Ишкер Темир Сариевди коомчулук саясатчы катары ал Жогорку Кеңештин мыйзам чыгаруу жыйынына депутат болуп келген 2000-жылдан кийин биле баштаган. Бирок, ал өзүн бийликке акааратчыл саясатчы катары азыркы парламентте көрсөтүп жатканын, мурдагы депутаттык ишмердигинде урунттуу учурлар аз болгондугун замандаштары айтып жүрүшөт.
Атаандаштарынын баамында саясатчы ал кездеги президент Аскар Акаевдин саясатын колдогон үчүн ашык да, ачык да кадамдарды жасаган эмес. Маселен, экс-президентке каршы көптөгөн акциялардын ана башында жүргөн укук коргоочулардын бири, азыркы президенттин карамагындагы укук коргоо комиссиясынын башчысы Турсунбек Акундун көз карашында Үзөңгү-Кууш келишимин колдоп добуш бериши Сариевге ушундай жардык такты:
- Кыргызстандагы күчтүү саясатчылар он чакты болсо, ошонун бири Сариев. Анын өзүнчө үнү, күчтүү позициясы бар. Ал Акаевге деле толук жан тартып кеткен эмес. Каршы да чыккан эмес. Кандайдыр бир деңгээлде Акаев менен кызматташып да жүргөн. Үзөңгү-Кууш боюнча Темирдин позициясын мен колдобойм. Патриот катары азыркыдай туруп койгондо, Темир сыяктуу бир топ депутаттар турганда эле ратификация болбойт эле да.
Турсунбек Акун Сариев азыр бышып жетилди, Кыргызстанда он чакты күчтүү саясатчы болсо ошонун бири дейт.1990-жылга чейин Коммунисттик партиянын мүчөсү болуп келген Сариев март ыңкылабынан кийин Социал-демократтар партиясынын катарына кирип, дароо төрага орун басары болуп шайланды:
- Партияга өтүүнүн бир топ себептери бар. Билесиздер, акыркы убактарда ушунун айланасында бир топ сөздөр болуп жүрөт. Мен 90-жылдын апрель айында коммунисттик партиянын катарынан чыгып кеткем. Эскертип коеюн, токсон биринчи эмес, токсонунчу жылы, ошондон бери бир да партиянын мүчөсү болгон эмесмин, бир топ сунуштар болгонуна карабай. Бирок, акыркы убактарда саясий багытыбыз анык болуп калды.
Бул чечим партияга канчалык аброй алып келсе, Сариев да партияга кирүү аркылуу өзүнүн саясий салмагын арттырууга жетишти. Бул кадам аны президент Курманбек Бакиев баштаган азыркы бийликке ачык оппозицияга чыккан Алмаз Атамбаев, Өмүрбек Текебаев, Азимбек Бекназаров өңдүү салмактуу саясий лидерлердин катарына теңеди. Бир нече партия менен жарандык лидерлердин башын кошкон «Реформа үчүн!» кыймылынын өткөн бир жыл ичиндеги акыркы аракеттеринин бардыгында: апрелде, майда жана ноябрда өткөн нааразылык акцияларынын учурунда Темир Сариев алдыңкы сапта жүрдү. Президент Курманбек Бакиев менен премьер министр Феликс Куловдун, алар түзгөн тандемдин кетишин кескин талап кылган саясатчылардын бири дал ушул Сариев болду.
Ошол эле учурда депутаттын атаандаштары аны жердешчилдиги үчүн сындап жүрүшөт. Мындай дооматты койгон «Асыл ой» жарандык бирикмесинин мүчөлөрү депутатты былтыр Сокулукта жер талаш учурунда массалык чыр-чатактарды чыгарууга түрткөн деп айыптап жүрүшөт. Депутаттын өзүнүн айтымында, бийлик адамдары учурда аны 17-июнь окуясын уюштурган Урмат Барктабасов менен байланышы бар деп эсептешүүдө:
- Ушу мени Барктабасов менен байлап, ушу Барктабасов менен тыйын алып, анан кийин ушу март-апрель айларында Бишкекте чоң бир акцияларды өткөргөнгө даярданып атыптыр деп. Мен булардын логикасын түшүнбөйм. Бир четинен мен Барктабасовдон акча алып атам дагы, бир четинен чет өлкөгө акчаны чыгарып атам.
Бийликти колдогон «Эркиндик» саясий партиясынын лидери Топчубек Тургуналиев болсо Сариев кирген оппозициялык күчтөр өз ишмердүүлүгү үчүн мындай каражаттарды үзгүлтүксүз алып келатканына терең ишенет:
- Менин так далилим жок. Бирок, Барктабасов менен бүгүнкү оппозициянын далай-далай түздөн-түз байланышы болгон. Далайлары акча алган.
Сариевдин оюнда, мындай ойлор анын реформачыл көз карашын жактырбагандардан чыгып жатат. «Манас» аба майданындагы окуяны да депутат өзүнүн саясий ишмердүүлүгү менен байланыштырды. Темир Сариев өзү айткан он миң долларын окуя катталгандан кийин кайра жанына салып кеткен, Бирок, баары бир факт боюнча башкы прокуратура иш козгоп, териштирүүнү улантып жатат.
Башкы прокурордун маалымат катчысы Токтогул Какчекеев депутат мыйзамды аткарбаганы көрүнүп эле турат дейт:
- Декларация толтурулган эмес, демек, бул жерде катачылык болгон.
Депутаттын санаалаштары мандемдин бардыгы мамлекеттик саясатта дешет. «Реформа үчүн!» кыймылындагы таасирдүү саясатчылардын бири саналган депутат, Демократиялык күчтөр биримдиги партиясынын лидери Кубатбек Байболов, маселен, мындай дейт:
- Албетте, бул «бозала борук, болбогон жорук» да. Бура сүйлөгөндөрдүн баарын тең эле жок кылабыз деген саясаттын өзү түпкүлүгү жок саясат. Бир эле Бекназаровду камайм деп Акаев эмне болду эле. Айтор, зордук саясат зордук менен бүтөрүнө саясатчылардын деле көзү жетер учур келип калды.
Экс-прокурор «Асаба» улуттук кайра жаралуу партиясынын лидери, депутат Азимбек Бекназаров күч бийлиги мыйзам сактоого эмес, оппозицияга бириккен саясатчыларды бирден «сындырууга» кызыкдар болуп жатканын айтат. Анын көз карашында Сариевдин окуясы боюнча иш козгоо мыйзамга туура келбейт.
Жогорку Кеңештин төрага орун басары Кубанычбек Исабековдун айтымында, кеп бир депутаттын мыйзам бузганында эмес, өлкөдөн чыккан жана кирген адамдардын каражаттарын текшерүү тартибинин жоктугунда болуп жатат:
- Сариев акчаны уурдап алган болсо тергөө жүргүзүшсүн да. Бирок, менин угушумча банктарда андай акчалар жоголгон жок. Анын үстүнө Сариев кедей жигит эмес экенин мен билем. Ишканалары бар болчу мурда. Ишкер болуп жүргөн.
Темир Сариевдин өзүнүн айтымында, Кыргызстандагы бир топ ишканаларда анын үлүштөрү бар жана андан жылына жүз миң доллардын тегерегинде киреше алып турат.
Талдоочулар Сариевди жеке эле байлыгы менен эмес, бекем позициясы, өзгөчө үнү менен да көзгө илинип келаткан жаш саясатчылардын катарына кошуп келатышат. Акыркы окуя депутаттын аброюн түшүргөнгө караганда, кайра атын чыгарууга жардамдашты деген көз караштар да арбын айтылууда. Мындай көз карашты Президенттин карамагындагы укук коргоо комиссия башчысы
Турсунбек Акун колдоду:
- Мына эл арасында Сариевдин рейтинги аябай өсүп кетти. Оппозициянын лидерин каралап, кайра президентке жакшы көрүнөйүн деп атышат, тескерисинче, президентти жаманатты кылып атышат булар.
Президент Курманбек Бакиев болсо кыябы келгенде катарына Темир Сариев кирген өзүнө оппозициячыл саясатчылардын ишмердүүлүгүн сынга алып жүрөт.
Атаандаштарынын баамында саясатчы ал кездеги президент Аскар Акаевдин саясатын колдогон үчүн ашык да, ачык да кадамдарды жасаган эмес. Маселен, экс-президентке каршы көптөгөн акциялардын ана башында жүргөн укук коргоочулардын бири, азыркы президенттин карамагындагы укук коргоо комиссиясынын башчысы Турсунбек Акундун көз карашында Үзөңгү-Кууш келишимин колдоп добуш бериши Сариевге ушундай жардык такты:
- Кыргызстандагы күчтүү саясатчылар он чакты болсо, ошонун бири Сариев. Анын өзүнчө үнү, күчтүү позициясы бар. Ал Акаевге деле толук жан тартып кеткен эмес. Каршы да чыккан эмес. Кандайдыр бир деңгээлде Акаев менен кызматташып да жүргөн. Үзөңгү-Кууш боюнча Темирдин позициясын мен колдобойм. Патриот катары азыркыдай туруп койгондо, Темир сыяктуу бир топ депутаттар турганда эле ратификация болбойт эле да.
Турсунбек Акун Сариев азыр бышып жетилди, Кыргызстанда он чакты күчтүү саясатчы болсо ошонун бири дейт.1990-жылга чейин Коммунисттик партиянын мүчөсү болуп келген Сариев март ыңкылабынан кийин Социал-демократтар партиясынын катарына кирип, дароо төрага орун басары болуп шайланды:
- Партияга өтүүнүн бир топ себептери бар. Билесиздер, акыркы убактарда ушунун айланасында бир топ сөздөр болуп жүрөт. Мен 90-жылдын апрель айында коммунисттик партиянын катарынан чыгып кеткем. Эскертип коеюн, токсон биринчи эмес, токсонунчу жылы, ошондон бери бир да партиянын мүчөсү болгон эмесмин, бир топ сунуштар болгонуна карабай. Бирок, акыркы убактарда саясий багытыбыз анык болуп калды.
Бул чечим партияга канчалык аброй алып келсе, Сариев да партияга кирүү аркылуу өзүнүн саясий салмагын арттырууга жетишти. Бул кадам аны президент Курманбек Бакиев баштаган азыркы бийликке ачык оппозицияга чыккан Алмаз Атамбаев, Өмүрбек Текебаев, Азимбек Бекназаров өңдүү салмактуу саясий лидерлердин катарына теңеди. Бир нече партия менен жарандык лидерлердин башын кошкон «Реформа үчүн!» кыймылынын өткөн бир жыл ичиндеги акыркы аракеттеринин бардыгында: апрелде, майда жана ноябрда өткөн нааразылык акцияларынын учурунда Темир Сариев алдыңкы сапта жүрдү. Президент Курманбек Бакиев менен премьер министр Феликс Куловдун, алар түзгөн тандемдин кетишин кескин талап кылган саясатчылардын бири дал ушул Сариев болду.
Ошол эле учурда депутаттын атаандаштары аны жердешчилдиги үчүн сындап жүрүшөт. Мындай дооматты койгон «Асыл ой» жарандык бирикмесинин мүчөлөрү депутатты былтыр Сокулукта жер талаш учурунда массалык чыр-чатактарды чыгарууга түрткөн деп айыптап жүрүшөт. Депутаттын өзүнүн айтымында, бийлик адамдары учурда аны 17-июнь окуясын уюштурган Урмат Барктабасов менен байланышы бар деп эсептешүүдө:
- Ушу мени Барктабасов менен байлап, ушу Барктабасов менен тыйын алып, анан кийин ушу март-апрель айларында Бишкекте чоң бир акцияларды өткөргөнгө даярданып атыптыр деп. Мен булардын логикасын түшүнбөйм. Бир четинен мен Барктабасовдон акча алып атам дагы, бир четинен чет өлкөгө акчаны чыгарып атам.
Бийликти колдогон «Эркиндик» саясий партиясынын лидери Топчубек Тургуналиев болсо Сариев кирген оппозициялык күчтөр өз ишмердүүлүгү үчүн мындай каражаттарды үзгүлтүксүз алып келатканына терең ишенет:
- Менин так далилим жок. Бирок, Барктабасов менен бүгүнкү оппозициянын далай-далай түздөн-түз байланышы болгон. Далайлары акча алган.
Сариевдин оюнда, мындай ойлор анын реформачыл көз карашын жактырбагандардан чыгып жатат. «Манас» аба майданындагы окуяны да депутат өзүнүн саясий ишмердүүлүгү менен байланыштырды. Темир Сариев өзү айткан он миң долларын окуя катталгандан кийин кайра жанына салып кеткен, Бирок, баары бир факт боюнча башкы прокуратура иш козгоп, териштирүүнү улантып жатат.
Башкы прокурордун маалымат катчысы Токтогул Какчекеев депутат мыйзамды аткарбаганы көрүнүп эле турат дейт:
- Декларация толтурулган эмес, демек, бул жерде катачылык болгон.
Депутаттын санаалаштары мандемдин бардыгы мамлекеттик саясатта дешет. «Реформа үчүн!» кыймылындагы таасирдүү саясатчылардын бири саналган депутат, Демократиялык күчтөр биримдиги партиясынын лидери Кубатбек Байболов, маселен, мындай дейт:
- Албетте, бул «бозала борук, болбогон жорук» да. Бура сүйлөгөндөрдүн баарын тең эле жок кылабыз деген саясаттын өзү түпкүлүгү жок саясат. Бир эле Бекназаровду камайм деп Акаев эмне болду эле. Айтор, зордук саясат зордук менен бүтөрүнө саясатчылардын деле көзү жетер учур келип калды.
Экс-прокурор «Асаба» улуттук кайра жаралуу партиясынын лидери, депутат Азимбек Бекназаров күч бийлиги мыйзам сактоого эмес, оппозицияга бириккен саясатчыларды бирден «сындырууга» кызыкдар болуп жатканын айтат. Анын көз карашында Сариевдин окуясы боюнча иш козгоо мыйзамга туура келбейт.
Жогорку Кеңештин төрага орун басары Кубанычбек Исабековдун айтымында, кеп бир депутаттын мыйзам бузганында эмес, өлкөдөн чыккан жана кирген адамдардын каражаттарын текшерүү тартибинин жоктугунда болуп жатат:
- Сариев акчаны уурдап алган болсо тергөө жүргүзүшсүн да. Бирок, менин угушумча банктарда андай акчалар жоголгон жок. Анын үстүнө Сариев кедей жигит эмес экенин мен билем. Ишканалары бар болчу мурда. Ишкер болуп жүргөн.
Темир Сариевдин өзүнүн айтымында, Кыргызстандагы бир топ ишканаларда анын үлүштөрү бар жана андан жылына жүз миң доллардын тегерегинде киреше алып турат.
Талдоочулар Сариевди жеке эле байлыгы менен эмес, бекем позициясы, өзгөчө үнү менен да көзгө илинип келаткан жаш саясатчылардын катарына кошуп келатышат. Акыркы окуя депутаттын аброюн түшүргөнгө караганда, кайра атын чыгарууга жардамдашты деген көз караштар да арбын айтылууда. Мындай көз карашты Президенттин карамагындагы укук коргоо комиссия башчысы
Турсунбек Акун колдоду:
- Мына эл арасында Сариевдин рейтинги аябай өсүп кетти. Оппозициянын лидерин каралап, кайра президентке жакшы көрүнөйүн деп атышат, тескерисинче, президентти жаманатты кылып атышат булар.
Президент Курманбек Бакиев болсо кыябы келгенде катарына Темир Сариев кирген өзүнө оппозициячыл саясатчылардын ишмердүүлүгүн сынга алып жүрөт.
