Агулам у Беларусі выдалі ўжо больш за 27 тысяч генэтычных пашпартоў, паведаміў 13 лютага на прэс-канфэрэнцыі ў Менску намесьнік дырэктара па навуковай рабоце Інстытута генэтыкі і цыталёгіі Нацыянальнай акадэміі навук (НАН) Павал Марозік, расказвае «Позірк».
Генэтычны пашпарт — гэта дакумэнт, які ўтрымлівае ўнікальную інфармацыю пра асаблівасьці структуры ДНК чалавека, наяўнасьць і пасьлядоўнасьць асобных генаў, індывідуальную схільнасьць да шэрагу спадчынных і іншых захворваньняў. Лекары выкарыстоўваюць гэтую інфармацыю для карэкцыі неспрыяльных эфэктаў генаў, напрыклад, пры звыклым невыношваньні цяжарнасьці, сардэчна-сасудзістых захворваньнях, дыябэце, атлусценьні, астэапарозе і інш. А, напрыклад, у спорце трэнэр разам зь лекарам, грунтуючыся на інфармацыі ў генэтычным пашпарце, можа сплянаваць трэніроўкі для дасягненьня найлепшых вынікаў.
Паводле Паўла Марозіка, генэтычны пашпарт здароўя зьяўляецца «неабходным складнікам так званай пэрсаналізаванай мэдыцыны, якая заснаваная на індывідуальных асаблівасьцях кожнага пацыента». Прадстаўнік НАН адзначыў, што ў апошнія гады інстытут сумесна з установамі аховы здароўя распрацаваў мэтодыкі выяўленьня генэтычнай схільнасьці да больш чым 20 захворваньняў чалавека і правёў больш за 400 тысяч генэтычных аналізаў.
«У нас у інстытуце створаная інавацыйная структура, Рэспубліканскі цэнтар геномных біятэхналёгіяў. У гэты цэнтар мы ўкараняем усе распрацоўкі, якія атрымліваем па выніках навуковых дасьледаваньняў. Гэтыя дасьледаваньні мы праводзім на беларускай папуляцыі, і, адпаведна, яны актуальныя менавіта для нашага насельніцтва», — удакладніў навуковец.
Паводле яго, усе дасьледаваньні цэнтар праводзіць самастойна і не перадае за мяжу «біялягічны матэрыял заказчыкаў», што адпавядае «прыярытэтам нацыянальнай стратэгіі ў галіне бясьпекі» і гарантуе канфідэнцыйнасьць пэрсанальных зьвестак.
Так, напрыклад, падчас аднаго з апошніх дасьледаваньняў сумесна з РНПЦ «Кардыялёгія» вывучалі генэтычныя прычыны спадчынных формаў сардэчна-сасудзістых паталёгіяў. У выніку навукоўцы ўстанавілі «спэктар мутацыяў, якія характэрныя для беларускіх пацыентаў з гэтай паталёгіяй, больш чым у 200 розных генах, што дазволіла лекарам, у тым ліку дыфэрэнцыяваць дыягностыку». А разам з РНПЦ трансфузіялёгіі і мэдыцынскіх біятэхналёгіяў распрацавалі генэтычны тэст, які ўключае 26 генаў і дазваляе ацэньваць рызыку рэпрадуктыўных стратаў, а таксама «ўнікальныя для Беларусі мэтодыкі дыягностыкі генэтычных прычын мужчынскага бясплодзьдзя», распавёў прадстаўнік НАН.
Таксама ён расказаў пра фармакагенэтыку, якая займаецца вывучэньнем генэтычных фактараў, «асацыяваных з эфэктыўнасьцю тэрапіі розных паталёгіяў». «Мы выяўляем генэтычныя маркеры, якія асацыяваныя або ўцягнутыя ў мэтабалізм розных лекавых прэпаратаў. Яны кадуюць транспортары лекавых прэпаратаў, рэцэптары і на падставе гэтага ў залежнасьці ад варыянтаў неспрыяльных або спрыяльных генаў можна загадзя вызначыць, будуць гэтыя прэпараты для канкрэтнага чалавека эфэктыўнымі або неэфэктыўнымі», — адзначыў навуковец.
Паводле яго, на гэтай падставе «можна падабраць найбольш прыдатны прэпарат у патрэбнай дозе, прызначыць яго ў патрэбны час, і пазьбегнуць пабочных эфэктаў». Па гэтым напрамку ўжо праводзяць тэсты для бясьпечнага прыёму больш за 75 лекавых прэпаратаў, дадаў ён.
- Генэтычныя пашпарты ў НАН пачалі выдаваць з 2010 году, вынікае з інфармацыі з сайта профільнага інстытуту. На тым этапе іх рабілі ня толькі для грамадзян Беларусі.
- У 2023 годзе Марозік паведамляў, што ў супрацоўніцтве з мэдыцынскімі ўстановамі генэтыкі распрацавалі мэтодыкі ацэнкі рызыкі і прафіляктыкі 19 сацыяльна-значных захворваньняў, да якіх адносяць сардэчна-сасудзістую паталёгію, дыябэт I і II тыпу, коснацягліцавую, аутаімунную паталёгію, шэраг іншых захворваньняў.
Форум