"Азаттык": Конституцияда сот бийлиги өз алдынча бийлик деп бадырайта так жазылган. Бирок президенттик аппарат кызматкеринин бул каты сот тармагынын өз алдынча бийлик болбой калганын далилдейби? Арабаев сыяктуу кызматкерлер бүтүндөй сот тутумун башкарып жатабы?
Сооронкулова: Кандай гана мазмундагы кат болбосун мындай кийлигишүүгө мыйзам боюнча жол берилбеши керек. “Судьялардын статусу жөнүндө” мыйзамдын 12-беренесинде “сот адилеттүүлүгүн жүзөгө ашыруу боюнча ишке кийлигишүүгө тыюу салынат” деп жазылып турат. Судьяга таасир кылууга күнөөлүү адам мыйзамда каралган жоопкерчиликти тартат. Бул жоопкерчилик Жаза кодексинде көрсөтүлгөн.
"Азаттык": Өткөн жылы ноябрда депутат Канат Исаев ушул эле кишини соттордун ишине кийлигишет деп айыптап чыкты эле. Бир кездери коалициялык көпчүлүктү жетектеген депутаттын ушундай билдирүүлөрдү таратканы, Манас Арабаевдин аты улам бир чуулуу иште чыгып атканы чочулатат. Бул президенттик аппарат соттордун ишине такай кийлигишет окшойт деген ойго түртпөйбү?
Кат менен кайрылгандыгы мага жаңылык деле эмес. Мен Конституциялык палатада иштеп жаткан мезгилде деле бир топ иштер боюнча мындай мазмундагы каттар келчү.
Сооронкулова: Мындай кийлигишүү бар экенин илгертен эле билебиз. Бул жерде кооптондурганы расмий түрдө кат жөнөтүп жаткандыгы. Бул президенттик аппараттын кызматкеринин кылмышынын айкын далили. Мындай кызматкерлерди жоопко тартуу керек.
"Азаттык": Билесиз, Данияр Нарымбаев да мына ушинтип сотторго басым көрсөтүп, чечим чыгартууга убада берип, ошол үчүн пара алган деп камалып чыкты. Бул жана жогоруда айтылгандар бизге билинген фактылар. Ушундай кат жазуулар, телефон чалуулардан президент кабардар деп ойлойсузбу?
Сооронкулова: Президенттин айрым пресс-конференцияларында сотто каралып жаткан же тергөөдөгү иштер боюнча өз пикирин айткандан кийин, президент маалымат алып турат, баарын билет деген тыянакка келдим. Сот чечими чыга электе эле, кээде президент өз атынан күнөөлүү деп өкүм чыгарып жатат. Бул деген, мамлекет башчысынын сотторго берип жаткан көрсөтмөсү. Көз каранды болуп турган биздин соттор президент өзү күнөөлүү деп атса кайда барат, күнөөлүү деп чечим чыгаруу керек деген тыянакка келет да. Мындай кийлигишүү болуп эле келген.
Бул жерде Манас Арабаевдин “мыйзамга ылайык карагыла” деп кийлигишип жатканы - сотторго ишенбегендиги. Демек соттор мыйзам чегинен чыгып жатышыптыр да. Бирок кат менен кайрылгандыгы мага жаңылык деле эмес. Мен Конституциялык палатада иштеп жаткан мезгилде деле бир топ иштер боюнча мындай мазмундагы каттар келчү.
"Азаттык": Анан ошол көрсөтмөгө ылайык иш алып барчу белеңер?
Чынын айтканда, саясий кепилдик жок. Ташиевдердин ишин караган сотторду негизсиз эле иштен албадыбы. Мени кетиришти. Бул өңдүү окуялар сотторго сабак болуп, алар кооптонуп калышат.
Сооронкулова: Туура, алар айткан көрсөтмөнүн чегинен чыкпай, алар айткандай кылыш керек деп, соттор түздөн-түз көрсөтмө катары колдонгон учурлар болгон. “Биометрикалык каттоо боюнча” мыйзам жөнүндө бир топ көрсөтмөлөр келген. Мен аларды Соттор кеңешине да көрсөткөм. Ошондой кийлигишүүлөргө баш ийбегендигим үчүн кызматтан кеттим да.
"Азаттык": Балким маселе соттордо да болуп жүрбөсүн? Алардын эрктүүлүгүндө, тазалыгында дегендей.
Сооронкулова: Ооба, соттор бул көрүнүштөргө жол бербей, өз алдынча иш жүргүзгөндө мындай кадамдар болмок эмес. Саясатчылар кызыкдар болгон кээ бир иштерде соттор балээсине калбайын, жаман көрүнүп албайын деп өкүм чыгарбай турат. Кандай көрсөтмө болот, кийлигишүү болобу деп өздөрү күтүп турушат.
"Азаттык": Соттор ар кандай көрсөтмөлөргө баш ийбей иштесе болобу? Же азыр таптакыр эле мүмкүн болбой калдыбы?
Сооронкулова: Моюн бербей койгонго мыйзамдык бүт мүмкүнчүлүктөр бар. Бирок, чынын айтканда, саясий кепилдик жок. Өзүңөр деле күбө болдуңар, Ташиевдердин ишин караган сотторду негизсиз эле иштен албадыбы. Мени кетиришти. Бул өңдүү окуялар сотторго сабак болуп, алар кооптонуп калышат.
Ак үйдөн сотторду ким тескейт?
Ак үйдөн сотторду ким тескейт?
Депутат Канатбек Исаев президенттик аппараттын кызматкерлери соттордун ишине кийлигишип, башкарып жатканын айтып чыкты.
"Азаттык": Сот реформасы 2010-жылдан бери эки президенттин тең приоритеттүү иши болчу. Дегеле ал ордунан жылдыбы?
Сооронкулова: Сот реформасы таптакыр ордунан жылган жок деп айтуудан алысмын. Анткени айрым өзгөрүүлөр болду. Мисалы, сот системасында соттордун курамы жаңыланды. Элүү пайызга жакын жаңы соттор келди. Эми алар кандай иштеп кетерин убакыт көрсөтөт. Бирок негизги маселелер боюнча жылыш болгон жок. Негизги маселе - бул соттордун көз карандысыздыгы.
"Азаттык": Анда сиз айткан жаңы Фемида өкүлдөрү деле көз каранды болуп калат деп чочулоого негиз барбы? Алардан деле үмүттөнбөй койсок болобу анда?
Сооронкулова: Үмүт кыла албайбыз. Бул жерде бир гана саясий эрк керек. Сотту чынында эле бийликтин үчүнчү бутагы кылабыз десек, мамлекет башчысы өзү кийлигишпесин. Аппарат кызматкерлерине тыюу салышы зарыл. Азыр өзүңөр күбөсүңөр, булар тескерисинче, кийлигишүүдө өздөрү үлгү болуп жатышат.
