарандары жол тосуп турган экен. Айдоочулар кыргыз тарап ал адамдарга туура түшүндүрүп, жардамдын өтүшүнө мүмкүнчүлүк берилишин 4-5 саат күтүп турган. Андан майнап чыкпаган соң базага кайтып келишкен.
Бирок бул айтылган чек арада болгон "Азаттыктын" Баткендеги кабарчысы Жеңиш Айдаров мынча санда топтолгон адамдарды көрө албаганын, болгону 20 чакты адам жол тоспой эле жол боюнда турганына күбө болгонун кабарлады. Алар болгону эгер жол ачылса чек ара татиби эки тарапка тең бирдей болсун деген гана талаптарын айтышкан. Анткени Сохтогу бул окуяга чейин кыргыз жарандары Өзбекстандын кошуна турган Риштан районуна баруу үчүн сохтуктардай түз каттабай, 200 чакырымдан ашуун алыстыктагы, Ош шаарынын жанындагы "Достук" чек ара бекетинен өтүп, кайра ошончо чакырым жол басып келчү экен.
Бул арада жол жабылгандан бери Сохтун ичинде азык-түлүк баасы кескин кымбаттап, анклавдын эли кыйналып жатканы айтылууда. Ферганалык укук коргоочу Сохтогу абал боюнча "Азаттыктын" өзбек кызматына буларды билдирген:
- Сохтуктардын көбү Орусияда иштеп, бул жака акча салып турат. Сохтуктар ал акчаны Риштандагы банктан алып, кем-карчысын толуктап кетип турчу. Азыр деле Орусиядан акча жиберип атышат, бирок чек ара жабыктыгы үчүн Сохтон эч ким өтө албай жатат. Сохтун элинде азыр акчасы да калбай баратат. Жокчулуктан улам баалар болсо күн санап өсүүдө.
Баткен облусунун ичинде жайгашып калган Сох анклавы өзүнчө бир район. 19 айыл-кыштактан турган бул аймакта 60 миңдей калк жашайт. Жергиликтүү калктын 99 пайызы тажиктер. Аймак район макамын алган 1990-жылга чейин Өзбекстандын негизги аймагындагы Риштан районунун бир чарбасы болуп турган.
Чек аралар ушул күнгө дейре толук такталбагандыктан аймакта жер-суу талаштарынан улам эки элдин ортосунда тез-тез чыр-чатактар чыгып келет. Соңку мындай чатак 5-6 январда болуп, Сохтун Хушяр айылынын тургундары 30 чакты кыргыз жаранын барымтага алуусу жана аларга запкы көрсөтүүсү менен коштолгон. 7-январда барымтадагылар толук бошотулуп, ур-токмокко кабылгандардын сегизи ооруканага жаткан.
Барымта запкысына тушуккан жарандар 23-январда Кыргызстандын өкмөт башчысы Жантөрө Сатыбалдиевге кайрылганы белгилүү болду. Кайрылууга кол койгондор барымтада кармалып турган учурда жеген токмоктун кесепетин дарылоо үчүн узак убакыт жана көп каражат керек болорун белгилеп, дарылануу үчүн өзбек тарап 500 миң сом төлөп берүүсүн талап кылышууда.
Буга чейин өзбек тарап Сох жаңжалында келтирилген материалдык чыгымдардын бир бөлүгүн, тагыраак айтканда талкаланган машинелер үчүн 56 миң доллар төлөп берген.
5-январда тутанган бул соңку чатак Кыргызстан Чарбак айылындагы чек ара тозотуна электр мамыларын орнотуудан чыккан. Талаштуу аймакка электр мамыларын орноттуңар деген шылтоо менен топтолгон миң чакты өзбек жараны кыргыз чек арачыларына каршылык көрсөтүп, Баткендин Чарбак айылына бастырып киришкен.
Өзбек тарап бул окуяда беш жаранына ок тийип, жаракат алганын айтып чыккан. Бирок Кыргызстандын чек ара кызматы каршылык көрсөткөн өзбек жарандарына ок атылбаганын, эскертүү иретинде асманга гана ок чыгарылганын билдирген. Мына ошол окуядан бери жол жабылып, Сохко кирип-чыгуу токтогон.
