Высновы наступныя: на выбарах ніхто не аспрэчвае пазыцыі Аляксандра Лукашэнкі, ніводзін кандыдат ня кінуў выкліку фактычнаму кіраўніку дзяржавы. А некаторыя кандыдаты адкрыта парушаюць закон.
У Беларусі з 1 па 25 студзеня праходзіць агітацыйны этап выбарчай кампаніі. Кандыдаты могуць праводзіць перадвыбарную агітацыю ў пэўных формах, напрыклад шляхам вырабу і распаўсюду агітацыйных матэрыялаў, правядзеньня масавых мерапрыемстваў (сходаў па-за памяшканьнямі, мітынгаў і пікетаваньня), правядзеньня сустрэч з выбарнікамі, выступаў у сродках масавай інфармацыі.
Выбары ў Беларусі адбываюцца ва ўмовах палітычнага крызісу, шырокамаштабных рэпрэсій і, паводле міжнародных арганізацый, носяць несвабодны і недэмакратычны характар. У Беларусі не засталося афіцыйна зарэгістраваных апазыцыйных партый і незалежных грамадзкіх арганізацый.
Агітацыйны этап у Беларусі праходзіць неактыўна і непрыкметна, адзначаюць праваабаронцы. Але кандыдаты прадстаўляюць выбарнікам свае праграмы. У адпаведнасьці з законам, ім забараняецца прапагандаваць сацыяльную, расавую, нацыянальную, рэлігійную або моўную перавагу, якая выяўляецца ў падбухторваньні да дыскрымінацыі, варожага стаўленьня або гвалту.
Тым ня менш, як заўважылі юрысты кампаніі «Праваабаронцы за свабодныя выбары», некаторыя кандыдаты ў сваіх праграмах парушылі гэтую антыдыскрымінацыйную норму.
Юрысты нагадваюць, што агітацыя — важны этап выбарчага працэсу, падчас якога кандыдаты атрымліваюць магчымасьць выкласьці свае перадвыбарныя праграмы і палітычныя погляды, а таксама свае дзелавыя і асабістыя якасьці, каб заваяваць любоў і падтрымку выбарнікаў і пасьля перамагчы на выбарах.
«Аднак у некаторых кандыдатаў няма мэты перамагчы на выбарах, пра што і заяўляецца ў перадвыбарнай праграме. Напрыклад, Сяргей Сыранкоў заявіў, што „ідзе на выбары не замест, а разам з прэзыдэнтам Аляксандрам Рыгоравічам Лукашэнкам“», — зазначылі юрысты.
Акрамя таго, як заўважыла ініцыятыва, у праграмах некаторых праўладных кандыдатаў зьмяшчаюцца прыкметы варожасьці і дыскрымінацыі.
«Напрыклад, кандыдат Сыранкоў плянуе „ўвесьці крымінальную адказнасьць за прапаганду і практыку ЛГБТ“, а таксама „паглыбіць ачышчэньне сыстэмы ня толькі дзяржавы, але і ўсяго грамадзтва ад пярэваратняў, якія займаюць адказныя пасады …“».
Алег Гайдукевіч прапануе «на заканадаўчым узроўні абмежаваць удзел у выбарах некампэтэнтных палітыкаў, здраднікаў, прадстаўнікоў пятай калёны». Такім чынам падкрэсьлівае, што калі стане прэзыдэнтам, то ўвядзе неабгрунтаваныя і дыскрымінацыйныя патрабаваньні, якія абмяжоўваюць у выбарчых правах некаторыя пласты насельніцтва Беларусі».
Экспэртная місія назіраньня за выбарамі прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь 26 студзеня 2025 году ладзіцца Праваабарончым цэнтрам «Вясна» і Беларускім Хэльсынскім камітэтам. Кампанія мае на мэце ацэньваць выбарчы працэс з пункту гледжаньня беларускага заканадаўства і міжнародных стандартаў свабодных і дэмакратычных выбараў, інфармаваньне беларускай грамадзкасьці і міжнароднай супольнасьці аб ходзе падрыхтоўкі і правядзеньня выбараў, а таксама аб выніках назіраньня.
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Такое рашэньне ўхвалілі на пасяджэньні Палаты прадстаўнікоў 23 кастрычніка. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка ўжо заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на пяць год. Гэта будуць ужо сёмыя выбары для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Напярэдадні абвяшчэньня даты галасаваньня амбасадар Расеі ў Беларусі Барыс Грызлоў сказаў, што расейскі бок дапаможа Менску ў выпадку «спробаў дэстабілізацыі» ў часе выбараў, калі Беларусь зьвернецца па такую дапамогу.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што цяперашняя электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Раней дэмакратычныя сілы Беларусі ўжо неаднаразова заяўлялі, што будуць дабівацца непрызнаньня гэтых выбараў міжнароднай супольнасьцю.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не былі прызнаныя міжнароднай супольнасьцю, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі.
- Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца да гэтага часу.
- У турмах Беларусі застаецца каля 1,3 тысячы чалавек, якіх праваабаронцы прызналі палітвязьнямі (колькасьць асуджаных з палітычных матываў значна большая). З 2020 году праваабарончаму цэнтру «Вясна» вядомыя прозьвішчы сама меней 7400 фігурантаў крымінальных палітычных спраў у Беларусі, заведзеных з палітычных матываў. Зь іх 6013 чалавек ужо асудзілі (як мінімум 2336 чалавек — на пазбаўленьне волі, 681 — на «хімію»). Больш за 50 тысяч чалавек затрымлівалі з палітычных матываў.
- У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў: сацыёляг Генадзь Коршунаў у траўні 2024-га ацэньваў маштаб палітычнай эміграцыі ў 500-600 тысяч чалавек, намесьнік кіраўніка МУС Карпянкоў у кастрычніку 2023 году казаў, што з 2020 году зь Беларусі зьехалі 350 тысяч чалавек.
- У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, засталіся толькі 4 праўладныя партыі. Агулам грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў ужо сама меней 1838 некамэрцыйных арганізацыяў (сярод іх грамадзкія аб’яднаньні, прафсаюзы, палітычныя партыі, фонды, недзяржаўныя ўстановы, асацыяцыі, рэлігійныя арганізацыі і інш.).
- Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, арыштамі, ператрусамі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы. За кратамі ў Беларусі цяпер застаюцца 36 прадстаўнікоў мэдыя.
- 97% членаў выбаркамаў працавала на папярэдніх выбарах, вынікае з дакладу ініцыятывы былых сілавікоў BelPol.
Форум