Радыё Свабода публікуе фрагмэнты новай кнігі «Дзевяноста пяты» Сяргея Навумчыка. У гэтым разьдзеле — пра эмісараў з Лубянкі.
У пачатку 95-га ў Менск пацягнуліся эмісары з Масквы — дэпутаты Дзярждумы, экспэрты, вайскоўцы, а таксама тыя, каго прынята было называць «байцамі нябачнага фронту».
«Байцы нябачнага фронту» зь лідэрамі Беларускага Народнага Фронту не сустракаліся (хаця адно такое выпадковае спатканьне ў мяне было, і пра яго — ніжэй), а вось дэпутаты і экспэрты цікавасьць выяўлялі. Кіраўнік інстытуту СНД Канстанцін Затулін, які ўжо тады меў імідж ідэоляга беларускага-расейскай інтэграцыі (а праз дваццаць гадоў атрымае сумнеўную славу аднаго з асноўных апалягетаў анэксіі Крыму і вайны з Украінай) нават напрасіўся на сустрэчу ў Вярхоўным Савеце.
Затулін прыехаў разам зь нейкімі невядомымі асобамі, якія прадставіліся «экспэртамі па беларуска-расейскіх адносінах». Між іншым, адзін зь іх у калідоры Вярхоўнага Савету (тады парлямэнт яшчэ месьціўся ў будынку па Карла Маркса) пачаў у мяне дапытвацца, а ці не хацеў бы я паўдзельнічаць у цікавых бізнэс-праектах. Я ня выявіў ніякага інтарэсу, і «экспэрт па адносінах» адчапіўся.
На сустрэчы Затулін тлумачыў, як добра будзе жыць беларусам, калі адбудзецца уніфікацыя заканадаўства, калі будуць зьнятыя мытныя бар’еры, ну а пра сумесную абарону і гаворкі няма — у нас жа агульны праціўнік.
— Хто? — запытаўся я.
— НАТО, — адказаў Затулін.
— Гэта ваш праціўнік, а наш саюзьнік, — сказаў я ідэолягу інтэграцыі, на што ён ўсьміхнуўся:
— Вы дарэмна спадзеяцеся спыніць працэс інтэграцыі. Мы ведаем раскладку і ў беларускім грамадзтве, і ў Вярхоўным Савеце.
Мяркуючы па ўсім, Затулін ня хлусіў: раскладку маскоўскія эмісары ведалі ў дэталях, бо не вылазілі з Адміністрацыі прэзыдэнта, дзе былі дарагімі гасьцямі (а нехта зь іх, магчыма, і гаспадарамі).
Часам мы апыналіся зь імі за адным сталом у сталоўцы Вярхоўнага Савету альбо гатэля «Кастрычніцкі».
Аднойчы мне давялося пагутарыць з чалавекам гадоў 60-і, які адразу прадставіўся «вэтэранам КДБ». Спытаўшы, якое ў мяне вайсковае званьне, і атрымаўшы адказ (старшы лейтэнант) ён адразу пачаў называць мяне на «ты»; на пытаньне пра ягонае званьне адказаў — «Няважна».
Пэўна, ня ведаючы, зь кім ён мае справу (але ўбачыўшы дэпутацкі значок), таварыш «Няважна» пачаў мяне пераконваць, што КДБ Беларусі павінна быць разам з Лубянкай (нібыта яны былі ня разам), што гэта вельмі моцна дапаможа ў сьвятой справе супрацьстаяньня памкненьням Захаду парушыць «славянскую еднасьць».
«А супрацьстаяць ім — рэальна. Іх можна нават біць, ну я не пра вайну, а так, каб баяліся», — сказаў вэтэран «нябачнага фронту» і распавёў гісторыю са свайго багатага на нябачныя подзьвігі жыцьця.
«Я ў 60-х працаваў у «дзявятцы» (служба аховы вышэйшых асобаў — С. Н.), — пачаў ён. — І калі ў Саюз прыехаў францускі прэзыдэнт дэ Голь, Брэжнеў павёз яго на Байканур. Вырашыў прыпужаць ракетамі. Байканур быў супэрсакрэтным аб’ектам, мыш не праскочыць, там не магло быць няштатных сытуацый, але парадак ёсьць парадак — ўся наша група аховы паехала за дэ Голем. І вось стаю я ў другім коле аховы, гэта дзесяць мэтраў ад «аб’екту», побач са мной францускі ахоўнік. Малады хлопец, як і я тады. А ў нас у кожнага, акрамя што агульная падрыхтоўка, яшчэ і свая «ізюмінка» — у мяне быў адпрацаваны ўдар локцем. Нас тады так і называлі паміж сабой, па спэцыялізацыі: «локаць», «галава», «калена». Як? Ты, я бачу, чалавек з гумарам. Не-е, гэтым самым, што ты назваў, мы не працавалі, гэтую штуку бераглі для іншых подзьвігаў. Дык вось, я быў «локцем». Калі да «аб’екту» ў натоўпе нехта нахабна прабіраецца, я так акуратненьнка, каб ніхто не заўважыў, локцем — і р-раз яго пад рэбры! Ну, яму хвілін пяць неба ў капеечку, ужо ні да Брэжнева, ні да мамы роднай. Бывала, што і ламаў рэбры, а як жа. Будзе крычаць? Ну хто там разьбярэ, чаго ён крычыць, там увесь натоўп раве: «Дарагі Леанід Ільіч!» Ці раней — «Мікіта Сяргеевіч!» Ну вось. А гэты французік, выглядала, пальцам працаваў. Ён стаіць і час ад часу тыркае мяне пальцам у бок, нібыта жартуе, але ў мяне аж дыханьне перахоплівае. Моцна торкае, гад. Палец — ну проста сталёвы. Як дула аўтаматнае Я пазьней сказаў начальству, што трэба і нам палец адпрацоўваць, і потым мы мелі такія «пальцы» у «дзявятцы». Дастаў мяне гэты «лягушатнік». І як толькі мой «старшы» адвярнуўся, я падсунуўся і крануў яго лакцём. У паўсілы крануў. Француз мэтры на тры адляцеў і — мордай у пясок! Нешта крыкнуў па-француску. Дэ Голь нават абярнуўся, відаць, мацернае слова расчуў. І Брэжнеў абярнуўся таксама. Ніхто не зразумеў, у чым справа, можа аступіўся чалавек. Хаця там роўнае месца было. Мой «старшы», вядома, здагадаўся, і ўвечары на падсумаваньні ўваліў мне перад усёй групай. Але гэта — перад групай, а потым, калі ніхто ня бачыў, ён мне падмігнуў і руку паціснуў. Ну яшчэ б — француза апусьціў мордай у пясок. Хай ведае, якія мы, рускія, і якую ім можам зрабіць «сэ ля ві».
Цяпер мой суразмоўца ўжо не стаяў у ачапленьні, ня біў локцем ні па савецкіх людзях, якія занадта блізка падыходзілі да правадыроў, ні сваіх эўрапейскіх калегаў — пагоны ня менш як палкоўніка прадугледжвалі працу кабінэтную. Але ў кожнай фразе адчувалася нелюбоў да Захаду.
Калі ж у канцы я запытаўся, а якую мэту ён і ягоныя калегі імкнуцца дасягнуць у Беларусі, таварыш быў прамы, як стрэл: не дапусьціць інтэграцыі Беларусі ў эўрапейскія структуры.
— У вайсковыя ці цывільныя? — запытаўся я.
— У любыя! — быў адказ.
