Пасьля вучэньняў «Саюзная рашучасьць» у 2022 годзе Расея пачала ўварваньне ва Ўкраіну, у тым ліку, з тэрыторыі Беларусі. З таго часу заходнія суседзі Беларусі ўспрымаюць расейскую вайсковую прысутнасьць вельмі хваравіта. А слова «вучэньні» выклікаюць зразумелыя асацыяцыі з падзеямі трохгадовай даўніны.
Сьцісла:
- Вучэньні «Захад-2025» выклікаюць хваляваньне ў палітычных колах і мэдыя найперш суседніх зь Беларусьсю краін.
- Прэцэдэнт 2022 году паказаў, што заспакаеньні беларускага боку нічога не вартыя.
- Апошнім часам беларускае ваеннае кіраўніцтва спрабуе неяк разрадзіць сытуацыю.
Сумная памяць пра вучэньні «Саюзная рашучасьць»
З 12 па 16 верасьня ў Беларусі пройдуць сумесныя беларуска-расейскія вайсковыя вучэньні «Захад-2025». Яны праводзяцца раз у чатыры гады, пра іх даўно вядома, Раней, калі палітычная атмасфэра ў рэгіёне была спакойная, такія вучэньні не выклікалі надзвычайнай увагі.
Сытуацыя памянялася пасьля 2014 году, калі Расея захапіла Крым. Ужо вучэньні ў 2017 выклікалі вялікі ажыятаж і алярмісцкія прагнозы ў Эўропе. Гісторыя паўтарылася ў 2021 годзе, бо гэтым часам Расея ўжо плянавала напад на Ўкраіну.
Ня дзіўна, што і цяперашнія вучэньні «Захад-2025» выклікаюць хваляваньне ў палітычных колах і мэдыя найперш суседніх зь Беларусьсю краін (ва Ўкраіне, Польшчы, Літве і Латвіі), ды ў Эўропе ўвогуле. У зьвязку з гэтай падзеяй сёньня Беларусь знаходзіцца ў міжнародным парадку дня. Чаму?
Найперш, таму, што ўсе добра памятаюць, чым скончыліся супольныя беларуска-расейскія вучэньні «Саюзная рашучасьць» у 2022 годзе, пасьля якіх Расея пачала ваеннае ўварваньне ва Ўкраіну, у тым ліку, з тэрыторыі Беларусі. З таго часу заходнія суседзі Беларусі ўспрымаюць расейскую ваенную прысутнасьць вельмі хваравіта. А слова «вучэньні» выклікаюць зразумелыя асацыяцыі з падзеямі трохгадовай даўніны.
Прычым заспакаеньням беларускага боку суседзі ня надта вераць. І гэта ёсьць тлумачэньне. За тыдзень да пачатку вайны 2022 году тагачасны міністар замежных спраў Беларусі Ўладзімер Макей правёў адмысловую прэсавую канфэрэнцыю, на якой запэўніваў журналістаў, што пасьля заканчэньня вучэньняў ніводзін расейскі жаўнер, ніводная адзінка расейскай вайсковай тэхнікі не застанецца на беларускай тэрыторыі, усе з’едуць у Расею. Таксама, паводле інфармацыі ўкраінскага боку, міністар абароны Беларусі Віктар Хрэнін за некалькі дзён да расейскага ўварваньня даў свайму калегу з Украіны Аляксею Рэзьнікаву «слова афіцэра», што расейцы з тэрыторыі Беларусі не нападуць. Адбылося ўсё наадварот.
Падазрэньні ў непразрыстасьці
Але акрамя той памяці пра вучэньні 2022 году суседзяў насьцярожваюць і іншыя моманты. Так, паводле заявы міністра абароны Расеі Андрэя Белавусава, у задуме вучэньняў «Захад-2025» улічаныя сучасныя пагрозы для бясьпекі Расеі і Беларусі з боку NATO, а таксама «становішча, якое складаецца ў зоне Спэцыяльнай вайсковай апэрацыі». То бок расейскі міністар наўпрост зьвязвае гэтыя манэўры з вайной ва Ўкраіне.
Былі пытаньні наконт маштабу вучэньняў, іх празрыстасьці. У адпаведнасьці з Венскім дакумэнтам аб мерах даверу і бясьпецы, пры колькасьці ўдзельнікаў звыш 13 тысяч вайскоўцаў неабходна запрашаць міжнародных назіральнікаў. Аднак з заяваў прадстаўнікоў Міністэрства абароны Беларусі вынікала, што плянавалі запросіць назіральнікаў толькі «асобных краін — чальцоў NATO». «Асобных» — гэта якіх? Калі хаваюць ад тых, супраць каго скіраваныя вучэньні паводле задумы (глядзіце заяву Белавусава), то значыць ёсьць, што хаваць.
Беларускія ўлады сваімі дзеяньнямі і агрэсіўнай рыторыкай дадаюць напружаньня ў адносінах з Захадам. Напрыклад, 13 жніўня міністар абароны Віктар Хрэнін заявіў, што на вучэньнях будзе адпрацаванае плянаваньне прымяненьня ядзернай зброі і ракетнага комплексу «Орешник».
Усе гэтыя падзеі выклікалі адпаведную нэгатыўную рэакцыю краін Захаду, суседзяў.
Занепакоенасьць Украіны
Асаблівую занепакоенасьць выказвала Ўкраіна. Напачатку году прэзыдэнт Уладзімір Зяленскі некалькі разоў выказваў асьцярогі наконт пагрозаў з Беларусі. 5 лютага ён заявіў, што Пуцін імкнецца ўцягнуць Беларусь у вайну: «Вы ўбачыце вясной, летам або восеньню, ён будзе разьмяшчаць сілы на тэрыторыі Беларусі. І многія эўрапейцы, а можа і ЗША, будуць гаварыць, што гэта застрашваньне, запалохваньне Польшчы, застрашваньне Літвы і іншых балтыйскіх нашых партнэраў. Але вы пабачыце. Ён будзе рабіць усё, каб уцягнуць іх, ён будзе думаць, як іх правакаваць… У любым выпадку ён такім чынам уцягне Беларусь у вайну… Пуцін гэтага вельмі жадае».
Падчас размовы з журналістам у Мюнхэне 14 лютага Зяленскі казаў: «У гэтым годзе Расея падрыхтуе 15 дывізій для навучаньня і ўмацаваньня абстаноўкі на беларускім кірунку. І мы думаем, што ўсе яны будуць знаходзіцца на тэрыторыі Беларусі, ці часткова. Гэта будзе, я не ведаю, 100-150 тысяч чалавек. Гэта проста вялікая група».
А выступаючы на самой Мюнхэнскай канфэрэнцыі па бясьпецы Зяленскі канстатаваў: «У нас ёсьць дакладныя выведдадзеныя, што гэтым летам Расея плянуе адправіць войскі ў Беларусь пад маркай вучэньняў. Але менавіта так яны разгортвалі войскі перад поўнамаштабным уварваньнем ва Ўкраіну тры гады таму. Ці прызначаныя гэтыя расейскія сілы ў Беларусі для нападу на Ўкраіну? Магчыма. А можа, і не. А можа, яны для вас».
МЗС Украіны днямі выступіла з заявай, у якой перасьцерагло Беларусь ад правакацый, беларускай арміі раяць не набліжацца да ўкраінскіх межаў.
Вядома, тут варта зрабіць папраўку, што, магчыма, з палітычных прычынаў кіраўніцтву Ўкраіны цяпер выгадна нагнятаць абстаноўку, рабіць алярмісцкія прагнозы і перабольшваць пагрозы, каб заахвоціць Захад больш актыўна падтрымліваць іх краіну.
Нэгатыўная рэакцыя Захаду і спробы афіцыйнага Менску разрадзіць сытуацыю
Польшча ў адказ на «Захад-2025» заявіла аб намеры правесьці найбуйнейшыя за апошнія гады дывізіённыя манэўры. Літва закрыла паветраную прастору каля мяжы.
Рэагуючы на асьцярогі ў Літве наконт магчымага выкарыстаньня вучэньняў дзеля прарыву «Сувалкскага калідору», сваё слова сказала Нямеччына. 22 траўня фэдэральны канцлер Фрыдрых Мерц падчас візыту ў Вільню заявіў, што яго краіна бярэ абарону ўсходняга флянгу NATO ў свае рукі, разьмяшчае танкавую брыгаду на літоўскай тэрыторыі.
Шмат увагі надаюць гэтым вучэньням заходнія аналітычныя цэнтры. Напрыклад, Center for European Policy Analysis (CEPA) з штаб-кватэрай у Вашынгтоне піша: «„Вучэньні 2025 года могуць быць праверкай хуткасьці рэагаваньня саюзьнікаў па NATO, дасьледаваньнем „шэрых зон“ у яго дактрыне, а таксама выпрабаваньнем разнаплянавага прымяненьня сіл з выкарыстаньнем дронаў і робататэхнікі».
Апошнім часам беларускае ваеннае кіраўніцтва спрабуе неяк разрадзіць сытуацыю. Яшчэ ў траўні міністар абароны Беларусі Віктар Хрэнін заявіў: «Мы прынялі рашэньне аб зьніжэньні парамэтраў вучэньня „Захад-2025“ і пераносе яго асноўных манэўраў углыб тэрыторыі Рэспублікі Беларусь ад заходніх межаў». Акрамя таго ён паведаміў, што запрашэньні даслаць назіральнікаў былі накіраваны ўсім дзяржавам — удзельніцам Венскага дакумэнту аб бясьпецы. Гэта 56 краін, уключна з усімі чальцамі NATO.
Аналізуючы працэс падрыхтоўкі вучэньняў апошнімі днямі, трохі супакоіліся і суседзі. Паводле ацэнкі Міністэрства абароны Літвы, рызыка выкарыстаньня «Захаду-2025» як прыкрыцьця для больш маштабных дзеяньняў Расеі супраць краін рэгіёну або ўцягваньня Беларусі ў новую фазу вайны ва Ўкраіне мінімальная. У манэўрах на тэрыторыі Беларусі будзе задзейнічана ўсяго 8 тысяч вайскоўцаў, у тым ліку расейскіх — толькі 2 тысячы. Можна трохі выдыхнуць?
Форум