На форуме сабраліся прадстаўнікі грамадзянскай супольнасьці, палітыкі, мэдыя Беларусі і Ўкраіны. Былі дэпутаты Вярхоўнай Рады Ўкраіны, а таксама прадстаўнікі Аб’яднанага пераходнага кабінэту Сьвятланы Ціханоўскай.
Пры гэтым сам форум прайшоў амаль незаўважна ў беларускай інфармацыйнай прасторы. Свабода запытала ўкраінскага палітоляга Яўгена Магду і прадстаўніка Аб’ядананага пераходнага кабінэту, кіраўніка ліквідаванага руху «За свабоду» Юрася Губарэвіча, пра што вяліся размовы ў Львове.
Львоў роўнааддалены ад Кіева і Варшавы
Магда падкрэсьліў, што месца сустрэчы было абранае невыпадкова, бо Львоў якраз пасярэдзіне паміж Кіевам і Варшавай (у сталіцы Польшчы цяпер знаходзіцца шмат беларускіх актывістаў і палітыкаў).
«Мы разумеем, што пытаньне лягістыкі для беларускіх калегаў таксама важнае. Львоў у мяне не выклікаў ніякіх сумневаў. Тым больш што Львоўскі каталіцкі ўнівэрсытэт ласкава прыняў нас. Гаварылі пра розныя рэчы. Я скажу, што былі правілы Chatham House, калі нельга канкрэтна цытаваць сьпікераў», — кажа Яўген Магда.
«Можа, асноўная мэта мерапрыемства — гэта прагаворваць балючыя тэмы, якія існуюць між грамадзтвамі Беларусі і Ўкраіны, а таксама далейшыя пэрспэктывы разьвіцьця», — дадае Юрась Губарэвіч.
Пры гэтым палітоляг Магда кажа, што ўдзельнікі мерапрыемства мелі дастаткова шмат магчымасьцяў для дыялёгу, як экспэртнага, гэтак і палітычнага, і для дыялёгу паміж мэдыя. Таксама гаварылі пра становішча беларусаў сёньня ва Ўкраіне.
«Кожны форум — гэта кампраміс між тым, што павінна быць, і тым, што ёсьць насамрэч. Мне, напрыклад, не хапала эканамічнага аспэкту, хоць я разумею, што складана тут гаварыць пра супрацоўніцтва між беларускім грамадзтвам і ўкраінскай дзяржавай. Хоць ёсьць розныя эканамічныя праблемы — заблякаваныя банкаўскія карткі беларусаў, нясплата „грабавых“ для сем’яў загінулых беларускіх ваяроў і іншыя моманты».
«Праз ільдзінку расейскай прапаганды»
На думку Яўгена Магды, дыялёг сёлета быў дастаткова інтэнсіўны, але пры гэтым і спакайнейшы. Бо на сёньняшні дзень не стаіць пытаньне ўварваньня беларускага войска ва Ўкраіну.
«Я асабіста браў удзел у мэдыйнай панэлі. Мы маем праблему з тым, што дзесяцігодзьдзямі, ад 1991 году, глядзелі адзін на аднаго праз ільдзінку расейскай прапаганды. А цяпер тая ільдзінка нагадвае ўжо сапраўдны айсбэрг. І гэта аб’ектыўная рэальнасьць, нам трэба будзе шукаць сумесныя тэмы і магчымасьці».
Яўген Магда зазначае, што ў беларускіх мэдыя форум быў амаль незаўважны.
«Без інфармацыйнага выхлапу мы проста сыдзем у бурбалкі. Мне здаецца, што ўдзельнікаў форуму ня трэба пераконваць, што між украінцамі і беларусамі патрэбны дыялёг. Але ва Ўкраіне ёсьць высокі працэнт людзей, якія не разумеюць патрэбу такога дыялёгу. Мы маем сотні кілямэтраў сумеснай мяжы — гэта пытаньні і бясьпекі, і эканамічных сувязяў. Калі хочаце, то Беларусь і Ўкраіна маюць стварыць здвоены цэнтар, як у баскетболе, каб супрацьстаяць расейскаму двухгаловаму арлу. Наш адказ на расейскую ідэю трыадзінага народу павінен быць супольны».
Суразмоўца Свабоды лічыць, што найпрасьцейшым шляхам было б больш апавядаць пра лёсы людзей — беларускіх добраахвотнікаў і валянтэраў ва Ўкраіне, пра ўкраінцаў, якія апынуліся ў Беларусі, пра супрацу беларусаў і ўкраінцаў у Польшчы і іншых краінах, калі пачалася вайна.
Ідэя спэцдакладчыка Ўкраіны па Беларусі
Юрась Губарэвіч кажа, што сапраўды між удзельнікамі форуму няма ніякіх супярэчнасьцяў, а вось на побытавым узроўні між беларусамі і ўкраінцамі яны зьяўляюцца.
«Уздымалася пытаньне страчаных шанцаў беларусаў у 2020 годзе, ці могуць яны неяк паўплываць сёньня на рэжым Лукашэнкі. Але ўсё гэта гаварылася ня ў шкоду беларусам», — лічыць Губарэвіч.
Ці сачылі прадстаўнікі ўкраінскіх уладаў за форумам Астроскага? Вядома, што там былі прадстаўнікі мясцовай львоўскай улады.
«Былі парлямэнтары як ад улады, так і з апазыцыі. Ва Ўкраіне ня так шмат экспэртаў па Беларусі, каб іх падлічыць, хопіць пальцаў дзьвюх рук, ня трэба нават разувацца. Мы лічым, што патрэбны спэцыяльны прадстаўнік па Беларусі, як ёсьць у Польшчы і Швэцыі. Калі ўкраінская ўлада ня хоча мець спэцпрадстаўніка толькі па дэмакратычных сілах, то можна зрабіць па ўсёй Беларусі ў цэлым», — выказвае ідэю Яўген Магда.
Год назад у румынскім Сінаі з ініцыятывы ўкраінскага боку прайшла сустрэча з прадстаўнікамі беларускай грамадзянскай супольнасьці. Некаторыя называлі тую сустрэчу нават агледзінамі беларускай апазыцыі. Ці меў форум у Львове падобны фармат?
«Гэта абсалютна розныя рэчы. Тут больш пра экспэртны дыялёг», — адказвае на гэта Яўген Магда.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе на просьбу груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах вобласьцяў. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб’екты, расейцы пачалі бамбіць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фатаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяраў масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый і ў Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якіх Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпра, Кіева, Харкава, Адэсы і іншых месцаў. Дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя процілегламу боку тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ карпарацыі «Роснефть» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародзкай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі думку, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16–18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- У красавіку высьветлілася, што мірныя перамовы пакуль ня маюць посьпеху, а тым часам Украіна заявіла, што ведае імёны 155 кітайскіх наймітаў, якія падпісалі кантракты з Расеяй і пайшлі на вайну. Афіцыйны Пэкін заявіў, што сваіх грамадзянаў на вайну не адпраўляў, а наадварот, раіў жыхарам краіны трымацца падалей ад абодвух бакоў.
- Дзяржаўны ўкраінскі праект «Хачу жыць», які выконвае Каардынацыйны штаб у пытаньнях абыходжаньня з ваеннапалоннымі, у красавіку 2025 году апублікаваў прозьвішчы 742 грамадзян Беларусі, якія з 2023 году ваююць супраць Украіны на баку Расеі, зь іх 96 ужо загінулі.
- 1 чэрвеня на Дзень расейскай авіяцыі Ўкраіна правяла маштабную апэрацыю «Павуціньне». Служба бясьпекі Ўкраіны зладзіла ўдары па авіябазах па ўсёй тэрыторыі Расеі, зьнішчыўшы дзясяткі расейскіх вайсковых самалётаў. Дакладна невядома, адкуль кіраваліся гэтыя дроны і ці выкарыстоўвалі яны штучны інтэлект для нацэльваньня на расейскія самалёты. Паводле ўкраінскага боку, дахі грузавікоў, дзе хаваліся дроны, адчынялі дыстанцыйна, каб дазволіць квадракоптэрам узьлятаць.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
