Лінкі ўнівэрсальнага доступу

Незалежны прафсаюз РЭП як партыя ва ўмовах аўтарытарызму


Лідэр прафсаюзу РЭП Генадзь Фядыніч. Фота 2011 году
Лідэр прафсаюзу РЭП Генадзь Фядыніч. Фота 2011 году

Чаму ціснуць на незалежны прафсаюз радыёэлектроннай прамысловасьці (РЭП), лідэраў якога сёньня асудзілі ў Менску? Бо гэта дзейны, эфэктыўны прататып палітычнай партыі. Не фармальнай, а рэальнай сілы, здатнай захопліваць розумы і сэрцы выбарнікаў.

Неяк я рабіў для Радыё Свабода рэпартаж з Воранаўскага раёну Горадзенскай вобласьці пра страйк мэханізатараў. За ўсю гісторыю незалежнай Беларусі такіх выпадкаў было ўсяго некалькі. Падзея сама па сабе экстраардынарная. Сяляне-пратэстоўцы — гэта даведзеныя да адчаю людзі. Да пратэстоўцаў прыехаў толькі адзін журналіст — я, больш нікога. Справа ўрэшце заглухла, пратэстоўцы паўладкоўваліся ў суседнія гаспадаркі.

А цяпер уявіце сабе, што да пратэстоўцаў, апроч групы журналістаў розных мэдыя, прыехаў бы лідэр палітычнай партыі ці руху. Выслухаў бы скаргі (у выпадку з Воранаўскім раёнам вялося пра тое, што дырэктар сельскагаспадарчага каапэратыву зьбіваў работнікаў і заніжаў заробкі). Арганізаваў бы юрыстаў, адстаяў у судзе інтарэсы рабацяг. Не на ўлёткі з налепкамі грошы патраціў, а на юрыстаў. Трыццаць пратэстоўцаў, плюс сем’і, плюс сябры. Усе твае прыхільнікі. Пагалоска пайшла б па ўсёй паўночна-заходняй частцы Беларусі. Да цябе як да палітыка-супэргероя-заступніка ўжо стаіць чарга. Толькі працуй, толькі набірай патэнцыйных сваіх выбарнікаў. Там і па ўсёй Беларусі пойдзе розгалас.

У Беларусі вам даюць магчымасьць гуляцца «ў палітыку»

Неяк у размове адна дама, якая рэпрэзэнтуе афіцыйна зарэгістраваную палітычную партыю, патлумачыла мне, што я разважаю пра праваабарончую дзейнасьць, а задача палітычных партый у іншым: у стварэньні і прасоўваньні палітычных канцэпцый.

Не. У аўтакратыях ня так. Тут, у Беларусі, вам даюць магчымасьць гуляцца «ў палітыку». А паколькі ваша «палітыка» не становіць пагрозы для аўтакратыі, вам не замінаюць зьбірацца ў офісах і ўяўляць сябе палітычнымі дзеячамі, якія ствараюць і прасоўваюць свае канцэпты.

А вось як толькі вы пачынаеце зьбіраць вакол сябе патэнцыйных выбарцаў, тады вы робіцеся небясьпекай. І тады ўладзе ня важна, што там у вас напісана: вы лібэралы, кансэрватары ці сацыялісты. Ці наагул аматары піва. Была ў Беларусі Партыя аматараў піва. Толькі ўсе цудоўна разумелі, што гаворка не пра піва, а пра шлях краіны да заходніх каштоўнасьцяў. Сярод іншага — і правоў чалавека.

Дурны сон любога дыктатара

Правы чалавека — дурны сон любога дыктатара. Любыя правы. Патрабуючы правоў, людзі выходзяць на вуліцы. Прычым часта апалітычныя людзі. Як было з акцыямі «дармаедаў» у 2017 годзе. Вось ты дыктатар, гадамі бачыш, што людзі «паліцікай не інцірысуюцца», інэртныя, нават баязьлівыя. Усё, што ты робіш, прымаюць, а некаторыя дык усё яшчэ адабраюць. А тут раз — і яны выходзяць на пратэсты. А начальнікі спэцслужбаў дакладаюць, што выйшлі толькі самыя актыўныя, а насамрэч незадаволеных большасьць.

А яшчэ табе дакладаюць, што нейкі РЭП актыўна працуе з рабочымі, тлумачыць ім іх правы, падказвае, што яны могуць патрабаваць, вучыць, як бараніць сябе ад прыціску з боку начальства і ўладаў. Знаходзіць сродкі на юрыстаў, якія бароняць правы людзей у судах.

Табе дакладаюць, што не бяз РЭПа дзе-нідзе арганізаваліся акцыі «дармаедаў». А ты як дыктатар ведаеш, што з эканомікай нічога добрага ня будзе ў бліжэйшы час. І што твой калісьці адданы электарат усё болей расчароўваецца ў табе. А дзесьці ўжо крыўдзіцца і нават злуецца. І табе як дыктатару ўжо ня важна, ці маюць «прафсаюзьнікі» палітычныя амбіцыі, ці не. Ты даеш загад іх абясшкодзіць. У выпадку з РЭП — паралізаваць працу дзьвюх ключавых фігур арганізацыі.

Людзі з аўтарытарным складам мысьленьня мераюць іншых па сабе. Вось паралізуй дзейнасьць дыктатара — пасыплецца ўся сыстэма. Таму і завялі справу супраць Генадзя Фядыніча і Ігара Комліка. Маўляў, дваіх нэўтралізуем — і канец справе.

Цяпер для прафсаюзу РЭП вельмі важна прадэманстраваць, што сіла — у камандзе.

Абмежаваньне перасоўваньня ў прасторы Генадзя Фядыніча ды Ігара Комліка не павінна паўплываць на дзейнасьць РЭП. Бо РЭП — гэта люстэрка грамадзянскай супольнасьці. А грамадзянская супольнасьць — гэта пэрпэндыкулярная аўтарытарнай вэртыкалі зьява. Дыямэтральна супрацьлеглая зьява. Грамадзянская супольнасьць — гэта каманда роўных.

Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG