Կառավարության տարածած սահմանագծման քարտեզից բոլորովին չի հասկացվում՝ սահմանի գիծը Կիրանցի կամրջից որքան է խորանում դեպի գյուղ, պնդում են մասնագետները, հատկապես որ չգիտես ինչու՝ սահմանագիծն այդ լուսանկարում հաստ ներկով են պատել, ու պարզ չէ դրա տակ տներ կա՞ն, թե՞ ոչ։
«Դա ընդամենը լուսանկար է և այն չի պարունակում ո'չ բարձր ճշտություն, ո'չ մանրամասնություններ սահմանազատման աշխատանքների վերաբերյալ։ Գնահատել, թե որտեղով է անցնելու սահման՝ ինչ-որ սանտիմետրի, կամ միլիմետրի ճշտությամբ, բավականին բարդ է», - «Ազատության» հետ զրույցում ընդգծեց քարտեզագիր, գեոդեզիստ Շահեն Շահինյանը։
«Ե՛վ մասշտաբը, և՛ տարբեր դետալիզացիան թույլ չեն տալիս խոսել կոնկրետ ինչ-որ դրվագների մասին, բայց այն ուրվագծերը կրկնում են խորհրդային շրջանի հայտնի սահմանները, և այդ հայտնի սահմաններով Կիրանցի բնակարանները ու հարևան Խեյրիմլի գյուղի բնակարանները իրենք շատ մոտիկ էին», - ասաց քաղաքագետ ու քարտեզներն ուսումնասիրող Սամվել Մելիքսեթյանը։
Մելիքսեթյանի ձեռքի տակ Խորհրդային Միության գլխավոր շտաբի վերջին գաղտնի քարտեզն է, որ տպագրվել է 1990 թվականին․ -«90 թվականի քարտեզը արտացոլում է 88 թվականի իրականությունը։ Ամեն դեպքում, դա ամենավերջին մեր փաստաթուղթն է սահմանի մասին»։
Այս քարտեզի վրա մեկ սանտիմետրը 500 մետր է տեղում, նրա մոտավոր հաշվարկով՝ Կիրանցի կամրջից մոտ 90 մետր է սահմանը խորանում դեպի գյուղ։
«Փոքր տարբերություններ ունի այն քարտեզից, որ առկա է Google քարտեզներում, և իհարկե, չի կարելի ընդունել Google քարտեզները որպես հիմք սահմանազատման», - նշեց Սամվել Մելիքսեթյանը։
Կիրանցի բնակիչները վարչապետ Փաշինյանի հետ այս հարցով մի քանի անգամ են հանդիպել։ Համայնքի ղեկավարը 100-տոկոսանոց պատասխան չունի։ «60 տոկոս վստահեցնում եմ, որ բնակարան չի ընկնելու սահմանազատման մեջ», - հայտարարել է Կամո Շահինյանը։
«Քարտեզի վրա մենք պատկերացում ենք ունեցել, թե մոտավորապես որտեղ է այդ սահմանային սյունը։ Բայց երբ որ, միևնույն է, գնում ենք տեղում չափումներ անելու՝ էդ GPS կոչված սարքի միջոցով, որը կոորդինատն է տեղորոշում գետնի վրա, միշտ էլ լինում են շեղումները», - երեկ Հանրային հեռուստաընկերության տաղավարում ասաց Նիկոլ Փաշինյանը։
Երեկ Հանրային հեռուստաընկերության տաղավարում վարչապետը հայտարարեց՝ Կիրանցում սահմանի 11 կետեր ունեն, դրանցից 3-ի շուրջ պիտի լուծումներ գտնեն։ Արդյո՞ք GPS-ով՝ այս տերմինը մարդկանց մոտ տագնապ է առաջացնում այն բանից հետո, երբ ադրբեջանցիները GPS-ով մտան Սյունիքի Շուռնուխ։
«GPS-ը չի որոշում, որոշում է այն մարդը, ով կոորդինատը քարտեզի վրայից հանել է և մուտքագրել է գործիքի մեջ։ Գործիքն ընդամենը ցույց է տալիս, թե ձեր նշած կոորդինատը որտեղ է գտնվում»․ - քարտեզագիր Շահեն Շահինյանը բացատրում է՝ մարդը, մասնագետն է քարտեզի կոորդինատը մուտքագրում արբանյակային տվյալներով աշխատող այդ համակարգի մեջ։ Սահմանազատման գործում, շեշտում է՝ քարտեզ ու GPS առանձին ոչինչ չեն որոշում՝ սահմանազատման փաստաթղթերը՝ սահմանի նկարագրությունը պիտի ուսումնասիրվեն։
«Սահմանը, ա)` կարող է անցնել առաջին կետից երկրորդ կետ ուղիղ գծով։ Եթե նկարագրի մեջ գրված է, որ հայ - ադրբեջանական սահմանի A կետից B կետ սահմանագիծը անցնում է ուղիղ գծով, մենք կարող ենք հասկանալ, որ ուղիղ գիծ է։ Բայց կարող է նշված լինի, որ, օրինակ, սահմանագիծը անցնում է A կետից B կետ գետի հունով, սահմանագիծը անցնում է A կետից B կետ բլրի լանջով», - նշեց Շահինյանը։
Ո՞ր թվականի նկարագրությամբ, ո՞ր քարտեզով ու ի՞նչ սկզբունքներով է իրականացվում սահմանազատումը․ ըստ քարտեզագրի՝ սա գլխավոր հարցն է, որի պատասխանը չկա։ Կիրանցի ու հարևան Խեյրիմլիի սահմանը նկարագրող փաստաթուղթը կարող է գաղտնի լինել ՝ սկզբունքները, տարեթվերը՝ ոչ։
«Մենք չունենք դիմացի կողմի հայտարարությունը, չունենք պաշտոնական փաստաթուղթ, որտեղ ֆիքսված լինի, որ սահմանազատումը արվում է հենց այս սկզբունքով։ Այսինքն՝ Ադրբեջանի պաշտոնական մարմինները և՛ բանավոր կերպով, և՛ գրավոր կերպով պետք է հավաստեն, որ այո, իրենք ճանաչում են դա որպես սկզբունք», - ընդգծեց Շահեն Շահինյանը։
Ալմա-Աթայի հռչակագիրը նոր սահմանների գծման հիմք չի կարող դառնալ, պնդում է քարտեզագիրը․ - «Ալմա-Աթայի հռչակագրում ընդամենը մի նախադասություն է ասվում, որտեղ գրված է, որ կողմերը պարտավորվում են հարգել տարածաշրջանում գոյություն ունեցող սահմանները։ Էսքանը»։
Շահինյանի տպավորությամբ՝ սահմանագծման բարդ աշխատանքն այնքան արագ է արվում, որ բազմաթիվ հարցեր են առաջանում։ Այս գործընթացը վարչապետ Փաշինյանը պիլոտային էր անվանել, Արդարադատության նախարարությունը՝ պարզաբանել, թե 4 գյուղերի հատվածում սահմանազատումը նախնական է։ Քարտեզագիրն այստեղ էլ հարց ունի՝ նախնական կամ պիլոտային սահմանագծման դեպքում ինչո՞ւ են տեղաշարժվում հայկական զինուժի հենակետերը։
«Եթե պիլոտային այս ծրագիրը դիտարկենք նրա տեսանկյունից՝ արդյո՞ք ստացվում է Ադրբեջանի և Հայաստանի համագործակցությունը, ապա էս դեպքում էլ պետք է անգամ սահմանազատման պրոցեսի ընթացքում, սահմանազատման պրոցեսի մինչև վերջնական ավարտը զորքերը չտեղաշարժվեին», - ասաց Շահեն Շահինյանը։
