Дзесяцігодзьдзямі вядуцца дэбаты наконт таго, ці актыўна Пэкін экспартуе сваю аўтарытарную сыстэму за мяжу, але новая справаздача, дасьледаваная Радыё Сваброда, якая была заснаваная на зборы раней ня вывучаных урадавых дакумэнтаў, паказвае, як Кітай экспэрымэнтуе з пашырэньнем сваёй мадэлі на іншыя краіны.
Новая справаздача, апублікаваная 13 чэрвеня вашынгтонскім аналітычным цэнтрам Атлянтычнай рады, грунтуецца на 1691 файле зь Міністэрства гандлю Кітая, апублікаваным у інтэрнэце ў 2021 і 2022 гадах.
Набор дадзеных апісвае 795 дзяржаўных праграм, якія складаюцца з трэнінгаў і абменаў з замежнымі чыноўнікамі. У дакумэнтах гаворыцца, што яны створаныя для прасоўваньня ідэй і практык кітайскай эканамічнай і палітычнай мадэлі сярод краін Усходняй Эўропы і краін Лацінскай Амэрыкі, Афрыкі і Азіі, якія складаюць так званы Глябальны Поўдзень.
«Гэта рэальныя доказы, якія пацьвярджаюць погляд, папулярнасьць якога расьце ў экспэртнай супольнасьці», – сказала Радыё Свабода Ніва Яў, аўтарка справаздачы і супрацоўніца Глябальнага кітайскага цэнтру Атлянтычнай рады.
«Цяпер мы можам прадэманстраваць уласнымі словамі Кітая зь яго ўнутраных дакумэнтаў, што ён спрабуе зрабіць», – заявіла яна.
Кітайскія афіцыйныя асобы неаднаразова заяўлялі, што Пэкін не экспартуе сваёй аўтарытарнай сыстэмы кіраваньня, але калекцыя дзяржаўных файлаў дапаўняе новыя доказы таго, што Кітай спрабуе прадаць вартасьці сваёй мадэлі чыноўнікам на Глябальным Поўдні, адначасова разьвіваючы новыя ініцыятывы і практычныя праграмы для паскарэньня іх прыняцьця.
У чым жа палягае кітайская мадэль?
Камуністычная партыя Кітая (КПК) мае выключную ўладу больш за 70 гадоў і ў апошнія дзесяцігодзьдзі стварыла эканамічны бум, выкарыстоўваючы мадэль, заснаваную на аднапартыйным аўтарытарным палітычным кіраваньні ў спалучэньні зь дзяржаўнай капіталістычнай эканамічнай сыстэмай.
Прасоўваньне гэтай сыстэмы ў іншых краінах па ўсім сьвеце разглядаецца аналітыкамі як спосаб культываваць аўтарытарны дружалюбны палітычны блёк, які можа дапамагчы Пэкіну зьмяніць глябальныя інстытуты і ўраўнаважыць спробы Захаду ізаляваць Кітай эканамічнымі санкцыямі або крытыкай яго гандлёвай практыкі, тэрытарыяльных прэтэнзій, грэбаваньне правамі чалавека.
Многія дакумэнты ў справаздачы апісваюць навучальныя праграмы ў зьвязаных з гандлем галінах, такіх як рэкамэндацыі ў кіраваньні марскімі партамі, прыняцьце BeiDou (адказу Кітая на створаную ў ЗША глябальную сыстэму пазыцыянаваньня GPS) і такія сэктары, як блёкчэйн і іншыя новыя тэхналёгіі.
Аднак дакумэнты таксама закранаюць іншыя сфэры, якія традыцыйна не ўваходзяць у кампэтэнцыю Міністэрства гандлю. Некаторыя спрыяюць абмену думкамі пра тое, як мясцовыя аналітычныя цэнтры могуць дапамагчы рэалізаваць ініцыятыву «Пояс і шлях» (BRI), шматмільярдны інфраструктурны праект Кітая, і таксама прасоўваюць палітыку ўраду Кітая праз праграмы, арыентаваныя на такія пытаньні, як інтэграцыя этнічных меншасьцяў, кіраваньне новымі формамі сродкаў масавай інфармацыі, а таксама навучаньне кітайскай практыцы кіраваньня.
Самі праграмы ствараюцца ў рамках двухбаковых пагадненьняў або праз шматбаковыя рэгіянальныя арганізацыі пад кіраўніцтвам Кітая, дзе яны сканцэнтраваныя на пэўных геаграфічных рэгіёнах і групах краін, якія гавораць на адной мове. Напрыклад, у некалькіх дакумэнтах апісваюцца навучальныя курсы для кіраўнікоў мясцовых органаў улады, рэктараў унівэрсытэтаў і палітычных дарадцаў «з расейскамоўных краін», у той час як іншыя праграмы спэцыяльна распрацаваны для чыноўнікаў зь дзяржаў – сяброў Шанхайскай арганізацыі супрацоўніцтва (ШАС), у якую ўваходзіць Кітай, Індыя, Іран, Казахстан, Кіргізстан, Пакістан, Расея, Таджыкістан і Узбэкістан.
Яў кажа, што гэтыя праграмы прызначаныя для таго, каб прадаць Глябальнаму Поўдню наратыў аб тым, што хуткі эканамічны рост Кітая за апошнія тры дзесяцігодзьдзі зьяўляецца вынікам аўтарытарнага падыходу краіны да кіраваньня.
«Гэтыя файлы паказваюць, што Кітай экспартуе ня толькі практычнае ноў-хаў для свайго эканамічнага посьпеху, але таксама пашырае ідэю, што гэты посьпех непасрэдна вынікае з мэтадаў кіраваньня [Камуністычнай партыі Кітая]», – сказала яна.
У той час як многія ўрады ва ўсім сьвеце спрыяюць практычным абменам і трэнінгам з афіцыйнымі асобамі з замежных краін, частка файлаў, задакумэнтаваных Яў, вылучаецца тым, што многія выкарыстоўваюць сухія ўрадавыя мовы, каб відавочна падтрымаць недэмакратычны падыход да такіх пытаньняў, як рэгуляваньне нацыянальных СМІ, кіраваньне юрыдычнымі справамі і кантроль патоку інфармацыі ў інтэрнэце.
Яшчэ адно вымярэньне, задакумэнтаванае ў справаздачы Яў, палягае ў тым, што многія з праграм, асабліва тыя, якія накіраваныя на ўрадавых чыноўнікаў, відаць, «служаць мэтам збору выведдадзеных», таму што яны патрабуюць, каб «кожны ўдзельнік даваў справаздачы з падрабязным апісаньнем сваіх папярэдніх абменаў і ўзаемадзеяньня паміж імі і іншымі замежнымі краінамі ў канкрэтнай сфэры супрацоўніцтва па тэме навучаньня». Яў кажа, што гэта патрабаваньне ад праграм служыць многім мэтам, спачатку забясьпечваючы важны паток збору дадзеных. года.
