Баткен: Сох анклавында кырдаал курч бойдон

Баткен облусунун ичинде жайгашкан Өзбекстандын Сох анклавындагы Хушяр айылынын тургундарынын чек ара маселесинен чыккан чатагы жекшембиде күч алып, кыргыз жарандарына кол салуу менен коштолду. 7-январда эртең менен барымтадагы отуз чакты адамдын он төртү, негизинен аялдар менен жаш балдар бошотулду.

Чыр эмнеден чыкты?​
Өзбек жарандарынын нааразылыгына аталган айылга чектеш Баткендин Чарбак айылына кыргыз тарап чек ара тозотун (застава) ачышы себеп болгондой. (Бул чек ара тозоту былтыр декабрь айынын орто ченинде, премьер-министр Жантөрө Сатыбалдиев Баткенге иш сапары менен барган учурда расмий түрдө ачылган) Кечээ, 5-январда кыргыз тарап бул тозотко электр линиясын тартмакчы болгондо хушярлыктар каршылык көрсөтүп, бирок кыргыз чек арачылары эскертүү иретинде асманга ок чыгарганда тарап кетишкен.

Баткендеги кабарчыбыз Жеңиш Айдаровдун маалымдашынча, аталган айылдын миң чакты тургуну жекшемби күнү эртең менен кайра топтолуп, аталган тозотко электр зымын алып келген мамыларды оодарып салышты. Жаалданган тургундар аны менен эле тим болбой жолдон өтүп бараткан Кыргызстандын эки автоунаасын токтотуп, унааларды талкалап салган. Окуя болгон жерге жетип барган Баткендин Кыштут айыл өкмөтүнүн аймактык милиция кызматкерин сабап, автоунаасын талкалаган. (Учурда милиция кызматкеринин абалы канааттандырарлык экени, медициналык жардам көрсөтүлгөнү айтылууда.)

Топтолгон өзбек жарандары мунун алдында кыргыз чек арачыларына да кол салууга аракет жасап, бирок кыргыз чек арачылары эскертүү иретинде асманга ок чыгарганда артка чегинген. Өзбекстандын Сох районунун акими кыргыз тарапка мына ушул окуяда төрт өзбек жараны жаракат алып, ооруканада жатканын айткан. Бирок ал жолугушууга барган Баткен районунун акими Сейитмурат Калыковдун жарадар болгон жарандарды көрсөтүү өтүнүчүн аткара алган эмес. Баткен облустук акимчилиги ушундан улам жарадар болгондор тууралуу маалымат тастыкталбаганын "Азаттыкка" 7-январда эртең менен билдиришти. Мунун алдында бул окуяда үч өзбек жараны окко учканы тууралуу да кабар тараган. Кыргыз тарап бул маалымат да тастыкталбаганын билдирүүдө.

Барымтадагылар толук бошотула элек

Чек арачыларга кол салуу аракетинен соң хушярлыктар Баткендин Чарбак айылын ээн-эркин аралап, чаң салуу менен аталган айылдын алты тургунун өз аймагына күчтөп алып кирип кетишкен. Азыр Кыргызстандын 20 жараны Өзбекстандын аймагында барымтада кармалууда. Баштапкы маалыматтарда 13 кыргыз жараны барымтада кармалып турганы айтылган эле. Бүгүн таңга карай такталган маалыматтарда жалпысынан 30дан ашуун кыргызстандык адамдар барымтага кармалганы, эртең мененге чейин алардын 14ү, негизинен жаш балдар менен аялдар бошотулганы айтылды. Учурда Өзбекстандын Сох анклавындагы Хушяр айылындагы ооруканада 20дай эркек дагы эле кармалып турат.

Барымтадагылардын арасында Чарбак айылынын тургундарынан сырткары Сох аркылуу кыргыз айылдарына өтүп баратканда кармалган жолоочулар да бар.

6-январдын кечинде Баткен районунун акими Сейитмурат Калыков Сохто барымтада кармалып турган кыргыз жарандары менен жолугушуп чыкканын, алар айылдык ооруканада кармалып турганын облустук бийликке кабарлаган.

Барымтадагыларды толук бошотуу боюнча жергиликтүү деңгээлдеги эки тараптуу сүйлөшүүлөрдөн азырынча майнап чыга элек. Аларды кармагандар кандай талап коюп жатканы да азырынча белгисиз.

Жалпысынан кечээки тополоңдо Кыргызстанга тиешелүү жети автоунаа талкаланган.

Өзбек жарандарынын мындай аракетинен улам жекшембиде түштөн кийин Кыргызстан Сохтун тегерегиндеги бардык чек ара бекеттерин жаап, анклавга кирип-чыгуу токтогон. Сохту Өзбекстан менен байланыштырган жападан жалгыз жол - Сох - Риштан жолу да жабылды.

Учурда чек арадагы Чарбак айылында электр жарыгы, суу жок. Бул айылга Кыргызстандын Согмент айылынан чыккан арык Өзбекстандын Хушяр айылынын четинен өткөндүктөн, кошуналар сууну жаап салган. Чарбактыктардын тирилиги ошол бир арык сууга байланышкан. Чек аралар чырмалышкан жердеги бул чакан айылда 60 кожолук жашайт. (Болжол менен 300 чакты эл бар.)

Баткен облусунун ичинде жайгашкан Сох анклавы өзүнчө бир район, 60 миңден ашуун калкы бар. Район Өзбекстанга караганы менен калкынын 90 пайыздан ашууну тажиктер. Чек арадагы бул аймакта жер, суу талаштарынан улам буга чейин деле мындай чатактар чыгып келген. Бирок азыркыдай бир тараптын өкүлдөрүн экинчи тарап барымтага алганга чейин жеткен эмес.

Баткен облусундагы элдин тең жарымы Ош шаарына, андан ары өлкө борбору - Бишкекке баруу үчүн мурдараак ушул Сохту аралап өткөн жолго көз каранды эле. Кудай жалгап, былтыр Сохту айланган Баткен-Бүргөндү-Пүлгөн жолу бүткөндөн бери баткендиктер үчүн Сохтун ичиндеги жол негизги жол болбой калды. Бирок азыр деле Баткендин тоо тарабындагы бир канча айылдарынын калкы облус борборуна баруу үчүн Сохту аралап өтүүгө аргасыз.