Ляўрэат Нобэлеўскай прэміі міру, былы прэзыдэнт Польшчы Лех Валэнса ужо не займаецца палітыкай, але застаецца для Польшчы важнай фігурай.
Журналісты тэлеканалу «Настоящее время» сустрэліся зь Лехам Валэнсам у Эўрапейскім цэнтры салідарнасьці — гіганцкім музэі, прысьвечаным руху барацьбы супраць камуністычных уладаў.
Валэнса прымае гасьцей у сваім кабінэце на другім паверсе з вокнамі на Гданьскую карабельню, месца самага драматычнага моманту польскіх страйкаў 80-х. Валэнса — не прыхільнік радыкальных дзеяньняў, ён па-ранейшаму перакананы, што мяккая сіла і перамовы могуць стаць ключом да посьпеху.
— Што вы думаеце пра сучасную Расею? Ці ператвараецца Масква ў такую ж пагрозу эўрапейскай дэмакратыі, якой яна была ў тыя часы, калі вы змагаліся за дэмакратыю ў Польшчы?
— Нам трэба зразумець Расею. Расея была звышдзяржавай, і перастала ёй быць. Да сёньняшняга дня ў Расеі не было дэмакратыі, яна заўсёды трымалася на пагрозах. Ворагі забясьпечвалі адзінства Расеі, і Расеі часам нават даводзілася прыдумляць ворагаў, каб захаваць гэтае адзінства.
Яшчэ мы павінны разумець, што Расея сапраўды зьмянілася. Яна ўжо зусім не такая, якой была ў мінулым. Гэта яшчэ не Расея, якую мы б хацелі бачыць, але яна рухаецца ў тым напрамку, у якім бы нам хацелася.
— У 2014 годзе падчас анэксіі Крыма вы сказалі, што Пуцін павінен адказваць у судзе ў Гаазе. Вы па-ранейшаму так думаеце?
— Я ня думаю, што я выказаўся так жорстка. Але я думаю, што анэксія Крыму была велізарнай памылкай Пуціна, і што ў XXI ня так трэба вырашаць падобныя праблемы. Сёньня чым больш адкрытая краіна, чым больш яна дэмакратычная — тым лепш для яе. Пуцін зразумее гэта з часам. Чым хутчэй ён гэта ўсьвядоміць, тым меншую заплаціць цану.
— Але, на вашу думку, Пуцін пойдзе яшчэ далей?
— Да канца XX можна было так сябе паводзіць. Зараз XXI стагодзьдзе і больш немагчыма вырашаць палітычныя пытаньні такім спосабам. Магчымыя спробы дзейнічаць старымі спосабамі, але яны будуць вельмі дарагія. Гэта пытаньне цаны. Больш немагчыма дасягнуць перамогу такімі мэтадамі. Трэба ведаць, як змагацца ў сучасным сьвеце.
— Вы вылучылі Алег Сянцова, украінскага рэжысэра, асуджанага ў Расеі, на Нобэлеўскую прэмію міру. Што яшчэ можна зрабіць для яго вызваленьня?
— Адказ вельмі просты — салідарнасьць.
Як толькі ўзьнікла праблема паміж Украінай і Расеяй, я прапанаваў простае рашэньне. Выбраць дзесяць чалавек з усяго сьвету, людзей, якія добра знаёмыя з Украінай і Расеяй, і папрасіць іх скласьці сьпіс зь дзесяці рашэньняў для розных краін, якія могуць быць балючымі для Расеі. Нешта не купляць, нешта не прадаваць. У кожнай краіны свае інтарэсы, таму кожная краіна магла б выбраць нейкі пункт з гэтага сьпісу.
А яшчэ пяць чалавек з гэтай групы павінныя быць у добрых адносінах з Пуціным. І кожны дзень адзін зь іх павінен тэлефанаваць Пуціну і казаць — паслухай, Пуцін, вось столькі мы страцілі, а колькі страцілі вы? І, нарэшце, апошні можа сказаць — давайце падумаем яшчэ раз, інакш вашыя алігархі вам ніколі не даруюць.
Павінна быць створана такая група салідарнасьці для Ўкраіны. Але сёньня кожная краіна дзейнічае па сваім меркаваньні, а Расею так не перамагчы.
Нам патрэбная Расея, нам трэба супрацоўнічаць з Расеяй. Яны маюць у сябе ўсю табліцу Мендзялеева. Нам трэба дапамагчы Расеі, спакойна, мірна, тонка, але арганізавана.
Салідарнасьць — простая філязофія. Калі не можаш несьці цяжар — папрасі іншага дапамагчы. Дамажыцеся салідарнасьці і Расея будзе на правільным месцы.
