- Маалымат агенттиктери сиздин жаныңызда жүз миң доллар бар экен деп жазышты, сиз он миң доллар деп атасыз. Бул каражаттын таржымалы тууралуу айтып берсеңиз?
- Ал эми жөнөкөй эле. Мен акчаларымды кредиттик карточкага салып жүрөм. Жанымда эки жүз, үч жүз, беш жүзгө чейин майда акчалар болот, эгер, сыртка чыгып атсам. Эми сыртка чыгып атканда жаныңда акча болушу керек да. Ал эми жанагы он миң доллар боюнча кечинде мен кетерде иним телефон чалып айтып калды эле да «командировкага кетип атсаң мен жөнөтүп коеюн, бирок, менде акча бар эле, ала кетсең, ошо жерде бир киши тосуп алат, ошого берип койсоң, мага сыр жасаганга кошумча ингредиенттерди салып жиберет эле» деп. Мен макул дегем. Мен ойлойм, ошону атайын кызматтын адамдары укса керек, телефонду угуп туруп, акча дегенден кийин чоң акчаны алып баратат окшойт, ушуну менен биз кандайдыр бир провокация кылып, муну каралайлы деген аракет менен атайын келип отурушат да. Мен силер эмне күн сайын ушундай рейдде отурасыңарбы деп сурадым алардан. Болбосо, "Түрк аба жолдоруна" өтө эле аз адам регистрация болуптур. Кийин билип отурам, мен келгенден кийин эле ошо жерде беш-алты адам жүргөн, атайын келишкен экен дагы мени провокацияга алып келе турган иш-аракеттерге даярданып атышкан экен.
- Сиз Түркияга, Стамбулга эмнеге бараттыңыз эле?
- Европадан бир адам учуп келмек эле. Саясатка байланыштуу бир сүйлөшүүлөр болмок. Мен ошого жолугуп, сүйлөшөйүн деп баргам.
- Бул жашыруунбу?
- Жашыруун деле эмес. Мен айта албайм, аны көптөрү тааныбайт. Бул жекече сапар болчу. Өз чөнтөгүмдөн төлөп, билет алып эле, Жогорку Кеңештен командировка деп тыйын албай эле барып келмекмин.
- Бул жерде кандай мыйзам бузулду деп ойлойсуз, мына сизге байланышкан аба майданындагы окуяда?
- Биринчиден, Бажы кодекси толук бузулду. Анткени, бизди текшерип тура турган бажы тосмосунда атайын адамдар болот. Бажы кызматында иштеген бул адамдар ошол жерде туруп, бизди кодекстин негизинде текшерип, карап өткөрүш керек. Экинчиси, чегарачылар жөнүндөгү мыйзам бузулду. Анткени, чегарадан ары эч ким өткөнгө акысы жок, эгерде сенин уруксатың же паспортто белгиң болбосо. Бирок, коопсуздук кызмат адамдары чегара зонасынын ичинде жүрүп атышты. Үчүнчүдөн, коопсуздук кызматы жөнүндөгү мыйзам бузулуп атат. Анткени, эгерде кандайдыр бир кызматкерлер сөзсүз түрдө бажы жана чегара кызматынын адамдары менен бирге болуп, ошол жерден текшерип, ошол жерден ачыкка чыгарыш керек болчу. Аларсыз эле өздөрү бул ишти жасап жатышат. Төртүнчүдөн, Конституция бузулду. Анткени, Конституцияда депутат иммунитетке ээ, депутатты текшерип, кармаганга уруксат жок деп жазылган. Бешинчиден, бажы Кодексинин инструкциялары бузулду. Анткени, аларда декларацияны сөз менен айтып койсо болот деген жобо бар. Сизде акча барбы деп сураганда «ооба, менде акча бар» деп айткам.
- А эмне үчүн сиз жүз миң доллар деп айттыңыз, эгер, жаныңызда он миң эле доллар болсо?
- Жүз миң доллар деп айтканым, алар баарын күтүп, мени текшерип, ары жакка өткөндөн кийин артымдан келип атышпайбы. Ойлошкон окшойт да, ичинде акча бар, провакация кылып, ошону менен кармайбыз деп. Акча барбы деп сурашканда «Ооба, акча бар» дедим, «Канча бар?» дешкенде «Эмне класыңар канча барын силер? Силер мени текшергенге акыңар жок. Эгер бажы инспекциясынын адамы келсе мен ошого көрсөтүп берейин» дедим. Бажы инспекциясынын адамы ал жерде жок болчу. Анан алар анда жүрүңүз биз анда карайбыз дегенде мен түшүндүм да, «Эмне үчүн карайсыңар? Андай акыңар жок. Эгер тыйын деп атсаңар, ооба, менде тыйын бар, жүз миң доллар бар, эмне кыласыңар? Анын жобосу бар. Ошонун негизинде кылгыла» деп айткамын.
- Дагы бир суроо, сизге кысым, куугунтук өңдүү иштер болуп атат деп атпайсызбы,сиздин оюңузча сиз бийликке кандай коркунуч келтирип атасыз? Кандай кызыкчылык бар буга?
- Эми муну алардан сураш керек. Мен ойлойм, бардык нерсени ачык-айкын айтып атам, гезиттерден, парламент трибунасынан. Мен мамлекетке же президентке душман эмесмин. Бир гана оюм депутат катары туура эмес болуп аткан иштерге сын көз менен карап, кылып аткан иштерин туура эмес деп айтып, оңдоо жолун айтып, аларды оңдоого түрткү бериш деп эсептейм. Кээ бирөө муну душман катары кабыл алышып, менин бүгүнкү бардык кыймыл-аракетимди президентке каршы, бүгүнкү бийликке каршы деп берип атышат да. Мен ойлойм, президент деле муну түшүнүш керек. Мен ал кишиге жолукканда да айткам, мен сизге душман эмесмин, кылып аткан туура эмес ишиңизге жана кылбай жаткан ишиңизди ар дайым сындап келем. Бул мыйзам ченемдүү нерсе деп айткам.
- Бийлик оппозицияны максаттуу түрдө куугунтуктап жатат дегенге кандайдыр бир негиздерди айта аласызбы азыр?
- Биз бул жөнүндө айтканбыз ноябрь айында, эгер, системалык реформага барып, чын эле демократиялык реформаларды жүргүзөбүз десек, биз бири-бирибиз менен ынтымакта болуп, позиция болсок да, оппозиция болсок да мындай сүйлөшүп, Кыргызстандын келечеги үчүн иш-аракет кылалы деп. Бирок, тилекке каршы бийлик өзүнүн күчүн өзүнүн алдында турган атайын кызмат адамдарын колдонуп, ар түрдүү чагымдарды жасап атышат. Менин айтып кеткеним, бул өтө орчундуу маселе, мени Барктабасов менен байлап, ошо Барктабасовдон тыйын алып, март-апрель айларында Бишкекте чоң акцияларды өткөргөнгө даярданып атыптыр деп атышыптыр. Мен булардын логикасын түшүнбөйм, бир четинен Барктабасовдон акча алып атам дагы, бир четинен Кыргызстандан акчаны чыгарып атам. Мен түшүнбөйм да. Бу жерде эч кандай кылмыш да болгон эмес, кылмыштын составы да жок болчу. Булар бизди ар дайым биз силердин артыңардан текшерип турабыз, баарын угуп турабыз, баарын билип турабыз, артыңардан калбайбыз, ар бир кыймыл-аракетиңерди көзөмөлдөп турабыз деген мааниде кылып атышат деп ойлойм.
- Ал эми жөнөкөй эле. Мен акчаларымды кредиттик карточкага салып жүрөм. Жанымда эки жүз, үч жүз, беш жүзгө чейин майда акчалар болот, эгер, сыртка чыгып атсам. Эми сыртка чыгып атканда жаныңда акча болушу керек да. Ал эми жанагы он миң доллар боюнча кечинде мен кетерде иним телефон чалып айтып калды эле да «командировкага кетип атсаң мен жөнөтүп коеюн, бирок, менде акча бар эле, ала кетсең, ошо жерде бир киши тосуп алат, ошого берип койсоң, мага сыр жасаганга кошумча ингредиенттерди салып жиберет эле» деп. Мен макул дегем. Мен ойлойм, ошону атайын кызматтын адамдары укса керек, телефонду угуп туруп, акча дегенден кийин чоң акчаны алып баратат окшойт, ушуну менен биз кандайдыр бир провокация кылып, муну каралайлы деген аракет менен атайын келип отурушат да. Мен силер эмне күн сайын ушундай рейдде отурасыңарбы деп сурадым алардан. Болбосо, "Түрк аба жолдоруна" өтө эле аз адам регистрация болуптур. Кийин билип отурам, мен келгенден кийин эле ошо жерде беш-алты адам жүргөн, атайын келишкен экен дагы мени провокацияга алып келе турган иш-аракеттерге даярданып атышкан экен.
- Сиз Түркияга, Стамбулга эмнеге бараттыңыз эле?
- Европадан бир адам учуп келмек эле. Саясатка байланыштуу бир сүйлөшүүлөр болмок. Мен ошого жолугуп, сүйлөшөйүн деп баргам.
- Бул жашыруунбу?
- Жашыруун деле эмес. Мен айта албайм, аны көптөрү тааныбайт. Бул жекече сапар болчу. Өз чөнтөгүмдөн төлөп, билет алып эле, Жогорку Кеңештен командировка деп тыйын албай эле барып келмекмин.
- Бул жерде кандай мыйзам бузулду деп ойлойсуз, мына сизге байланышкан аба майданындагы окуяда?
- Биринчиден, Бажы кодекси толук бузулду. Анткени, бизди текшерип тура турган бажы тосмосунда атайын адамдар болот. Бажы кызматында иштеген бул адамдар ошол жерде туруп, бизди кодекстин негизинде текшерип, карап өткөрүш керек. Экинчиси, чегарачылар жөнүндөгү мыйзам бузулду. Анткени, чегарадан ары эч ким өткөнгө акысы жок, эгерде сенин уруксатың же паспортто белгиң болбосо. Бирок, коопсуздук кызмат адамдары чегара зонасынын ичинде жүрүп атышты. Үчүнчүдөн, коопсуздук кызматы жөнүндөгү мыйзам бузулуп атат. Анткени, эгерде кандайдыр бир кызматкерлер сөзсүз түрдө бажы жана чегара кызматынын адамдары менен бирге болуп, ошол жерден текшерип, ошол жерден ачыкка чыгарыш керек болчу. Аларсыз эле өздөрү бул ишти жасап жатышат. Төртүнчүдөн, Конституция бузулду. Анткени, Конституцияда депутат иммунитетке ээ, депутатты текшерип, кармаганга уруксат жок деп жазылган. Бешинчиден, бажы Кодексинин инструкциялары бузулду. Анткени, аларда декларацияны сөз менен айтып койсо болот деген жобо бар. Сизде акча барбы деп сураганда «ооба, менде акча бар» деп айткам.
- А эмне үчүн сиз жүз миң доллар деп айттыңыз, эгер, жаныңызда он миң эле доллар болсо?
- Жүз миң доллар деп айтканым, алар баарын күтүп, мени текшерип, ары жакка өткөндөн кийин артымдан келип атышпайбы. Ойлошкон окшойт да, ичинде акча бар, провакация кылып, ошону менен кармайбыз деп. Акча барбы деп сурашканда «Ооба, акча бар» дедим, «Канча бар?» дешкенде «Эмне класыңар канча барын силер? Силер мени текшергенге акыңар жок. Эгер бажы инспекциясынын адамы келсе мен ошого көрсөтүп берейин» дедим. Бажы инспекциясынын адамы ал жерде жок болчу. Анан алар анда жүрүңүз биз анда карайбыз дегенде мен түшүндүм да, «Эмне үчүн карайсыңар? Андай акыңар жок. Эгер тыйын деп атсаңар, ооба, менде тыйын бар, жүз миң доллар бар, эмне кыласыңар? Анын жобосу бар. Ошонун негизинде кылгыла» деп айткамын.
- Дагы бир суроо, сизге кысым, куугунтук өңдүү иштер болуп атат деп атпайсызбы,сиздин оюңузча сиз бийликке кандай коркунуч келтирип атасыз? Кандай кызыкчылык бар буга?
- Эми муну алардан сураш керек. Мен ойлойм, бардык нерсени ачык-айкын айтып атам, гезиттерден, парламент трибунасынан. Мен мамлекетке же президентке душман эмесмин. Бир гана оюм депутат катары туура эмес болуп аткан иштерге сын көз менен карап, кылып аткан иштерин туура эмес деп айтып, оңдоо жолун айтып, аларды оңдоого түрткү бериш деп эсептейм. Кээ бирөө муну душман катары кабыл алышып, менин бүгүнкү бардык кыймыл-аракетимди президентке каршы, бүгүнкү бийликке каршы деп берип атышат да. Мен ойлойм, президент деле муну түшүнүш керек. Мен ал кишиге жолукканда да айткам, мен сизге душман эмесмин, кылып аткан туура эмес ишиңизге жана кылбай жаткан ишиңизди ар дайым сындап келем. Бул мыйзам ченемдүү нерсе деп айткам.
- Бийлик оппозицияны максаттуу түрдө куугунтуктап жатат дегенге кандайдыр бир негиздерди айта аласызбы азыр?
- Биз бул жөнүндө айтканбыз ноябрь айында, эгер, системалык реформага барып, чын эле демократиялык реформаларды жүргүзөбүз десек, биз бири-бирибиз менен ынтымакта болуп, позиция болсок да, оппозиция болсок да мындай сүйлөшүп, Кыргызстандын келечеги үчүн иш-аракет кылалы деп. Бирок, тилекке каршы бийлик өзүнүн күчүн өзүнүн алдында турган атайын кызмат адамдарын колдонуп, ар түрдүү чагымдарды жасап атышат. Менин айтып кеткеним, бул өтө орчундуу маселе, мени Барктабасов менен байлап, ошо Барктабасовдон тыйын алып, март-апрель айларында Бишкекте чоң акцияларды өткөргөнгө даярданып атыптыр деп атышыптыр. Мен булардын логикасын түшүнбөйм, бир четинен Барктабасовдон акча алып атам дагы, бир четинен Кыргызстандан акчаны чыгарып атам. Мен түшүнбөйм да. Бу жерде эч кандай кылмыш да болгон эмес, кылмыштын составы да жок болчу. Булар бизди ар дайым биз силердин артыңардан текшерип турабыз, баарын угуп турабыз, баарын билип турабыз, артыңардан калбайбыз, ар бир кыймыл-аракетиңерди көзөмөлдөп турабыз деген мааниде кылып атышат деп ойлойм.
