Фарангіс Наджыбула і Сяргей Дабрынін
5 сакавіка Вашынгтон абвясьціў, што прыпыніў абмен разьведвальнымі зьвесткамі з Украінай, што адбылося пасьля паўзы ў ваеннай дапамозе ЗША Кіеву.
Дырэктар ЦРУ Джон Рэткліф заявіў, што новыя абмежаваньні на абмен разьведвальнай інфармацыяй тлумачацца занепакоенасьцю прэзыдэнта ЗША Дональда Трампа тым, ці прыхільны да міру ягоны ўкраінскі калега Ўладзімір Зяленскі. На мінулым тыдні паміж Трампам і Зяленскім адбылася канфліктная сустрэча ў Авальным кабінэце Белага дому ў Вашынгтоне.
Як Украіна выкарыстоўвае выведку ЗША?
Дакладны абʼём, характар і наступствы дапамогі разьведкі ЗША Ўкраіне не зьяўляюцца публічнай інфармацыяй. Незразумела таксама, у якой ступені прыпынены абмен разьведвальнымі зьвесткамі і ў якіх канкрэтных галінах ён прыпынены.
Два прадстаўнікі міністэрства абароны ЗША заявілі CNN 7 сакавіка, што ЗША працягваюць дзяліцца выведнымі зьвесткамі з Украінай для дапамогі ў абарончых апэрацыях, але «скарацілі» выдзяленьне выведных зьвестак, якія могуць быць выкарыстаныя для наступальных удараў па расейскіх сілах.
Але некалькі экспэртаў і палітыкаў, якія размаўлялі з Радыё Свабода, заявілі, што Злучаныя Штаты забясьпечвалі Украіну важнымі зьвесткамі — сабранымі з дапамогай складанага спадарожнікавага назіраньня і перахопу сыгналаў, а таксама інфармацыяй ад шэрагу крыніцаў — у тым ліку пра месцазнаходжаньне і перамяшчэньне расейскіх войскаў і цяжкіх узбраеньняў і іх меркаваныя атакі.
Амэрыканская кампанія Maxar, якая прадастаўляе спадарожнікавыя здымкі высокага распазнаваньня, паведаміла выданьню Настоящее Время, што яе ўкраінскія кліенты сутыкнуліся з абмежаваным доступам да дадзеных, прадастаўленых ЗША.
«Maxar мае кантракты з урадам ЗША і дзясяткамі краін-саюзьніц і партнэраў па ўсім сьвеце на прадастаўленьне спадарожнікавых здымкаў і іншых геапрасторавых даных», — сказаў прэс-сакратар Maxar Current Time. «Адзін з гэтых кантрактаў — GEGD (праграма Global Enhanced GEOINT Delivery), урадавая праграма ЗША, якая забясьпечвае доступ да камэрцыйных спадарожнікавых здымкаў, якія былі зададзены і сабраныя ўрадам ЗША. Урад ЗША вырашыў часова прыпыніць украінскія акаўнты ў GEGD».
Такія выведныя зьвесткі дазвалялі ўкраінскім вайскоўцам плянаваць свае атакі і апэрацыі і своечасова атрымліваць папярэджаньні аб расейскіх паветраных ударах, а таксама аб наземных нападах, адзначаюць экспэрты.
З таго часу, як Расія пачала поўнамаштабнае ўварваньне ў лютым 2022 году, украінскія гарады, у тым ліку Кіеў, неаднаразова падвяргаліся паветраным атакам.
Сакратар парлямэнцкага камітэту Ўкраіны ў пытаньнях нацыянальнай бясьпекі, абароны і выведкі Раман Кастэнка заявіў, што адсутнасьць «жыцьцёва важнай» разьведвальнай інфармацыі ЗША ставіць жыцьці ўкраінскіх вайскоўцаў і мірных жыхароў «пад большую небясьпеку».
«Ці можам мы [па-ранейшаму] нанесьці ўдар па ворагу бяз вонкавай разьведкі? Так, вядома ж. Напрыклад, мы можам наносіць удары па стацыянарных цэлях, такіх як далёкі аэрадром, пра якія мы ўжо ведаем», — сказаў Кастэнка, былы вайсковец, 5 сакавіка.
«Але [мы разьлічваем на разьведку ЗША], каб убачыць у рэжыме рэальнага часу, ці прысутнічаюць там самалёты, ці рыхтуюцца яны да ўзьлёту для нападу на Украіну».
Украіна таксама залежала ад дадзеных ЗША для эксплюатацыі пастаўленых ЗША высокамабільных артылерыйскіх ракетных сыстэмаў (HIMARS) і тактычнай ракетнай сыстэмы арміі ЗША (ATACMS), адных з самых сучасных артылерыйскіх сыстэм у сьвеце.
Экспэрты заявілі Радыё Свабода, што разьведвальная паўза тычыцца і зьвестак аб цэлеўказаньні для HIMARS і ATACMS, што фактычна перашкодзіць Ўкраіне выкарыстоўваць іх супраць Расеі.
Сучасныя сыстэмы і шпіёны
Расейскі аналітык Руслан Левіеў, які цяпер жыве ў Нью-Ёрку, кажа, што Злучаныя Штаты валодаюць разгалінаванай сеткай спадарожнікаў-разьведчыкаў, перадавымі тэхналёгіямі і значна большымі фінансавымі рэсурсамі для ўкладаньняў у свае разьведвальныя магчымасьці, чым іншыя краіны. Ён называе амэрыканскую разьведку «вышэйшай» і «непараўнанай да ніякай іншай краіны».
«Калі расейскія бамбавікі ўзьлятаюць да мяжы, каб запусьціць ракеты, амэрыканская выведка магла гэта выявіць загадзя. [ЗША] могуць нават перахопліваць унутраную сувязь зь Міністэрствам абароны Расеі, адкуль даюцца загады плянаваць палёты або наносіць удары па пэўных цэлях. Гэта азначае, што Злучаныя Штаты могуць ведаць пра атаку яшчэ да таго, як самалёты ўзьляцяць», — сказаў Левіеў Радыё Свабода 6 сакавіка.
Левіеў, заснавальнік Conflict Intelligence Team, незалежнай арганізацыі, якая расьсьледуе расейскую ваенную дзейнасьць, таксама падкрэсьліў, што Злучаныя Штаты маюць «больш магчымасьцяў», чым любая іншая краіна, каб вэрбаваць агентаў на месцах.
«Таксама відавочна, што Злучаныя Штаты маюць шпіёнаў, укаранёных у Генэральны штаб Расеі, Міністэрства абароны і прэзыдэнцкую адміністрацыю, якія даюць каштоўную разьведвальную інфармацыю», — сьцьвярджае аналітык, дадаючы, што амэрыканская разьведка таксама «перахоплівае электронныя камунікацыі, такія як электронная пошта паміж вайскоўцамі і службовымі асобамі, адказнымі за фармаваньне ваеннай палітыкі ў гэтай вайне».
Ці можа Ўкраіна выжыць без амэрыканскай выведкі ваеннага часу?
Палітыкі і экспэрты сыходзяцца ў меркаваньні, што крок Вашынгтону па рэзкім скарачэньні разьведвальнай дапамогі паставіць ваенныя намаганьні Кіева ў больш цяжкае і нявыгаднае становішча, чым раней.
Але некаторыя ўкраінцы спадзяюцца, што краіна зможа запоўніць прабел у зьвестках інфармацыяй ад іншых заходніх саюзьнікаў, а таксама з уласных крыніц.
Францыя заявіла, што замарожваньне ЗША не паўплывала на абмен разьведвальнымі зьвесткамі з Украінай. Паводле брытанскіх СМІ, Злучанае Каралеўства працягне даваць Украіне разьведвальныя зьвесткі, але ня будзе перадаваць зьвесткі, атрыманыя ад ЗША.
Раман Бясьсьмертны, былы амбасадар Украіны ў Беларусі, заявіў, што «некарэктна» прыпісваць усю крытычную для наступальных і абарончых апэрацый Кіева інфармацыю «выключна амэрыканскім агенцтвам, асабліва апэратыўна-тактычнай разьведцы».
«Францыя, Нямеччына, Вялікабрытанія, Італія і Канада валодаюць падобнымі магчымасьцямі па зборы разьведвальнай інфармацыі. Дэфіцыту разьведдадзеных няма, і здабыць такую інфармацыю не праблема», — заявіў 6 сакавіка Бясьсьмертны.
Мікалай Мельнік, экспэрт кіеўскай аналітычнай групы Leviathan, заявіў, што паўза ў атрыманьні зьвестак ад ЗША ня будзе азначаць «катастрофу» для Кіева, пакуль ён мае дапамогу «дастаткова магутных разьведвальных структур такіх краін, як Вялікабрытанія і Францыя».
Многія экспэрты, аднак, адзначаюць, што разьведдадзеныя іншых заходніх саюзьнікаў і атрыманыя самой Украінай ня могуць параўняцца з разьведвальнай інфармацыяй Злучаных Штатаў па абʼёме і якасьці і могуць толькі часткова запоўніць прабел, які ўзьнік пасьля паўзы ЗША.
«Інфармацыя, якую нам перадавалі нашы амэрыканскія ваенныя партнэры, была вельмі разнастайнай, і на гэты момант цяжка ацаніць, чаго нам будзе каштаваць яе адсутнасьць», — сказаў украінскі вайсковы аналітык Сяргей Бязкрэстнаў.
«Нашы ўзброеныя сілы працягваюць працаваць з тымі рэсурсамі, якія ў нас ёсьць, і нам трэба з гэтым спраўляцца. Іншага выбару ў нас няма», — сказаў Бязкрэстнаў.
Форум