«Атамная энэргія — адна з найдаражэйшых у сьвеце», — былы расейскі палітвязень, журналіст Грыгорый Пасько

Яго асудзілі на 4 гады зьняволеньня за нібыта намер перадаць японскім СМІ шэраг запісаў, дзе была, як сьцьвярджала сьледзтва, сакрэтная інфармацыя.

Ён працаваў у расейскай «Новой газете», быў адным з арганізатараў першых у Расеі школ блогераў. Цяпер ён дырэктар расейскага Фонду падтрымкі журналістыкі дасьледаваньняў.

Ураджэнец Хэрсону, а цяпер грамадзянін Расеі Грыгорый Пасько ў праскай штаб-кватэры Свабоды вітаецца па-ўкраінску з калегамі з украінскай службы, а прыйшоўшы ў студыю беларускай рэдакцыі, кажа, што шкадуе, што дагэтуль ня быў у Беларусі.

Але зь Беларусьсю яго лучыць многае — сустрэчы з Васілём Быкавым, добрае знаёмства з Юрыем Бандажэўскім, Паўлам Шараметам і Ўладзімерам Някляевым, агульная праца з Ірынай Халіп і сустрэчы з Андрэеем Саньнікавым. А з другога боку — супольная альма-матэр, факультэт журналістыкі Львоўскай вышэйшай вайскова-палітычнай вучэльні з Аляксандрам Зімоўскім і Юрыем Казіяткам, якіх Пасько называе прапагандыстамі на высокіх пасадах.

Былы расейскі палітвязень, праваабаронца і журналіст Грыгорый Пасько ў першыя ж хвіліны размовы дае ацэнку кіраўнікам Беларусі і Расеі.

«Лукашэнка — вельмі хітры, выкрутлівы, умее добра здабываць карысьць з сытуацый, у якія трапляе то Пуцін, то Амэрыка. Ён яўна не апошні дыктатар Эўропы. Уладзімір Уладзіміравіч Пуцін яго заткне за пояс сваім дыктатарствам адразу. Хаця б таму, што ў Пуціна значна больш зрэалізаваныя імпэрскія замашкі — Украіна, Сырыя, Абхазія... А Лукашэнка нікуды ня лезе, не заваёўвае...»

Паводле Грыгорыя Пасько, прафэсія журналіста — небясьпечная.

«Пасьля распаду СССР нікуды не падзелася імпэрскае мысьленьне, нікуды не падзелася бізантыйскія замашкі кіраўнікоў постсавецкіх рэспублік. Сьмешна, калі не гавораць адразу пра сьмерць Карымава. Памрэ Пуцін — мы таксама ня будзем ведаць, памёр ён ці не, нам ня скажуць адразу. У іх заўсёды было царскае, хамскае стаўленьне да тых, хто гаворыць праўду. А журналіст абавязаны гаварыць праўду. Дык „адсекчы галаву“ адразу, каб не гаварыў, а лепей ня дыхаў, каб не было прафэсіі журналіста, а была прафэсія прапагандыста. А пра тое, што гэта адзін з асноватворных інстытутаў для дэмакратычнага грамадзтва, пасярэднік паміж грамадзтвам і ўладамі, нават думкі няма ў Лукашэнкі, Пуціна, Карымава ды іншых ім падобных. Стаўленьне да журналістаў было скоцкім і агідным і будзе такім, на жаль, яшчэ доўга ў нашых краінах».

— Як не было некалькі дзён дакладнай інфармацыі пра стан здароўя Карымава, гэтак жа ў Беларусі ня мелі каля месяца інфармацыі пра тое, што насамрэч адбылося на будаўніцтве Беларускай АЭС у Астраўцы, дзе ўпаў корпус рэактара. АЭС будуюць за расейскі крэдыт, ім жа аплачваючы працу расейскіх спэцыялістаў, якія там працуюць разам зь беларускімі. Зважаючы на чарнобыльскі досьвед і ваш досьвед працы з тэмай радыеактыўных адкідаў, наколькі бясьпечнай можа быць беларуская АЭС?

— Я пачынаў асьвятляць экалягічную тэматыку на атамную тэму, на тэму радыеактыўных адкідаў з вывучэньня будовы ядра ў падручніку фізыкі. І яшчэ да ўсіх дакладаў МАГАТЭ, да вывучэньня сытуацыі з адкідамі ва ўсіх эўрапейскіх краінах і ў ЗША я 30—40 артыкулаў на гэтую тэму надрукаваў і ўжо лічу, што нешта на гэтую тэму маю права гаварыць. Калі мне кажуць прадстаўнікі атамнай прамысловасьці, што гэта адзін з самых бясьпечных відаў энэргіі і самы эфэктыўны, што 80% усёй электраэнэргіі ў Францыі здабываецца з дапамогай менавіта АЭС, я хачу прывесьці адзін аргумэнт, на які мне нічога адказаць ня могуць.

Я кажу, што я ня супраць атамнай энэргіі, я толькі супраць таго, што вы хлусіце, калі гаворыце, што гэтая энэргія танная. Давайце ўсе магчымая наступствы, усе рызыкі, якія могуць быць ад аварыі на ядзерным рэактары, ужо цяпер закладзем у кошт аднаго кілявату ядзернай энэргіі. Калі шчыра, то мы павінны гэта рабіць. А потым яшчэ ўкладзем сюды кошт дэмантажу ядзернай электрастанцыі, калі яна выпрацуе свой рэсурс, што ўжо праходзілі Францыя і Нямеччына... Тады мы пабачым, што атамная энэргія — гэта адзін з самых дарагіх відаў электраэнэргіі ў сьвеце ўвогуле. І калі Чарнобыль дагэтуль расхлёбвае ўся плянэта, то пра якую атамную энэргію можна казаць. Так, у Расеі ёсьць тэхналёгіі, якія больш-менш атрымліваецца ўвасабляць у жыцьцё, таму яна паўсюль будуе АЭС — у Іране, Індыі, Фінляндыі, Беларусі. Але гэта ня значыць, што гэта самы лепшы тып электраэнэргіі, і гэта ня значыць, што трэба ўсе грошы ўвальваць менавіта ў гэты тып.

​

— Як вы ацэньваеце ступень бясьпекі АЭС расейскай вытворчасьці, якую цяпер будуюць у Беларусі? Ці адбываліся на такіх АЭС надзвычайныя сытуацыі?

— Большасьць зь іх даўно патрабуюць мадэрнізацыі. У Сасновым Бары пра гэтую мадэрнізацыю кажуць дзесяцігодзьдзі. Ужо даклалі, што яна там адбылася, але, паводле маіх крыніцаў, там ня ўсё так проста і ня так, як дакладаюць. Ня маю пачуцьця даверу да кампаніі «Росатом». Тыя матэрыялы, якія яны публікуюць, мяне не пераконваюць, таму што гэта альбо хлусьня, альбо ня ўся праўда, а гэта разнавіднасьць хлусьні, альбо гэта нежаданьне размаўляць з журналістамі на гэтую тэму. У іх ёсьць свае журналісты прыкормленыя, свае газэты, часопісы зь велізарнымі накладамі і аграмаднымі бюджэтамі. Яны ня любяць НДА, яны ня любяць, калі ўмешваюцца ў іхныя пляны завозу радыеактыўных адкідаў у Расею з розных краінаў (Францыі, Нямеччыны) для захаваньня.

— А ці ёсьць у вас давер да МАГАТЭ? Гадоў 10 таму была скандальная
справаздача атамнага агенцтва ААН, у якой сьцьвярджалася, што наступствы Чарнобыльскай катастрофы былі перабольшаныя і асноўныя праблемы са здароўем узьнікалі ў людзей не ад узьдзеяньня радыяцыі, а з прычыны нізкага ўзроўню жыцьця, адсутнасьці інфармацыі, неабгрунтаваных страхаў, няслушнай праграмы перасяленьня.

— Памятаю справаздачу і крытыку яе. Я давяраю Аляксею Ўладзіміравічу Яблакаву, які крытыкаваў гэты даклад, паколькі ён ня толькі для мяне сапраўдны аўтарытэт у гэтай галіне. Я доўга вывучаў стан ядзернай энэргіі ў Францыі. Яны адзін аднаго карпарацыйна ратуюць. Але мяне ўразіла, што ў стратэгіі атамнай прамысловасьці Францыі гаварылася пра тое, што рана ці позна атамную прамысловасьць Францыі трэба згортваць....

— Ці вы калі-небудзь вымяралі ў сябе цэзій-137?

— Калі здымаў фільм пра радыеактыўныя адкіды, не здымаў дазымэтар зь сябе гады два...

— І якія былі вынікі?

— Розныя. Аднойчы мяне ледзь ня зьбілі ядзернікі, калі я залез на дах радыеактыўнага магільніку. Там фаніла страшна... Я быў на аварыйных лодках на Ціхаакіянскім флёце, на танкерах, дзе вазілі радыеактыўныя адкіды. Ведаю, што гэта такое. Я вельмі часта лётаю на самалётах і ведаю, што там таксама вельмі высокі ўзровень радыяцыі. Таму што блізка да сонца, блізка да розных дзіраў. Калі ў студыі, дзе мы сядзім, 12—15, ня больш, то ў самалёце 400 мікрарэнтген...