«Гэта самыя цяжкія дадзеныя, якія мне даводзілася паведамляць у сваім жыцьці», — шчыра сказаў Вардамацкі.
Адбылося тры хвалі дасьледаваньняў: лічбы замяраліся ў сакавіку, траўні і верасьні. Апытаньне праводзілася па тэлефонах, мабільных і хатніх.
51,4% апытаных у верасьні адмоўна ставіліся да выкарыстаньня тэрыторыі і вайсковай інфраструктуры Беларусі для рэалізацыі ваенных дзеяньняў Расеі ва Ўкраіне. У сакавіку гэтая лічба складала 61,8%. Колькасьць тых, хто падтрымлівае, за гэты час не зьмянілася, яна вагаецца ў межах 29%. Затое істотна вырасла колькасьць, каму цяжка адказаць на гэтае пытаньне: з 8,5% да 17,7%.
«Уплывае той мэдыйны канструкт, які атрымліваюць апытаныя. Многія ўпэўненыя, што расейская зброя працуе выключна па вайсковых аб’ектах, не закранае мірнай інфрастуктуры», — кажа Вардамацкі.
Па словах навукоўца, пранікненьне наратываў «русского мира» на сёньняшні дзень дастаткова вялікае.
«Гэта ня проста пранікненьне, а наступ. І недзяржаўныя СМІ яшчэ ніколі ў найноўшай гісторыі Беларусі не сутыкаліся з такімі выклікамі. Уплыў недзяржаўных СМІ зьмяншаецца», — зазначае навуковец.
Іншае падобнае пытаньне: «Як вы ставіцеся да таго, што дзейная ўлада дазволіла разьмясьціць расейскія войскі ў Беларусі?» У сакавіку сваё нэгатыўнае стаўленьне пацьвердзілі амаль 47% апытаных, а ў верасьні — толькі 39%. Пры гэтым зноўку ж практычна не зьмянілася стаўленьне тых, хто ставіцца станоўча: 45% у сакавіку, 42,5% у верасьні.
«Не адбываецца зьменаў геапалітычных арыентацый, каштоўнасных момантаў, зьвязаных з Расеяй. Малыя індыкатары не разьбіваюць цяжкія каштоўнасныя структуры. Гэта здавалася ў прынцыпе немагчымым, але мы бачым гэта», — зазначае сацыёляг.
Адсутнасьць дынамікі заўважаецца і ў пытаньні, ці зьяўляецца Беларусь удзельніцай ваеннага канфлікту ва Ўкраіне. Станоўча на гэтае пытаньне ў сакавіку адказалі 32% рэспандэнтаў, адмоўна — 31%. Варыянт «не зьяўляецца» ў сакавіку назвалі 63% апытаных, у верасьні — 60,4%.
«Я б хацеў зафіксаваць важны пункт: сутнасьць дынамікі беларускай грамадзкай думкі ў стаўленьні да вайны заключаецца ў яе адсутнасьці. Асноўныя пазыцыі сфармаваліся яшчэ ў сакавіку, яны захоўвацца на тым жа ўзроўні», — кажа Вардамацкі.
Не зьмяняецца стаўленьне адносна пазаблёкавага знаходжаньня Беларусі. Пра тое, што Беларусь не павінна ўваходзіць ні ў адзін вайскова-палітычны блёк, у сакавіку заявілі амаль 52% апытаных, а ў верасьні — 44%. Пры гэтым пазыцыі АДКБ (30% супраць 29%) і НАТО (4,7% супраць 5,4%) істотна не зьмянілася. Вырасла колькасьць рэспандэнтаў, якім цяжка адказаць на гэтае пытаньне: 10,7% у сакавіку і 18,5% у верасьні.
Цалкам ухваляюць дзеяньні Расеі ў вайне з Украінай 21,1% рэспандэнтаў, яшчэ 20,2% ухваляюць у цэлым. Агулам гэта 41,3%.
Цалкам не ўхваляюць 34,6%, у цэлым не ўхваляюць — 12,7%. Гэта 47,3%.
«Якому з бакоў узброенага канфлікту вы больш спачуваеце?» У траўні Ўкраіне спачувалі 50,3% апытаных, а ўжо ў верасьні — 33,9%. Расеі ў траўні спачувалі 21,1% рэспандэнтаў, а ў верасьні — 32%.
«Гэтыя зьвесткі змрочна гавораць самі за сябе», — ляканічна адказаў на гэта прафэсар Вардамацкі. «Расчараваньне ў чалавецтве, подых 1984-га», — такім слайдам навуковец скончыў сваю прамову.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
