Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Што трэба ведаць пра крызіс у Вэнэсуэле. Найважнейшае


Пратэстоўцы ў Каракасе, 23 студзеня
Пратэстоўцы ў Каракасе, 23 студзеня

На мітынгу 23 студзеня старшыня вэнэсуэльскага парлямэнту Хуан Гуайдо абвясьціў сябе часовым прэзыдэнтам — апазыцыя не прызнала вынікаў прэзыдэнцкіх выбараў 2018 году, на якіх перамог Нікаляс Мадура.

У часе акцыяў пратэсту загінулі ня менш за 4 чалавекі, некаторыя СМІ паведамляюць пра большую колькасьць ахвяраў — да 16. Інцыдэнтаў з грамадзянамі Беларусі ў Вэнэсуэле не зафіксавана, паведаміла беларускае Міністэрства замежных справаў.

Як адрэагаваў сьвет?

Сам Мадура пакуль не адмаўляўся ад прэзыдэнцкага крэсла.

Нікаляс Мадура на інаўгурацыі 10 студзеня
Нікаляс Мадура на інаўгурацыі 10 студзеня

Гуайдо прызналі законным прэзыдэнтам Злучаныя Штаты і амаль уся Лацінская Амэрыка (акрамя Балівіі і Кубы).

Эўразьвяз не прызнаў Гуайдо часовым прэзыдэнтам Вэнэсуэлы і заклікаў правесьці новыя выбары, але падтрымаў парлямэнт і пратэстоўцаў. Падобнай пазыцыі прытрымліваецца Мэксыка.

Расея прызнае толькі Мадура.

Беларускія ўлады заявілі, што «вэнэсуэльскі народ можа самастойна справіцца зь цяжкасьцямі, якія ўзьніклі, без ўмяшаньня звонку».

Хто такі Хуан Гуайдо?

5 студзеня 35-гадовага Гуайдо выбралі старшынём Нацыянальнай асамблеі Вэнэсуэлы — парлямэнту дзяржавы, апазыцыйнага да прэзыдэнта Нікаляса Мадура.

Хуан Гуайдо на мітынгу 23 студзеня
Хуан Гуайдо на мітынгу 23 студзеня

Паходзіць зь сям’і зь сярэдняй клясы, старэйшы з шасьці дзяцей.

Гуайдо вучыўся на інжынэра ва ўнівэрсытэце ў Каракасе, затым атрымаў адукацыю ў галіне дзяржаўнага кіраваньня ва ўнівэрсытэце Джорджа Вашынгтона ў сталіцы ЗША і прыватным вэнэсуэльскім Інстытуце пэрспэктыўных дасьледаваньняў дзяржаўнага кіраваньня.

У 2009 годзе ён стаў сузаснавальнікам апазыцыйнай левацэнтрысцкай партыі «Народная воля» (Voluntad Popular) поплеч зь вядомым у Вэнэсуэле апазыцыянэрам Леанарда Лёпэсам (якога цяпер называюць мэнтарам Гуайдо).

У 2015 годзе Гуайдо быў выбраны ў Нацянальную асамблею ад свайго штату.

Патрабаваў пакараньня ўраду Мадура за парушэньне правоў чалавека, але прапаноўваў амністыю вайскоўцам, якія падтрымліваюць улады. У час пратэстаў 2017 году быў паранены ў шыю паліцэйскай гумовай куляй — застаўся шнар.

Калі і як у Вэнэсуэле пачаўся крызіс і наколькі ўсё кепска

Эканамічны крызіс у Вэнэсуэле цягнецца з 2013 году, калі да ўлады прыйшоў Нікаляс Мадура. Праз эканамічную палітыку ягонага памерлага папярэдніка Уга Чавэса праблемы з харчамі і таварамі назіраліся ад 2005 году. Па эканоміцы краіны моцна ўдарыла падзеньне цэнаў на нафту, але ўлады вінавацяць у эканамічных праблемах ЗША.

За першы прэзыдэнцкі тэрмін Мадура інфляцыя склала больш як 2 000 000 000% (перад дэнамінацыяй цэны вымяраліся ў мільёнах), валавы ўнутраны прадукт зьменшыўся на 45%, з краіны эмігравала 10% насельніцтва — каля 3 млн чалавек.

90% насельніцтва аказаліся крайне беднымі, прадукты разьмяркоўваліся грамадзкімі радамі. Сярэдняя вага вэнэсуэльца праз кепскае харчаваньне зьменшылася на 11 кг.

Як разгортваўся палітычны крызіс

Нікаляс Мадура нарадзіўся ў 1962 годзе, ня мае вышэйшай адукацыі, працаваў кіроўцам аўтобуса, пакуль не пайшоў у палітыку. У 1998 годзе падтрымаў Уга Чавэса, стаў дэпутатам ад сталічнай акругі, затым у 2005 годзе старшынём парлямэнту, у 2006-м — міністрам замежных справаў. У 2013 годзе пасьля сьмерці Чавэса перамог на прэзыдэнцкіх выбарах.

Вэнэсуэльцы рэгулярна выходзілі на акцыі пратэсту, у якіх бралі ўдзел дзясяткі тысяч, а часам і сотні тысяч чалавек. Праходзілі ня толькі палітычныя пратэсты, але і галодныя бунты. У сутыкненьнях гінулі людзі, самым крывавым стаў 2017 год, калі былі зафіксаваныя сьмерці 164 чалавек.

Парлямэнт Вэнэсуэлы — Нацыянальная асамблея — кантралюецца апазыцыяй з выбараў 2015 году. У 2016 годзе парлямэнт запусьціў працэдуру імпічмэнту Мадура, але яго заблякаваў Вярхоўны суд, які пазьней фармальна пазбавіў улады Нацыянальную асамблею.

У 2017 годзе Мадура склікаў Канстытуцыйную асамблею як замену парлямэнту, але тую асамблею не прызнала вэнэсуэльская апазыцыя і большасьць краінаў сьвету. Апазыцыя правяла не прызнаны Мадура рэфэрэндум супраць канстытуцыйнай рэформы.

У 2018 годзе Мадура перамог на датэрміновых прэзыдэнцкіх выбарах, інаўгурацыя на другі 6-гадовы тэрмін прайшла 10 студзеня. Вынікі не прызнала апазыцыя, якая байкатавала выбары і абвясьціла «маральную перамогу». Таксама вынікі выбараў не прызналі ЗША (якія афіцыйна назвалі Мадура «ўзурпатарам улады»), Канада, Аўстралія і шэраг дзяржаваў Лацінскай Амэрыкі.

Чаму беларусы цікавяцца Вэнэсуэлай

Хоць беларускія ўлады нэўтральна выказваліся пра вэнэсуэльскі крызіс, але раней падтрымлівалі Мадура. На яго інаўгурацыі ў 2019 годзе была беларуская дэлегацыя на чале зь віцэ-прэм’ерам Ігарам Ляшэнкам.

Папярэдняга прэзыдэнта Вэнэсуэлы Уга Чавэса лічыў сваім сябрам Аляксандар Лукашэнка. Па сьмерці Чавэса ў Беларусі абвяшчалі рэкордна працяглую трохдзённую жалобу, Лукашэнка асабіста лятаў на пахаваньне з сынам Мікалаем. У гонар Чавэса на ўскраіне Менску закладзены парк.

У пару прэзыдэнцтва Чавэса беларускія ўлады спрабавалі наладзіць шчыльную эканамічную супрацу з Вэнэсуэлай. За акіян пасылалі беларускіх будаўнікоў і інжынэраў, былі спробы пастаўляць нафту з Вэнэсуэлы ў Беларусь.

Ды пасьля сьмерці Чавэса таваразварот між Беларусьсю і Вэнэсуэлай упаў з 1,3 млрд даляраў да пары мільёнаў даляраў.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG