Ҷанги Украина
Таъсири ҷанги Русия дар Украина ба иқтисоди Тоҷикистон ва ҳамсояҳояш
Русия барои кишварҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла Тоҷикистон, шарики аслии сиёсӣ ва иқтисодӣ аст. Аз ин рӯ, ҳамлаи низомии Маскав ба Украина ба таври мустақим ба панҷ давлати минтақа таъсир хоҳад гузошт. Пас аз рубли русӣ, баҳои арзи миллии ин кишварҳо ба таври қобили мулоҳиза поин рафтааст. Пешбинӣ мешавад, ки интиқоли маблағи муҳоҷирони корӣ аз Русия имсол коҳиш хоҳад ёфт. Ин ва омилҳои дигар метавонанд, на танҳо мушкилоти иқтисодӣ, балки бесуботии сиёсиро ба вуҷуд биоваранд. Шарҳи вазъро дар навор бинед.
"Далел"-и нави Кремл барои ҳимоя аз ҷанги Украина. Гуттериш ба хатми "ҷанги бемаънӣ" даъват кард
Дмитрий Песков, сухангӯи президенти Русия дар суҳбат ба шабакаи CNN "далел"-и навбатии Кремл дар бораи ҳамла ба Украинаро баён кард. Песков рӯзи 22-юми март гуфт, пеш аз оғози "амалиёти махсус" ҳудуди 120 ҳазор низомии Украина дар хатти даргирҳо бо минтақаи Донбасс қарор доштанд. Ин минтақа аз соли 2014 дар зери идораи ҷудоиталабони рӯ ба Маскав аст. Песков инро сабаби ҳамла номид, дар ҳоле ки президент Путин ваҷҳи дигареро заминаи оғози "амалиёти махсуси ҳарбӣ" дар Украина номида буд.
Изҳороти нави сухангӯи президенти Русия дар ҳоле садо медиҳад, ки мақомоти Украина дар бораи ҷамъ шудани миқдори зиёди неруҳо дар хатти даргириҳо дар Донбасс хабар надодаанд.
"Нишонаҳои мустақими омодагии ҳамла вуҷуд доштанд,"-гуфт сухангӯи Кремл, аммо далеле барои исботи гуфтаҳояш наовард. Дмитрий Песков ҳамчунин гуфт, ҳадаф аз иқдоми ахири Русия "водор сохтани ҷаҳониён буд, ки ба нигарониҳои мо гӯш диҳанд.”
Вале бино бар хабари хадамоти махсус ва расонаҳои ҷаҳон Русия аз оғози сол гирифта, наздик ба 150 ҳазор неруро дар марзи Украина ҷамъ оварда буд ва ин сабаби ҳушдори раҳбарони ҷаҳон аз эҳтимоли ҳамла ба Украина аз Русия ва Беларус мегашт.
Неруҳои Русия субҳи 24-уми феврал бо фармони Владимир Путин ба Украина ҳамла карданд. Маскав ин иқдоми худро “амалиёти махсус” барои ғайринизомӣ кардани Украина медонад. Аммо Киев ва кишварҳои Ғарбӣ иқдоми Русияро таҷовузи ошкор ба хоки Украина донистанд.
Ҷанг як моҳ аст, ки давом дорад ва аз ҳарду тараф садҳо нафарро қурбон кард. Дар миёни ҳалокшудагон аз Украина занону кӯдакон низ ҳастанд. Созмони Миллал дар гузориши ахираш гуфт, бар асари ҷанг дар Украина, 953 шаҳрванди мулкӣ кушта шуда, 1557 нафар захмӣ шуданд. Ба иттилои ин созмон, шумори паноҳандагон аз 3,5 миллион нафар гузашт. Тақрибан чаҳоряки аҳолии Украина маҷбур шудаанд, ҷойи зисташонро тарк кунанд.
Мақомоти Украина дар бораи ҳалокати беш аз 15 ҳазор низомии Русия дар ин кишвар хабар доданд. Маскав ҳалокати 557 нафарро тасдиқ кардааст. Дар миёни ҳалокшудагон зодагони Тоҷикистон ва дигар кишварҳои Осиёи Марказӣ ҳастанд. Бино ба хабари дарёфтӣ, рӯзҳои охир ҷасади дастикам 4 зодаи Тоҷикистонро, ки шаҳрвандии Русияро дошта, дар ҷанги Украина кушта шуданд, ба ватан овардаанд. Як зодаи Қирғизистон ҳам рӯзи 8 март дар Украина кушта шудааст.
Сарфи назар аз ҷорӣ шудани таҳримҳои сахт алайҳи Русия ва даъватҳо барои хатми ҷанг, Маскав то ҳол барои поён додан ба даргириҳо иқдом накардааст. Сухангӯи президенти Русия рӯзи 22-юми март гуфт, "амалтиёни вижаи низомӣ идома дорад," чун то ҳол ҳадафҳои асосӣ ба даст наомадаанд.
Рӯзи 22-юми март Дабири кулли СММ Антониу Гутерриш ба хатми "ҷанги бемаънӣ"-е даъват кард, ки Русия дар Украина шуруъ кардааст. Вай гуфт, дар ин низоъ касе пирӯз намешавад ва одамон маҷбуранд аз "барзахи воқеӣ" гузар кунанд.
"Идомаи ҷанг ахлоқан ғайри қобили қабул, аз ҷиҳати сиёсӣ тавҷеҳнопазир ва аз диди ҷангӣ бемаънӣ аст", - гуфт Гутерриш дар суҳбат бо рӯзноманигорон рӯзи 22 март дар шаҳри Ню-Йорки ИМА.
Шоми душанбе Владимир Зеленский, раисҷумҳури Украина дигарбора хостори мулоқот бо Владимир Путин, президенти Русия, шуд ва гуфт, бе гуфтугӯ бо ӯ ба ҷанг поён додан имконнопазир аст. Кремл дар ин бора вокуниш накардааст.
Зеленский мегӯяд, бе мулоқот бо Путин ҷанг тамом намешавад. ВИДЕО
Низомиёни Украина интизор доранд, ки ҳамлаи нерӯҳои Русия ба зербунёдҳои муҳим ва иншооти ғайринизомӣ сахттар мешавад.
Бо гузашти 27 рӯз аз оғози ҷанг шаҳри Мариупол дар ҷануби Украина саҳнаи набардҳои шадиде байни ду тараф шудааст.
Аз бахшҳои шаҳри Мариуполи Украина фақат вайрона мондааст. Аксҳои моҳвораӣ дуди ғализеро нишон медиҳанд, баъди бомбаборони хонаҳои истиқоматӣ ба ҳаво печидаанд.
Шоми душанбе Владимир Зеленский, раисҷумҳури Украина дигарбора хостори мулоқот бо Владимир Путин, президенти Русия, шуд ва гуфт, бе гуфтугӯ бо ӯ ба ҷанг поён додан имконнопазир аст.
“Ман чанд сол боз батакрор чунин пешниҳод кардаам. Ба фикри ман, бе ин мулоқот Шумо дар воқеъ намедонед, ки онҳо барои хотима додан ба ҷанг ба чӣ омода ҳастанд. Ва намедонед, дар сурати қабул накардани ин ё он мусолиҳа аз тарафи мо, онҳо ба чӣ кор қодир ҳастанд,” – гуфт Зеленский.
Зеленский як сол саъйи мулоқот бо Путин дошт, вале ӯ рад мекард. Русия ҷангро дар Украина “амалиёти махсуси низомӣ” барои “ғайринизомӣ” кардани Украина ва муҳофизати он аз “фашистон” номидааст.
Путин мегӯяд, НАТО, як абзори дасти Амрикост ва бо тақвияти нуфуз дар қаламрави Украина ба Русия таҳдид мекунад. Зеленский рӯзи душанбе дигарбора гуфт, ки Украина ба НАТО пайвастанӣ нест.
Дар ин миён сокинони шаҳри Мариупол бе нерӯи барқу обу гармӣ монда, дар таҳхонаҳо зиндагӣ мекунанд. Франческо Росса аз Кумитаи Байналмилалии Салиби Сурх гуфт, корвони кумакҳои башарӣ ба шаҳр ворид шуда наметавонад.
“Корвон дармондааст. Рафта наметавонад. Онҳо мунтазири ризояти Салиби Сурхи Украина ҳастанд, вале то кунун ин созмон ба минтақа дастрасӣ надорад. Онгуна медонед, онҷо амалиёти сахте идома дорад,” – афзуд ӯ.
Дар ҷойҳои дигари шаҳр саҳнаҳои мудҳишеро метавон дид, ки одамон дар кӯчаҳо барои ҳамсояшон гӯр мекананд. Созмони Милал мегӯяд, аз шаҳрҳои бомбабороншуда ба мисли Мариупол оморе дар бораи талафот гирифта наметавонад. Ба гуфтаи мақомот, аз замони оғози таҷовузи Русия 2500 нафар кушта шудаанд. Русия мегӯяд, ки ғайринизомиёнро ҳадаф намегирад.
Ду куштаи ҷанги Русия дар Украинаро дар Тоҷикистон дафн карданд. ВИДЕО
Бино ба хабари дарёфтӣ, рӯзҳои охир ҷасади дастикам 4 зодаи Тоҷикистонро, ки шаҳрвандии Русияро дошта, дар ҷанги Украина кушта шуданд, ба ватан овардаанд. Баъзе аз онҳо аз вилояти Хатлон ва бархе аз вилояти Суғд ҳастанд. Мақомоти Тоҷикистону Русия ба таври расмӣ иттилоъ намедиҳанд. Пайвандон аз додани тафсилот худдорӣ меварзанд.
"Нони Русияро хӯрд, барои Русия мурд"
Ҷасади Саидакбар Саидови 50-соларо, ки дар ҳайати артиши Русия дар Украина меҷангид ва дар онҷо кушта шуд, чанд афсари пойгоҳи 201-ум рӯзи 17-марти имсол ба зодгоҳаш, деҳаи Тӯдабоёни ноҳияи Ҳамадонӣ, бурдаанд. Маълум нест, ӯ кай ва дар кадом гӯшаи Украина кушта шудааст.
Ёрмуҳаммад Саидов, раиси деҳаи Тӯдабоён ва бародари Саидакбар, мегӯяд, ӯ солҳои пеш шаҳрвандии Русияро гирифта, дар сафи нерӯҳои мусаллаҳи ҳамон кишвар хидмат мекард. Вай бо даъво гуфт, ки хонаводаи онҳо аз соли 1992 «нони Русияро хӯрдаанд» ва худи ӯ ҳам омодааст, «барои Русия биҷангад». Бо ин суханон, ҳатто талоши ҳамла ба хабарнигор кард.
“Дар насибаш ҳамин будааст. Мегӯям, ки аз давлати Русия нону намак хӯрдем. Аз соли 1992 ба ин тараф. Мо нисбати давлати Русия ягон нафрат надорем. Марҳамат, агар ба воситаи ҳукумати Тоҷикистон бихоҳанд, бо ҳам меравем, хидмат мекунем,» -- гуфт Ёрмуҳаммад Саидов.
Раиси ҷамоати Чубеки ноҳияи Ҳамадонӣ тасдиқ кард, ки Саидакбар Саидов кайҳо шаҳрвандии Русияро ба даст овардааст. Ба қавли Хисрав Абдулхайров, раиси ҷамоати Чубек, “аз замони барҳам хӯрдани Шӯравии собиқ шаҳрванди Русия буд."
Ҳамдеҳагони Саидакбар Саидов нахостанд, дар назди дурбин суҳбат кунанд, вале дар суҳбати худмонӣ аз ӯ ситоиш карданд. Гуфтанд, ки Саидакбар се духтар ва ду писар дорад ва онҳо дар Русия зиндагӣ мекунанд. «Саидакбар рӯзи 7-март дар Украина кушта шудааст,» -- гуфт яке аз онҳо, аммо нахост номашро зикр кунем.
Ҷасади Рамазони 38-соларо ҳам дафн карданд
Афсарони пойгоҳи 201-уми Русия ҳамроҳи ҷасади Саидакбар Саидов, инчунин, ҷасади Рамазон Муртазоеви 38-соларо ба ноҳияи Ҳамадонӣ овардаанд. Ӯ низ дар ҷанги Украина кушта шудааст.
Падари Рамазон хоҳони суҳбат бо Радиои Озодӣ буд, аммо бародараш монеъ шуд.
Ноҳияи Ҳамадонӣ (Московскийи пешин) дар ҷануби Тоҷикистон бо вилояти Тахори Афғонистон ҳамсарҳад аст. То соли 2005 марзро бо Афғонистон дар ин ноҳия сарҳадбонҳои Русия нигоҳ мекарданд.
Аз ҷанги Русия бо Украина 27 рӯз гузашт. Дар ин муддат, тибқи гуфтаи Владимир Зеленский, раисҷумҳури Украина, ҳудуди 14 ҳазор сарбозу афсари рус кушта шудаанд.
Гузориши видеоиро дар инҷо бинед:
Маскав то кунун марги ҳамагӣ 498 сарбозу афсарашро эътироф кардааст. "Комсомолская правда", рӯзномаи наздик ба Кремл, рӯзи 20-уми март бо такя ба Вазорати дифои Русия шумораи сарбозони кушташудаи ин кишварро дар ҷанги Украина тақрибан даҳ ҳазор нафар навишт, аммо зуд хабарро аз сомонааш «рӯфт». Нашрия дар бораи ин хабар ва пок кардани он чизе нагуфт.
Дар ҳамин ҳол, як нашрияи украинӣ чанд рӯз пеш рӯйхати низомиёни Русияро расонаӣ кард. Дар ин феҳрист номи наздик ба 6 ҳазор нафаре омадааст, ки аз Осиёи Марказӣ ҳастанд. Дар бораи наздик ба 100 нафари онҳо гуфта шудааст, ки зода ва парвардагони Тоҷикистонанд. Садҳо ҳазор шаҳрванди Тоҷикистон ҳамзамон шиносномаи Русияро доранд. Байни ду кишвар низоми душаҳрвандӣ ҷорист.
Маскав ба сафири Амрико гуфт, робитаҳои ду кишвар дар "ҳоли фурӯпошӣ" аст
Вазорати корҳои хориҷии Русия рӯзи 21-уми март Ҷон Салливан, сафири Амрико дар Маскавро даъват кард, то ба ӯ бигӯяд, ки робитаҳои ду кишвар бинобар ибрози назари президент Ҷо Байден дар бораи ҳамтои русаш, "дар ҳоли фурӯпошӣ аст". Ҷо Байден ҳафтаи гузашта гуфта буд, ки Владимир Путин, раисҷумҳури Русия, бинобар фиристодани ҳазорон сарбоз ба Украина, "ҷинояткори ҷангӣ" аст.
Вазорати корҳои хориҷии Русия дар баёнияе гуфт, "чунин изҳори назарҳо аз тарафи президенти Амрико зебандаи сиёсатмадоре дар чунин сатҳи болое нест ва робитаҳои Русияву Амрикоро дар остонаи фурӯпошӣ қарор медиҳад". Маскав пештар изҳори назари Байденро "тавҳинҳои шахсӣ" ба Путин дониста буд.
Вазорати корҳои хориҷии Русия, инчунин, ба сафири Амрико гуфт, "иқдомҳои душманона" алайҳи Русия бо "посухи қотеъ ва маҳкам" рӯбарӯ хоҳад шуд.
Русия 24-уми феврали имсол бо фиристодани даҳҳо ҳазор сарбоз ба хоки Украина таҷовуз кард, вале онро "амалиёти вижаи низомӣ" мехонад. Русия иддао дорад, ки ҳадаф аз роҳандозии ин амалиёт, поксозии "миллатгароҳо" аст.
Нерӯҳои украинӣ дар 27 рӯзе, ки аз ҳамлаи Русия мегузарад, дар муқобили нерӯҳои русӣ муқобилияти сахт нишон додаанд. Кишварҳои ғарбӣ ҳам таҳримҳои сахтеро алайҳи Русия ҷорӣ кардаанд, то Маскавро ба ақибнишинӣ аз Украина водор кунад.
Ҳарду тараф аз талафот мегӯянд, аммо омори дақиқеро ёфтан мушкил аст.
Владимир Зеленский рӯзи 20-уми март дар паёме ба ҷомеаи Русия гуфт, ки ҳудуди 14 ҳазор сарбозу афсари рус кушта шудаанд. Маскав то кунун марги ҳамагӣ 498 сарбозу афсарашро эътироф кардааст.
Украина ҳафтае пеш гуфта буд, ки тақрибан 1300 сарбозаш кушта шудаанд. Дар ҳамлаҳои Русия ба Украина садҳо ғайринизомӣ ҳам ҷон бохтаанд, ки дар миёни онҳо занон, кӯдакон ва пиронсолон ҳастанд.
Ҷангҳои сахт ҳамакнун дар чанд минтақаи Украина, аз ҷумла шаҳри муҳим ва стратегии Мариупол идома доранд. Сокинонаш ду ҳафта боз дар муҳосира афтода, бе обу хӯрок ва сӯзишворӣ мондаанд. Пеш аз ҷанг дар Мариупол 400 ҳазор нафар кору зиндагӣ мекарданд.
Русия аз Украина даст кашидан аз шомилшавӣ ба НАТО, эътирофи Қрим ҳамчун ҷузъи Русия ва эътирофи Донетску Луганск ба ҳайси кишварҳои мустақил, инчунин, даст кашидан аз "миллатгароӣ" ва "артишсозӣ"-ро талаб дорад.
Мақомоти Украина дар посух мегӯянд, узви НАТО шудан намехоҳанд, аммо кафолати амният ва тамомияти арзии худро талаб доранд. Гуфтугӯҳои ду кишвар қариб ҳамарӯза дар шакли видеоӣ давом доранд, вале ба натиҷае нарасидаанд.
Украина шарти Русияро напазируфт. Омодагии Зеленский барои гуфтугӯ бо Путин. АКС
Украина талаби Русияро дар мавриди таслим кардани шаҳри муҳосирашудаи Мариупол напазируфт. Маскав пештар гуфта буд, ки танҳо дар ивази он ба эҷоди гузаргоҳи амн барои берун рафтани одамон аз Мариупол иҷозат хоҳад дод. Дар ҳамин ҳол, Владимир Зеленский, раисҷумҳури Украина, бори дигар хоҳони гуфтугӯ бо ҳамтои русаш Владимир Путин шуд.
Шаҳре дар муҳосира
Ҷанги хунин дар Мариупол – шаҳри муҳими бандарӣ дар ҷануби Украина – идома дорад. Сокинонаш ду ҳафта боз дар муҳосира афтода, бе обу хӯрок ва сӯзишворӣ мондаанд. Пеш аз ҷанг дар Мариупол 400 ҳазор нафар кору зиндагӣ мекарданд.
Як дипломати баландпояи Иттиҳоди Аврупо гуфт, Русия бо ҳамлааш ба шаҳри бандарии Мариупол дар ҷануби Украина, ки ҳафтаҳо боз дар муҳосира аст, "ҷинояти азими ҷангӣ" мекунад. Ҷозеп Боррел 21-уми март дар оғози нишасти вазирони корҳои хориҷии Иттиҳоди Аврупо дар Брюссел гуфт, "ончӣ ҳоло дар Мариупол рӯй медиҳад, ҷинояти бузурги ҷангӣ аст. Ҳама чизро вайрон, бомбаборон мекунанд ва ҳамаро мекушанд."
Мариупол ба Русия чӣ медиҳад?
Зери назорат гирифтани Мариупол ба Русия имкон медиҳад, ки Қрим бо минтақаҳои зери назорати Кремл дар шарқи Украина пайваст шавад. Ба гузориши хабаргузории "Ассошиэйтед Пресс", Русия ба сокинони Мариупол то соати панҷи субҳи душанбе муҳлат дода буд, ки шаҳрро таслим ва парчами сафед баланд кунанд, вале нагуфт, ки дар сурати радди ин пешниҳод ба чӣ иқдоме даст хоҳад зад.
Ба гуфтаи мақомоти украинӣ, хости Русия чанд соат пас аз бомбаборони як мактаби рассомӣ, ки дар он ҳудуди чорсад нафар паноҳ бурда буданд, матраҳ шуд. Михаил Мезентсев, як генерали рус, гуфтаааст, дар иваз иҷоза медиҳанд, ду масири амн аз Мариупол ба тарафи Русия дар шарқ ё нуқтаи дигари Украина дар ғарб боз шавад.
Бо ин ҳол, Ирина Верешчук, муовини нахуствазири Украина, онро рад кардааст. Ӯ ба хабаргузориҳои Украина гуфтааст, "гапи таслим ва ба замин гузоштани аслиҳаро ҳам набояд зад. Мо инро ба тарафи Русия иттилоъ додем. Ман барояшон навиштам, ки ба ҷойи зоеъ кардани вақт барои навиштани ҳашт саҳифа нома, танҳо роҳро боз кунед."
Пётр Андрушченко, шаҳрдори Мариупол, низ пешниҳодро рад кард ва дар Фейсбук навишт, ки барои посух додан ба русҳо ниёз надорад, то субҳ сабр кунад.
Охирин саҳнаҳо аз шаҳри муҳосирашудаи Мариупол
Ҳамла ба мактаб, театр, таваллудхона
Русия рӯзи 20-уми март шаҳри муҳосирашудаи Мариуполро бомбаборон карда, ба як мактаби рассомӣ, ки ҳудуди 400 нафар дар он паноҳ бурда буданд, зарба зад. Владимир Зеленский, раисҷумҳури Украина, гуфт, "раво дидани ин амал, коре, ки ишғолгарон ба як шаҳри осоишта карданд, террор аст ва дар тӯли асрҳо дар ёд хоҳад монд."
Аз он пеш, 16-уми март, Русия ба театре дар Мариупол зарбаҳои ҳавоӣ зад, ки дар онҷо низ садҳо мардуми осоишта пинҳон шуда буданд. Нерӯҳои Русия як таваллудхонаро дар ин шаҳр бомбаборон кардаанд.
Бо вуҷуди далелҳои рӯшан, Русия ҳамлаҳои маргборро ба мардум ва иншооти ғайринизомӣ рад кардааст. Зеленский ва мақомоти дигари украинӣ пас аз ҳамла ба мактаби рассомӣ Маскавро ба ҷинояти ҷангӣ муттаҳам карданд. Бо вуҷуди ин, раҳбари Украина 20-уми март дар мусоҳиба бо телевизиони CNN гуфтугӯ бо ҳамтои русаш, Владимир Путинро дигарбора дар миён гузошт.
"Ба музокирот омодаам"
"Ман ба музокирот бо ӯ омодаам. Фикр мекунам, бидуни музокира ба ҷанг поён дода наметавонем. Агар як дарсад шансе барои хатми ҷанг вуҷуд дорад, фикр мекунам, бояд аз ин фурсат истифода кунем... Агар кӯшишҳо ноком шаванд, ин маънои онро дорад, ки ин ҷанги сеюми ҷаҳонӣ аст," -- афзуд ӯ.
Русия рӯзи 24-уми феврали имсол ба Украина бесабаб ҳамла кард. Ҳарду тараф аз талафот мегӯянд, аммо омори дақиқеро ёфтан мушкил аст.
Владимир Зеленский рӯзи 20-уми март дар паёме ба ҷомеаи Русия гуфт, ки ҳудуди 14 ҳазор сарбозу афсари рус кушта шудаанд. Маскав марги ҳамагӣ 498 сарбозу афсарашро эътироф кард. Украина ҳафтае пеш гуфта буд, ки тақрибан 1300 сарбозаш кушта шудаанд.
Аниса Собирӣ: "Русия худро дар ҳолати наздик ба худкушӣ гузоштааст." ВИДЕО
Радиои Озодӣ: Аниса, салом. Дар Тоҷикистон дар бораи ҷанги Русия дар Украина пурсиши афкори умум нагузаронданд, вале дар шабакаҳои иҷтимоӣ шумори онҳое, ки кори Маскавро «дуруст» меноманд, кам нест. Сабабаш чӣ аст, ба назари Шумо?
Аниса Собирӣ: Ман ҳам, мутаассифона, мебинам, ки назарҳои мусбат дар бораи таҷовузи Русия дар Украина кам нест. Инро дигаргуна ҳам гуфта намешавад. Ба назари ман, сабабаш ин аст, ки дар Тоҷикистон, мисли ҷумҳуриҳои дигари Шӯравии собиқ, назари мусбати мардум ба хушунат зиёд аст. Ин чиз, мутаассифона, пеш аз ҳама ба он вобаста аст, ки дар ин қаламрав дурудароз мавзӯи пирӯзӣ бар душман, яъне мавзӯи душмани беруна талқин мешуд. Таблиғоти Русия, ки аз телевизионҳои он пахш мешавад, хеле зиёд аст. Дар Тоҷикистон ин пойгоҳҳо гуё ба ягона манбаи иттилоъ дар бораи рӯйдодҳои байнулмилалӣ табдил шудаанд. Шаҳрвандони мо амалан манбаъҳои дигари иттилоърасониро намедонанд. Ин чиз солҳои дароз кор кард ва ҳоло ҳосилашро мебинем.
Радиои Озодӣ: Дар ин фазо гуё нафаре шудед, ки муқобили маҷро шино мекунед ва ҳам ҳадафи ҳамлаҳои таҳқиромез қарор гирифтед…
Ҳама гуна ҷанг, бо ҳар сабабе, ки набошад ва дар ҳар куҷое, ки набошад, хеле даҳшатовар аст.
Аниса Собирӣ: Бале, бисёре аз онҳое, ки назари дигар доранду ин назарашонро баён мекунанд ва ҳамовози таблиғоти Русия нестанд, ҳамчун «ҷабрдида»-и таъсири Ғарб арзёбӣ мешаванд. Маро бисёр вақт «фурӯхташудаи Ғарб» меноманд. Чунин гуфтан хеле осон аст, нисбат ба он ки Интернетро кушода, назарҳои дигарро бубинанд. Асосан шаҳрвандони мо ба ҳайси забони хориҷӣ танҳо русиро медонанд ва ҳамингуна ҳама иттилое, ки дарёфт мекунанд, тавассути пойгоҳҳои русӣ қабул мешавад. Азбаски дар Русия солҳои зиёд истилоҳи «агенти хориҷӣ» истифода мешуд, ин чиз дар зеҳни шаҳрвандони Тоҷикистон ҳам нишаст ва чунин фикр кардан назар ба он ки дар бораи вуҷуди андешаҳои алтернативӣ фикр кунанд, осонтар аст.
Радиои Озодӣ: Аниса, агар ҳоло дар Тоҷикистон мебудед, ба назаратон метавонистед, озодона андешаҳои худро дар бораи Украина баён кунед?
Аниса Собирӣ: Ростӣ, ман дар бораи Русияву сиёсатҳояш назари худро доштам. Аз 16-солагӣ телевизиони Русияро тамошо намекунам. Шояд ба он хотир, ки забонҳои хориҷиро медонистам ва имкони онро доштам, ки назарҳои дигарро ҳам бубинам. Масалан, ҳеч гоҳ нагуфтам, ки «биёед, Иди Ғалабаро таҷлил кунем». Ман зидди ҷашнгирии ин ид ҳастам.
Навори суҳбатро дар инҷо бинед:
Радиои Озодӣ: Маро як чиз дар ҳайрат мегузорад, ки чӣ будани ҷанг, ҷанги бародаркушро дар Тоҷикистон бисёриҳо хуб медонанд. Вале боз ҳам аз дохили Тоҷикистон даъватҳо ба пуштибонӣ аз ҷанг дар Украина кам нест. Инро чӣ гуна шарҳ додан мумкин аст?
Аниса Собирӣ: Бале, ман ҳам аз ин тааҷҷуб мекунам. Бо тамоми самимияте, ки ҳамватанони мо ба Русия доранд, ҳамин шаҳрвандон ҳар соат ва ҳар лаҳза бо ҳолатҳои одамбадбинӣ дар Русия рӯбарӯ мешаванд. Мо шоҳиди он ҳастем, ки чӣ гуна мавзӯи мансубияти шаҳрвандии шахс ҳангоми нашри хабарҳои ҷиноӣ дар Русия баландтар садо медиҳад. Шаҳрвандони мо хуб медонанд, ки аз лиҳози нафрату бадбинӣ Русия дар сафи аввал аст. Воқеияти дигар ҷанги шаҳрвандӣ аст. Насли ман не, насли падару модари мо чӣ будани ҷангро бисёр хуб медонанд. Ҷанг ин даҳшат аст, ҳама гуна ҷанг, бо ҳар сабабе, ки набошад, дар ҳар куҷое, ки набошад, хеле даҳшатовар аст. Вале боз ҳам, ба хотири ин ки танҳо манбаи иттилоърасонӣ телевизиони Русия аст, ҷанги иттилоотӣ ҷараён дорад, мағзшӯӣ ва дар Тоҷикистон ҳам мавзеъгирии Кремл таъсиргузор шудааст. Ба андешаи ман, ин як мушкили хеле ҷиддӣ аст. Ин аслан харобкорӣ аст. Ҳукумати мо бояд ин падидаро ба инобат бигирад, чунки мо ҳам метавонем давлатдории худро мисли Украина аз даст бидиҳем.
Радиои Озодӣ: Дар бораи ҷанги 24-уми феврал чӣ гуна иттилоъ ёфтед ва вокуниши Шумо чӣ буд?
Аниса Собирӣ: Ман тарсидам, ки Осиёи Марказӣ метавонад дар навбати баъдӣ қарор гирад. На, на, баъди Украина, шояд баъди кишварҳои Назди Балтика ва кишварҳои дигар. Ман ба ҳама гуна ҷангу низоъ ҳассосият дорам. Нисбати ғасби қудрат дар Афғонистон ҳамингуна эҳсос доштам. Аслан, ҳеч ҷанге, ки дар сайёра сар мезанад, наметавонад касеро бетафовут гузорад, чунки дар асри 21 зиндагӣ мекунем ва медонем, ки барои роҳ надодан ба ҷанг роҳҳои зиёди дипломатӣ вуҷуд дорад ва имрӯз ҷанг набояд рух медод. Насли мо бояд ба ингуна ҳодисаҳо роҳ надиҳад. Мутаассифона, он чи ки 24-уми феврал рух дод, барои ман тааҷҷубовар набуд, чунки ман таҳаввулоти минтақаро бодиққат пайгирӣ мекунам.
Радиои Озодӣ: Яъне, медонистед, ки Русия ҳамла мекунад?
Ба назари ман, ҳукумати Тоҷикистон роҳи дигар ҳам надорад, чунки мо аз назари геополитикӣ аз Русия вобаста ҳастем ва ҳар гуна ҳаракат ба чап ё рост метавонад, чун тарафдорию мухолифат арзёбӣ шавад.
Аниса Собирӣ: Умед доштам, ки ин чиз намешавад, вале вақте шуд, ҳайрон нашудам, чунки коршиносон дар борааш бисёр мегуфтанд. Ин мавзӯи матбуоти зиёд ва Русия буд, ки тамоми корро кард, ки ҷанг шавад. Ҳарчанд ба таъкид мегуфтанд, ки «мо ба касе ҳамла намекунем», мо дидем, ки Кремл ба ҳарфаш амал накард.
Радиои Озодӣ: Шумо ин мавзуъро дар Фейсбук зиёд матраҳ карда, амалҳои Русияро маҳкум кардед. Инчунин як дафъа навиштед, ки «агар касеро ранҷонидам, узр мепурсам». Яъне, аз гуфтани мавқеи худ пушаймон шудед?
Аниса Собирӣ: Не, аз баёни мавқеам пушаймон нестам, чунки ман зидди ҷанг мебошам ва назари ман дигар нашудаст. Ман аз он таассуф мехӯрам, ки назарҳои ман боиси ихтилофи назарҳои бисёре аз шореҳон шуд. Шарм медорам, ки дар Тоҷикистон, дар кишвари ман, ки ҷангро дидааст, дарки нодурусти таҳаввулоти ҷаҳон вуҷуд дорад. Умед дорам, ба мо ҳеч таъсире нахоҳад дошт, чунки мо дар вобастагии қавӣ аз Русия ва бозигарони дигар, мисли Чин қарор дорем. Мо бояд босавод бошем. Тоҷикистон як кишвари хурд аст, ин кишвар аз назари геополитикӣ ва иқтисодӣ сахт вобаста аст. Мо мебинем, ки нархҳо дар Тоҷикистон якбора боло рафтанд. Наздикони ман он ҷо ҳастанд ва бӯҳрони иқтисодӣ ба ҳама таъсир кард, пеш аз ҳама ба мо. Вале маро набудани хоҳиши дарки воқеият аз ҷониби ҳамватанон метарсонад. Аз ҳамин ҷиҳат, эҳсоси таассуф доштам. Ман барои ҳар чизе, ки дар кишвари мо мегузарад, ғам мехӯрам.
Радиои Озодӣ: Аниса, мегӯед, ин ҳодисаҳо Шуморо азият мекунанд, ғам мехӯред. Вале аз сӯи дигар мебинем, ки тақрибан ҳеч сиёсатмадоре аз Тоҷикистон ва ё раҳбарияти кишвар дар бораи ҷанг дар Украина назари худро баён накарданд. Ҳатто даъват ба ҳалли сулҳомези ин қазия ҳам садо надод. Чаро?
Аниса Собирӣ: Ба назари ман, ҳукумати Тоҷикистон роҳи дигар ҳам надорад, чунки мо аз назари геополитикӣ аз Русия вобаста ҳастем ва ҳар гуна ҳаракат ба чап ё рост метавонад, чун тарафдорию мухолифат арзёбӣ шавад. Мавқеи бетарафонае, ки Тоҷикистон ба намоиш гузоштааст, дар ин ҳолат дуруст аст. Ман воқеан ҳам чунин фикр мекунам, чунки илоҷи дигаре надорем. Маро бештар ин чиз азоб медиҳад, ки шаҳрвандони мо инро дуруст дарк намекунанд. Дар ҳолате, ки пойгоҳи 201-ум дар хоки мо истодааст, ягона коре, ки карда метавонем, ин мавзеъгирии бетарафона аст.
Радиои Озодӣ: Яъне, мавқеи давлат дуруст асту шаҳрвандон бояд дар бораи ҳодисаҳои воқеӣ иттилои бештар дошта бошанд?
Аниса Собирӣ: Бале, дар ин ҳолат ҳамин хел аст. Вале бовар дорам, ки мақомоти мо дар бораи нуфузи Русия ба мағзҳои шаҳрвандони мо андеша мекунанд. Ин сиёсати харобкорона аст ва мо бояд барои эҷоди фазои андешаҳои боз, фароҳам кардани имкони дастрасӣ ба иттилоъ, масалан, арзонтар кардани Интернет ва ҳатто озодтару бепул кардани он дар баъзе ҷойҳо талош кунем, то мардум ба иттилоъ дастрасӣ дошта бошанд, телевизион бояд маблағгузорӣ шавад ва ғайра.
Радиои Озодӣ: Украина солҳои ҷанги шаҳрвандӣ ба Тоҷикистон ёрии зиёд кардааст. Дар хабарҳо дидем, ки Озарбойҷон ва Қазоқистон ба он ҷо кумак фиристоданд. Чаро Тоҷикистон хомӯш аст?
Ин пайомадҳо ва ҳам бӯҳронҳои иҷтимоӣ, ки дар Русия сар мезананд, кишварҳои дигарро ҳам ба андеша водор мекунанд, ки таъқиби озодии баён оқибатҳои бад дорад. Ба назари ман, аз ин чиз минтақаи мо бурд мекунад.
Аниса Собирӣ: Ман дар ин бора назари коршиносона дода наметавонам, вале ҳамаро аз як тараф истода мушоҳида мекунам. Тоҷикистон талош дорад, ки эҳтиёткорона амал кунад, чунки дар қаламрави Осиёи Марказӣ заъфпазитарин кишвар аст. Танҳо кишвар дар Осиёи Марказӣ аст, ки пойгоҳи азими низомии Русияро дорад. Мо бо Афғонистон марзи дароз дорем. Тоҷикистон ҳадди аксар талош мекунад, ки дар миёни шарикони ғарбиву рус ва чиниаш эҳтиёткорона амал кунад. Ин, ба назари ман, як мавқеи ботавозун аст. Ман чун шаҳрванди Тоҷикистон намехоҳам, ки ин кишвар муносибатҳояшро бо шарикон бад кунад. Мо илоҷи дигар надорем. Як масъала ин аст, ки вақте ман назари шахсии худро баён мекунам ва ба ин бовар ҳастам, ки шаҳрвандони Тоҷикистон бояд ҳушёр бошанду таҳаввулоти атрофро дуруст дарк кунанд. Аз сӯи дигар, вақте равобити дипломатӣ вуҷуд дорад, онҳо маҷбуранд, ки тавре мебинем, рафтор кунанд. Ба ин чиз ҳам аҳамият диҳед, ки ҳеч як кишвари Осиёи Марказӣ ба Украина пуштибонии садфоизаи худро баён накард, чунки хеле худ мефаҳмад, ки пайомадаш чӣ хоҳад буд.
Радиои Озодӣ: Шумо истилоҳи «масъулияти ахлоқӣ»-ро чӣ хел мефаҳмед? Дар ҷаҳон оё бо масъулияти ахлоқӣ чӣ шудааст, ба назари Шумо?
Аниса Собирӣ: Масъулияти ахлоқӣ ин, пеш аз ҳама, самимият бо худии худ аст, ин парастиши арзишҳои башариву инсондӯстӣ аст. Масъулияти ахлоқӣ ин эҳсоси раҳму шафқат ба инсонҳову ҳолатҳои ногувор аст, ин масъулият дар назди наслҳои оянда, масъулият дар пеши сайёраи Замин, дар пеши на фақат инсонҳо, балки ҳаёти ҷонварону паррандагон аст. Вале мебинем, ки ба ҷои ҳалли масоили муҳитзистӣ, ки сарбории фарзандони мо мешаванд, таҷовузгарон на танҳо фоҷеаҳои башарӣ, балки экологӣ ҳам эҷод мекунанд. Ман аз ин чиз бисёр ғам мехӯрам, чунки қарзи инсонии ман ин аст, ки инро маҳкум кунам ва дигаронро тавассути кино, шабакаҳои иҷтимоӣ ва ё минбарҳои дигар раҳнамоӣ кунам.
Радиои Озодӣ: Баъзе аз таҳлилгарон ба ин боваранд, ки ҷанги Русия дар Украина дар умум ба фазои сиёсӣ дар қаламрави дигари кишварҳои Шӯравии собиқ таъсири боз ҳам бадтар мегузорад ва озодиҳои бе ин ҳам маҳдудшуда бештар саркӯб мешаванд ва барои созмонҳои иҷтимоиву матбуоти мустақил иҷро кардани вазифаҳои касбӣ мушкилтар мешавад. Шумо бо ин андеша розӣ ҳастед?
Аниса Собирӣ: Ба назари ман, аз ҳоло пешбинӣ кардани таҳаввулоти баъдӣ дар қаламрави кишварҳои мо душвор аст. Чунки Русия худро дар ҳолати наздик ба худкушӣ гузоштааст ва ин ҷанг, ки аз ҷониби тамоми тамаддуни ҷаҳонӣ чун таҷовузи низомӣ маҳкум шудааст, барои Русия илоҷи дигаре ҷуз эътирофи мағлубияташро намегузорад. Ман ба ин сад дар сад бовар дорам. Ҳар қадар пештар ин чиз рӯй диҳад, дар минтақаи мо ҳамон қадар пештар тағйирот ба самти демократия рӯй медиҳад. Тамоми ҷаҳони ғарб аз демократия гап мезанад ва вазъи баамаломада як суоле халқ мекунад, ки то куҷо пайравӣ аз ҳама амалҳои Русия амну бехатар аст. Ин кишварро аллакай даҳҳо ҳазор одамони босавод, журналистону озодандешон тарк кардаанд. Ба назари ман, ин пайомадҳо ва ҳам бӯҳронҳои иҷтимоӣ, ки дар Русия сар мезананд, кишварҳои дигарро ҳам ба андеша водор мекунанд, ки таъқиби озодии баён оқибатҳои бад дорад. Ба назари ман, аз ин чиз минтақаи мо бурд мекунад.
"Русҳо аз Русия мегурезанд." Аз тарси оқибатҳои ҷанги Путин
Ҳамлаи Русия бар Украина даҳҳо ҳазор нафарро дар ин кишвар водор кардааст, ки ба таври фаврӣ ба хориҷа фирор кунанд. Онҳо ба ояндаи кишварашон, ки ҳар рӯз дар инзивои бештар қарор мегирад, хушбин нестанд. Бисёриҳо мегӯянд, тарс аз пайомадҳои иқтисодӣ ва сиёсии ҳамла бар Украина ва эҳтимоли фиристодани мардуми бештар ба ҷанг сабаб шудааст, ки ҳама чизро бигузоранду ба кишвари дигаре бираванд.
"Муҳоҷират" аз Русия ба Тошканд
Аммо ба далели афзоиши рӯзафзуни таҳримҳо алайҳи Русия, онҳо барои кӯч бастан интихоби зиёде надоранд. Аксар кишварҳои ғарбӣ додани визаро ба шаҳрвандони Русия маҳдуд карданд. Ҳазорон парвози байнулмилалӣ бекор шуд.
Марина рӯзи 3-юми марти имсол ҳамроҳи шавҳар ва се кӯдакаш аз Русия ба Узбекистон фирор кардааст. Ӯ мегӯяд, “мо ба Тошканд билет харидем, чун зуд ва бо нархи мувофиқ дастрас кардем.”
Русҳо бештар ба кишварҳое мераванд, ки аз онҳо раводид талаб намешавад. Ба монанди Арманистон, Гурҷистон ва давлатҳои Осиёи Марказӣ. Туркия низ макони беҳтарин барои онҳост. Шахсоне, ки пули бештар доранд, ба Имороти Муттаҳидаи Араб мераванд.
Бисёре аз муҳоҷирони нави Русия ба Радиои Озодӣ гуфтанд, ки онҳо барои қабули “қарори ҳаётӣ” ва тарки кишварашон танҳо чанд рӯз ё ҳатто чанд соат вақт доштанд. “Мо соати ҳафти бегоҳи 2-юми март барои парвоз дар соати дувуними субҳи 3-юми март билет харидем. Дар ду соат борҳоро ҷамъ карда, бо ду ҷомадон ба фурудгоҳ рафтем,” – нақл кард Марина.
Вай мегӯяд, ин эҳсос вуҷуд дорад, ки бо баста шудани баъзе дӯконҳо, аз кор мондани ширкатҳо ва аз рафҳо гум шудани молҳои хориҷӣ вазъ дар Русия боз ҳам бадтар мешавад ва ба зудӣ “ба худ нахоҳад омад”.
... ва Уш
Овозаҳо дар бораи ҷорӣ кардани вазъияти ҳарбӣ аз ҷониби президент Владимир Путин дар аввали моҳи март сабаби воҳимаи бештар шудааст. “Мо тарсидем, ки рӯзи дигар сарҳадҳо баста мешаванд. Ҳамин тавр, ҳама чиз – хонаву мошинҳоямонро гузошта, ба сӯйи ҳавопаймо давидем,” -- гуфт Марина.
Юлия, шаҳрванди дигари Русия, ки ба Қирғизистон рафтааст, айни саргузаштро нақл кард. Ӯ гуфт, “мо ҳангоми ҷамъоварии чизҳо, дандоншӯяк ва собунро фаромӯш кардем, зеро хеле шитоб доштем.”
Юлия ва духтараш ҳоло дар як меҳмонхона дар шаҳри Уш қарор доранд. Вай гуфт, чанд шаҳрванди дигари Русия низ муваққатан дар Уш умр ба сар мебаранд ва дар онҷо иқдомҳои баъдии худро баррасӣ доранд.
Яке аз онҳо Яков аст, ки пас аз ширкат дар эътирозҳо алайҳи ҷанги Русия дар Украина кишварашро тарк кардааст. Ӯ аз ҷумлаи тазоҳургароне буд, ки аз тарафи пулиси Русия боздошт шуд, вале бо пардохти 10 ҳазор рубл (ҳудуди 105 доллар) ҷарима раҳо шуд.
“Аз оғози ҷанг қонунҳо сахттар шуданд ва мақомот озодиҳои мардумро, ки аллакай маҳдуд буданд, маҳдудтар карданд,” – шиква кард ӯ. Яков ба қонуне ишора намуд, ки 4-уми март тасвиб шуд ва барои паҳн кардани “хабарҳои бардурӯғ дар бора артиши Русия” то 15 сол зиндонро дар назар дорад.
“Намехоҳам дар ҷанги аҳмақона ширкат кунам ва бимирам”
Ҳазорон нафари дигар аз русҳо, ки аксарияташон ба сиёсат майл надоранд, Русияро тарк мекунанд. Тоҷири 40-сола Алексей Медведев аз тарси он ки, мумкин аст, дигар сафар карда натавонад, тасмим гирифт, аз кишвараш берун шавад. Ӯ ҳамроҳи ҳамсар ва се фарзандаш, ки ҳанӯз панҷсола нестанд, ба Туркия рафт.
“Мо на танҳо ба хотири фарзандон, балки барои худамон ҳам рафтем, то озод бошем ва ҳар он чизеро, ки аз дастамон меояд ва мехоҳем, анҷом бидиҳем. Ба ҷуз ин, намехоҳам дар ин ҷанги аҳмақона иштирок кунам ва бимирам,” -- гуфт Медведев ба Радиои Озодӣ.
Афзоиши нархи билети парвоз аз Русия ба Имороту Туркия
Теъдоди дақиқи муҳоҷирон аз Русия маълум нест, вале бар асоси гузоришҳо, то 12-уми март беш аз 200 ҳазор нафар аз ин кишвар хориҷ шудаанд. Нашрияи русии “Коммерсант” дар аввали моҳи март аз қавли раиси ширкати сайёҳии “Посошок” навишт, ки нархи билети ҳавопаймо ба баъзе самтҳо “осмонӣ” шуд.
“Ман дидам, ки одамон чӣ тавр билет мехаранд. Нархи билет аз Русия ба Дубай аз тақрибан 40 ҳазор рубл ($360) то ба 200 ҳазор рубл ($1800) боло рафт. Талабот зиёд буд,” – гуфтааст Кирил Фаминский. Вай афзудааст, билети ҳавопаймо ба Истанбул “панҷ маротиба гарон шуд”.
Елена Ханпира, ки рӯзи 3-юми март ҳамроҳи шавҳар ва фарзандаш ба Туркия рафтааст, мегӯяд, “бисёр одамонеро, ки мешиносам, муҳоҷират мекунанд.”
Ханпира ва шавҳараш ният доранд, “як-ду моҳ дар Туркия бимонанд ва кор биёбанд.” Онҳо ҳанӯз тасмим нагирифтаанд, ки Туркияро хонаи нави худ интихоб кунанд ва ё ба кишвари севум кӯч банданд.
Марина ва шавҳараш дар Тошканд бо ҳамин мушкил рӯбарӯ ҳастанд. Волидони ҷавон истисно намекунанд, ки мумкин аст фарзанди калонии онҳо соли оянда дар Тошканд ба мактаб биравад. “Ягона чизе, ки бовар дорем, ин аст, ки то замони аз қудрат дур шудани Путин ба Русия барнамегардем. Вай кишвари моро хароб мекунад. Мо тасмими дуруст гирифтем, ки онҷоро тарк кардем,” -- гуфт ӯ.
Байден Путинро "ҷинояткори ҷангӣ" хонд. Маскав маҳкум кард
Ҷо Байден, раиси ҷумҳури Амрико зимни як нишасти хабарӣ дар Кохи Сафед ҳамтои русаш Владимир Путинро як "ҷинояткори ҷангӣ" хонд. Пеш аз Байден, субҳи чаҳоршанбеи 16-уми март Сенати Амрико қатъномаеро қабул кард, ки дар он Путин бинобар ҷанг дар Украина, "ҷинояткори ҷангӣ" муаррифӣ шудааст.
Дмитрий Песков, сухангӯи раиси ҷумҳури Русия ин изҳороти Ҷо Байденро, ки Путинро "ҷинояткори ҷангӣ" хонд, маҳкум кард. Вай афзуд, ки ин изҳороти раиси ҷумҳури Амрико "ғайри қобили қабул ва нобахшиданист".
Ба навиштаи Бӣ-Бӣ-Сӣ, сухангӯи Кохи Сафед андаке баъд аз изҳороти оқои Байден талош кард суханони ӯро шахсӣ ва на мавзеи расмии ҳукумати Амрико ҷилва диҳад. Ҷен Псаки ба хабарнигорон гуфт, ки президенти ИМА "ҳарфи дилашро задааст". Хонум Псаки гуфт, оқои Байден баъд аз дидани аксҳо "аз амалкардҳои бераҳмонаи як диктатори золим дар ҳамла ба як кишвари хориҷӣ", ин ҳарфҳоро задааст.
Дар ҳамин ҳол, раиси ҷумҳури Амрико рӯзи чаҳоршанбе дархости ҳамтои украиниаш Владимир Зеленкский дар бораи ироаи кӯмакҳои низомиро қабул кард. Бинобар гузоришҳо, интизор меравад Ҷо Байден 800 миллион доллар ба Украина кӯмак кунад. Ин маблағ бар иловаи 13,6 миллиард долларе аст, ки Амрико пештар барои кӯмак ба Украина ҷудо дода буд.
Ҳамзамон Додгоҳи байналмилалии Гаага, яке аз муҳимтарин додгоҳҳои ҷаҳон хоҳони қатъи ҳамлаи низомии Русия ба Украина шуд. Раиси ин додгоҳ гуфт, ки Русия бояд хусуматҳо дар хоки Украинро, ки аз 24-уми феврал оғоз кардаст, фавран поён диҳад.
Парвандаи кишварҳое, ки аз дастури Додгоҳи байналмилалии Гаага сарпечӣ кунанд, мумкин аст ба Шӯрои Амнияти СММ вогузор шавад. Ҷойе ки Русия аз ҳаққи вето бархӯрдор аст. Ин дастури Додгоҳи байналмилалӣ роҳро барои ҳар гуна таъқиби додгоҳии дигар боз мегузорад. Владимир Зеленский аз ин иқдоми Додгоҳи байналмилалии Гаага истиқбол кард.
Ҳамзамон Кумитаи вазирони Шӯрои Аврупо Русияро аз ин созмон ихроҷ кард. Пештар Ассамблеи порлумонии Шӯрои Аврупо тавсия дода буд, ки Русия аз Шӯрои Аврупо ихроҷ шавад. Ба ҷуз ин, шуруъ аз 16-уми март Русия дигар узви Конвенсияи аврупоии ҳуқуқи инсон нест. Акнун додгоҳҳои Русия вазифадор нестанд, ки аз содир кардани ҳукми қатл худдорӣ варзаданд.
Шӯрои Аврупо ба далели ҳамлаи Русия ба Украина узвияти Маскавро охири моҳи феврал дар ин созмон боз дошта буд. Русия 15-уми март Шӯроро хабардор кард, ки аз созмон хориҷ мешавад. Русия соли 1996 узви Шӯрои Аврупо шуда буд ва аввалин кишварест, ки аз ин созмон ихроҷ мешавад.
Ҳамлаи низомии Русия ба Украина рӯзи 24-уми феврали имсол шурӯъ шуд. Расонаҳои давлатии Русия ҳамлаи низомӣ ба Украинро "амалиёти вижаи низомӣ" мехонанд. Аммо Украина ва кишварҳои ғарбӣ онро "таҷовуз"-и ошкор ба тамомияти арзии як кишвари мустақил медонанд. Тибқи гузоришҳои муътамад, нерӯҳои русӣ ғайринизомиёнро ҳам ҳадаф қарор додаанд. То кунун дар ин муноқиша аз ҳар ду тараф садҳо нафар кушта шуда, ҳудуди 3 миллион украинӣ қаламрави кишварашонро тарк кардаанд.
СММ: Шумораи оворагони украинӣ, ки аз кишвар хориҷ шудаанд, "ба се миллион нафар расид"
Созмони Милали Муттаҳид рӯзи 15-уми март эълон кард, ки шумораи оворагони украинӣ, ки аз ҷанг ва бомбаборони артиши Русия ба кишварҳои дигар гурехтаанд, ба ҳудуди се миллион расидааст.
Дафтари умури паноҳҷӯёни СММ гуфт, то кунун ду миллиону 950 ҳазор нафар аз Украина гурехтаанд ва ин ниҳод худро барои кӯмак ба чаҳор миллион паноҳанда омада кардааст.
Дар пайи ҳамлаи рӯзи якшанбеи Русия ба як пойгоҳи низомӣ дар атрофи шаҳри Лвов, ки аз марзи Лаҳистон чандон дур нест, бахше аз сокинони ноҳияҳои ғарбии Украина низ ба мавҷи паноҳандагон пайвастанд, ки аз кишвар хориҷ мешавад. Бахши асосии паноҳҷӯёне, ки аз тариқи марзи Лаҳистон хориҷ мешаванд, аҳолии минтақаҳои шарқи Украина ҳастанд.
Як зан 40-солаи сокини Харков гуфт, "мо воқеан мехостем дар Украина бимонем, вале пас аз ҳамлаҳои Русия ба Лвов ба назар мерасад, ки ҳеҷ нуқтае дар кишвар амният надорад".
Бахши калони паноҳҷӯён ба кишварҳои ҳамсояи Украина, аз ҷумла, Лаҳистон, Маҷористон, Словакия, Руминия ва Молдова рафтаанд. Шумораи паноҳҷӯёне, ки вориди Лаҳистон шудаанд, беш аз як миллиону 800 ҳазор нафар аст.
Ба гуфтаи Дафтари умури паноҳандагони СММ, ҳудуди 300 ҳазор нафар аз паноҳҷӯён низ ба кишварҳои Аврупои ғарбӣ, аз ҷумла Олмон ва Фаронса рафтаанд. Масъули умури муҳоҷирати Комиссияи Аврупо рӯзи сешанбе гуфт, "агар ҳамбастагӣ нишон диҳем, метавонем вуруди паноҳандагони украиниро ба хубӣ танзим кунем".
Суханони ӯ ёдовари тасмими Ангела Меркел, садри аъзами пешини Олмон аст. Хонум Меркел дар авҷи бӯҳрони муҳоҷирати солҳои 2015-2016, ки ҳудуди як миллион паноҳҷӯ ва муҳоҷирро, ки аз ҷанги дохилии Сурия гурехта буданд, бо шиори "Мо метавонем бӯҳронро идора кунем", дар Олмон пазируфт.
Дар марзи Украина ва Руминия дар сармои сахт, имдодгарон ва довталабон аз ҷумла, кормандони оташнишонӣ ба паноҳандагон кӯмак мекунад ва ин афрод ба василаи автобусҳое, ки аз қабл омода шудаанд, ба марказҳои муваққатӣ интиқол дода мешаванд.
Русия ҳамла ба маконҳои ғайринизомиро радд кардааст ва юриш ба Украинаро "як амалиёти вижа бо ҳадафи ғайринизомӣ кардани кишвар" хондааст. Аммо ҳукумати Украина ва кишварҳои ғарбӣ иддаоҳои Русияро баҳонае барои нақзи ҳокимияти миллӣ ва тамомияти арзии як кишвари демократӣ медонанд.
Ҷанг ба Киев наздиктар мешавад. Фирори қариб се миллион кас аз Украина. ВИДЕО, АКС
Бо вуҷуди идомаи бомбаборони сахти Русия дар Украина, ду тараф дигарбора сари мизи музокирот нишастанд. Дар муддати 20 рӯзи ҷанг бештар аз 2 миллиону 800 ҳазор украинӣ аз кишварашон гурехтаанд.
Даргирӣ дар канораҳои пойтахт
Низомиёни Украина рӯзи душанбе, 14-уми март, видеоеро нашр карданд, ки ба гуфтаи онҳо, ҷанг бо нерӯҳои Русия дар канори шаҳри Киевро нишон медиҳанд. Ҷанг ба Киев пойтахти Украина наздиктар мешавад.
Cубҳи душанбе бомбаборони нерӯҳои Русия биноҳои истиқомативу мусофирбарҳоро вайрон ва сокинонро моту мабҳут кард. Камаш ду нафар кушта шуданд. Евгений, шоҳиди ҳодиса, гуфт, “як марди тақрибан 70-сола ҳалок шуд. Баъд ёрии таъҷилӣ омад. Хостанд, як зани захмиро наҷот диҳанд, вале ӯ ҳам фавтид.”
Украина ҳамчунин аз ҳамлаҳои ҳавоии бештар ба як фурудгоҳ дар ғарб, шиллик аз тонку тӯпхона дар канораҳои Киев ва шаҳри ҷанубии Миколаев гузориш дод. Ҳамлаҳои ҷавобии нерӯҳои Украина инҷо зиёдтар шудааст.
Наворро дар инҷо бинед:
Дар таъмиргоҳи мошинҳо дар Украина аслиҳаи ғаниматгирифта аз нерӯҳои русиро таъмир мекунанд, то дар ҷанг ба зидди худашон истифода баранд. Таъмиргар Олександр Федченко гуфт, “мо кафшергарону механикҳоро ҷамъ карда, ба онҳо намунаро нишон додем. Кори мо натиҷа дод.”
Саркӯби иқтисод, ҷинояти ҷангӣ
Раисҷумҳур Владимир Зеленский бо нашри видео дар шабакаҳои иҷтимоӣ гуфт, мақсади Русия аз ҷанг нобуд кардани иқтисоди Украина аст. “Саркӯби иқтисоди Украина, яке аз ҳадафҳои ҷанг ба зидди мост. Мо бояд ба ин ҳам муқовимат кунем. Иқтисод ва мардуми худро наҷот диҳем. Барои ҳамин аз ҳукумат хоста шуд, барномаи эҳёи соҳибкории хурду миёнаро таҳия кунад,” – афзуд ӯ.
Бо идомаи ҷанг ду тараф рӯзи душанбе музокироте доштанд, ки як намояндаи Украина онро “душвор” номид.
Сергей Кислитса, сафири Украина дар Созмони Милал, рӯзи душанбе Русияро ба ҷиноятҳои ҷангӣ муттаҳам карда, гуфт, онҳо ба монанди фашистон ҳастанд. “Нерӯҳои Русия ҷиноятҳои ҷангӣ ва ҷиноят ба зидди башарият дар Украинаро идома медиҳанд ва ҳеч фарқе аз фашистони 80 сол пеш надоранд. Шаҳру рустоҳо ба хок яксон шудаанд, гӯрҳои дастҷамъӣ, террори ғайринизомиён дар қаламравҳои ишғолшуда, одамрабоӣ ва қатли мақомоти маҳаллӣ, фаъолон ва журналистон ... идома дорад,” – гуфт ӯ.
Тасвирҳои моҳвораӣ аз вайронаҳои Мариупол ва канораҳои Киев
Таҷовуз ба хоки Украина, ки Русия онро “амалиёти махсуси низомӣ” меномад, бузургтарин ҷанг пас аз соли 1945 аст ва то кунун 2 миллиону 800 ҳазор нафарро паноҳанда кардааст.
Русия мегӯяд, ки мардуми осоиштаро ҳадаф намегирад ва мақсадаш ғайринизомӣ ва аз “фашистон” пок кардани Украина аст. Украинаву шарикони ғарбиаш онро иддаои беасосу баҳонае барои ҷанг номидаанд.
Тасвирҳои моҳвораӣ аз вайронаҳои Мариупол ва канораҳои Киев
Пули вайрона бар фарози дарёи Ирпин ва мошинҳои партофташуда. 14-уми март
Мардони тоҷик дар Украина "мондаанд". Як зани тоҷик мегӯяд, ба Чехия роҳ наёфт. ВИДЕО
Як зани тоҷик иддао дорад, ки ӯро бо ду кӯдакаш аз Чехия “ба Украина бозпас фиристодаанд”. Фотимаи 47-сола панҷ сол боз дар Полтаваи Украина кору зиндагӣ мекард ва дар пайи ҳамлаи Русия аз он кишвар берун шуд, вале 14-уми март дигарбора ба макони зисташ баргашт.
Мақомоти Чехия дар ин бора шарҳ надодаанд. Ҷониби Тоҷикистон мегӯяд, агар зан бо кӯдаконаш ба Лаҳистон (Полша) биравад, ба ватан фиристода хоҳад шуд. То имрӯз беш аз 1700 шаҳрванди Тоҷикистон аз Украина ба Лаҳистону Молдова рафтаанд. Бахше дигар, асосан мардон, ҳанӯз дар Украина ҳастанд.
“Ҷанг ҳар рӯз наздиктар мешавад”
Фотима мегӯяд, ҳарчанд панҷ сол дар Украина зист, ҳаққи иқомати доимӣ надошт. Ҳар сол муҳлати будубошашро дароз мекард. Маҳз поён ёфтани ҳаққи иқоматаш дар Украина, ба гуфтаи ӯ, боис шудааст, ки мақомоти Чехия қабул накунанд.
“Шавҳарам бемор аст. Бар илова, дар Украина мардонро ба берун рафтан намемонанд. Гуфтам, ақаллан духтаронамро фиристам, нашуд. Ин ҷо ҳоло оромтар аст, вале ҷанг ҳар рӯз наздиктар мешавад,” -- гуфт ӯ.
Сафорати Тоҷикистон дар Олмон, Полша ва Чехия онҳоеро, ки аз Украина ба ин кишварҳо паноҳ мебаранд, номнавис мекунад. Ҳафтаи гузашта 305 нафар, аз ҷумла донишҷӯён ва занону кӯдаконро ба Душанбе фиристоданд. Беш аз 60 нафари дигар дар Лаҳистон барои бозгашт ба Тоҷикистон номнавис шудаанд. Баргардондани шаҳрвандон бепул ва бо мадади “Frontex” ва Хадамоти марзбонии Лаҳистон сурат мегирад.
Киҳо бармегарданд?
Дар сафорати Тоҷикистон дар Олмон ба Радиои Озодӣ гуфтанд, танҳо хоҳишмандон ва онҳое, ки ҳамчун сайёҳ ё ба корҳои муваққатӣ ба Украина омада буданд, ба Тоҷикистон баргардонида мешаванд. «Аммо он шаҳрвандоне, ки дар Украина ҳаққи иқомат доштанд, метавонанд, дар кишварҳои аврупоӣ бимонанд,» -- гуфтанд дар намояндагии расмии Тоҷикистон.
Сафир Имомиддин Сатторӣ гуфт, «барои онҳое, ки дар Украина ҳаққи иқомати қонунӣ доштанд, бозгашт ҳатмӣ нест. Ба онҳо шароити кору зиндагии яксола дар кишварҳои аврупоӣ дода мешавад. Ба онҳое, ки муваққатӣ дар Украина буданд ё санадҳояшон дуруст набуд, муҳлат барои бозгашт ба ватан дода мешавад.»
Мунира Сатторова, шаҳрванди Тоҷикистон, ки бо хонаводааш дар Украина зиндагӣ мекард ва ҳоло дар Лаҳистон паноҳанда шудаанд, гуфт, қасди ба Тоҷикистон рафтан надоранд. “Дар Тоҷикистон кор надорем ва ба Украина барои кор омада будем. Ҳоло кӯшиш дорем, ки дар ҳамин ҷо ё Олмон монем ва ба корамон давом диҳем,” – афзуд ӯ.
"Мардонро аз Украина берун рафтан намемонанд"
Дар Украина бештар он шаҳрвандоне мондаанд, ки ё имкони берун шудан надоранд ё барояшон иҷозати хориҷ шудан намедиҳанд. Масалан, дар шаҳрҳои Харков, Запарожйе, Одесса ва Киев тоҷикон бештар мондаанд.
Ба мардони тоҷике, ки ҳаққи иқомати доимӣ доранд ё шаҳрвандии Украинаро гирифтаанд, иҷозати берун шудан намедиҳанд. Бар асоси қонунҳои Украина мардони аз 18 то 60-сола барои ҳимояи кишвар ҷалб мешаванд. То ҳанӯз маълум нест, ки чанд зодаи Тоҷикистон аз ҷониби Украина ба ҷанг даъват шудаанд.
Шарҳи бештарро дар видео бинед:
Баъзе аз зодагони Тоҷикистон ҳамсаронашонро ба хориҷ фиристода, худашон монданд. Сайлигул, як зани ҳомилаи тоҷик, ки бо ду кӯдаки ноболиғ аз шаҳри Запарожйе ба Лаҳистон паноҳ бурд, гуфт, ба шавҳараш иҷозаи берун шудан надодаанд.
Дар умум, тоҷиконе, ки дар Украина ҳастанд, дар ҳаросанд. Зуд-зуд бонги изтироб зада мешавад ва онҳо ба паноҳгоҳҳо мегурезанд.
14-уми март аз ҳамлаи бесабаби Русия ба Украина 19 рӯз гузашт. Маълум нест, ҷанг бо чӣ меанҷомад.
Financial Times: "Русия аз Чин таҷҳизоти низомӣ хостааст"
Маҷаллаи "Financial Times" рӯзи 13-уми март аз қавли мақомоти амрикоӣ гузориш дод, ки Русия барои ҳамла ба Украина аз Чин таҷҳизоти низомӣ ва ёрӣ хостааст.
Ин мақомоти амрикоӣ бидуни шарҳи бештар ба "Financial Times" гуфтаанд, аз оғози ҳамлаи низомии Русия ба Украина, Маскав аз Пекин дархости таҷҳизоти низомӣ ва дигар кумакҳоро кардааст. Як мақоми амрикоӣ гуфт, Вашингтон ба муттаҳидони худ нисбат ба омода шудани Чин барои кумак ба Русия ҳушдор додааст.
Дар ҳамин ҳол, сафорати Чин дар Вашингтон эълон кард, ки аз дархости Русия иттилоъ надорад. Ҳукумати Русия ҳам то кунун дар робита ба ин гузориш вокуниш нишон надодааст.
Нигарониҳо аз ёриҳои низомии Чин ба Русия дар ҳоле аст, ки Ҷейк Салливан, мушовири амнияти миллии Амрико, рӯзи душанбе барои мулоқот бо раиси Дафтари комиссияи марказӣ барои умури хориҷии Ҷумҳурии мардумии Чин, омода мешавад.
Ин гузориш аз қавли манбаъҳои огоҳ мегӯяд, Салливан дар назар дорад дар мулоқот бо дипломати баландпоятарини чинӣ, дар бораи эҳтимоли кумаки Пекин ба Русия барои идомаи ҳамла Украина ё нақзи таҳримҳои Ғарб ҳушдор диҳад.
Оқои Салливан рӯзи якшанбе низ ба ҳукумати Чин ҳушдор дод, ки ба Русия дар коҳиши таҳримҳои ҷоришуда, ёрӣ накунад. Вай дар мусоҳибае бо шабакаи NBC гуфт, бовар дорад, ки на Чин ва кишвари дигаре наметавонанд зиёнҳои Русия аз таҳримҳоро ҷуброн кунад.
Ин гузориш меафзояд, дархости Русия аз Чин барои дарёфти силоҳ дар ҳоле аст, ки нишонаҳои зиёде аз чолиши низомиёни Русия барои пешравӣ дар Украина дида мешавад.
Чин то кунун худро дар ҷанги Украина "бетараф" хонда, ҳамлаи низомии Русияро низ маҳкум накардааст.
Ин гузориш меафзояд, Амрико ҳамчунин дар садади розӣ кардани Чин барои ворид кардани фишори бештар ба ҳукумати Русия барои қатъи ҳамла ба Украина аст.
Русия рӯзи 24-уми феврали имсол аз замин, ҳаво ва баҳр ба ҳадафи "ғайринизомӣ" кардани Украина ҳамла кард. Украина ин ҳамларо "таҷовуз"-и ошкор ба истиқлол ва тамомияти арзии худ медонад. Аз замони оғози ҷанг то кунун садҳо нафар аз ҳар ду ҷониб ба ҳалокат расидаанд.
35 кушта ва 134 захмӣ. Русия ба пойгоҳе дар наздикии марзи Лаҳистон мушак партофт
Нерӯҳои Русия 13-уми март ба пойгоҳи низомии Украина дар наздикии марз бо Лаҳистон (Полша) 30 мушак партофтаанд. Мақомот гуфтанд, дар ин ҳамла 35 кас кушта ва 134 нафар захмӣ шуданд. Владимир Зеленский, раисҷумҳури Украина, ба нерӯҳои Русия ҳушдор дод, ки агар қасди ишғоли Киевро доранд, бо муборизаи марговар рӯбарӯ хоҳанд шуд. Аз оғози ҳамлаи Русия ба Украина 18 рӯз гузашт.
Ҳамла ба пойгоҳи бузургтарин
Мақомоти Лвов дар шабакаҳои иҷтимоӣ гуфтанд, ки "ишғолгарон ба маркази байнулмилалии ҳифзи сулҳ ва амният дар шаҳри Яворив ҳамла карданд." Ин иншоот дар масофаи камтар аз 25 километр аз сарҳади Лаҳистон ҷойгир буда, яке аз пойгоҳҳои бузургтарин дар ғарби Украина ба шумор меравад. Украина аксар машқҳои низомии худро бо кишварҳои НАТО дар он ҷо мегузаронд.
Шаҳрдори Ивано-Франковск дар ғарби Украина низ гуфтааст, фурудгоҳи ин шаҳр ҳадафи ҳамла қарор гирифт.
Ҳамзамон нерӯҳои Русия ба бомбаборони иншооти ғайринизомӣ дар минтақаҳои дигари Украина идома додаанд. Рӯзи 13-уми март дар ҳамла ба як бинои баландошёна дар Черниҳов як кас кушта ва ҳафт нафар захмӣ шуданд.
"Агар онҳо тасмим доранд, ки бо бомбгузорӣ таърихи минтақаро аз байн баранд ва ҳамаи моро нобуд кунанд, дар он сурат ба Киев ворид хоҳанд шуд. Агар мақсадашон ин аст, бигзор ворид шаванд, аммо бояд дар инҷо худашон зиндагӣ кунанд," -- гуфт Владимир Зеленский.
Президенти Украина афзуд, дар ҳафтаи сеюми ҳамлаҳои Русия баъзе аз шаҳракҳои хурд дигар вуҷуд надоранд. Ҳамзамон волии Черниҳов, дар 150-километрии шимолу шарқи Киев, дар назди вайронаҳои меҳмонхонаи "Украина" навор гирифта, гуфтааст, "дигар чунин меҳмонхонае нест, аммо худи Украина ҳанӯз вуҷуд дорад ва пирӯз хоҳад шуд."
"Дору нест, обу хӯрок намерасад"
Бар асари тирборони Русия ҳазорон нафар дар шаҳрҳои муҳосирашуда банд мондаанд. Вазорати дифои Украина гуфт, рӯзи 12-уми март дар натиҷаи ҳамлаи нерӯҳои Русия ба як корвони паноҳандагон, 7 украинӣ, аз ҷумла як кӯдак кушта шуданд. Онҳо мехостанд, аз рустои Перемоҳа, 20-километрии шимолу шарқи Киев, фирор кунанд.
Маскав гуфтааст, барои гузаштани амни сокинон дар минтақаҳои даргирӣ "долонҳои башардӯстона" мекушояд, аммо мақомоти Украина Русияро ба бастани ин роҳҳо ва тирандозӣ ба тарафи мардуми осоишта гунаҳкор карданд. Ирина Верешчук, муовини сарвазири Украина, рӯзи 12-уми март гуфт, аз 14 долони мувофиқашуда танҳо 9-тоаш боз аст ва тавассути онҳо тақрибан 13 ҳазор касро берун бурданд.
Ба иттилои Оҷонси Созмони Милали Муттаҳид дар умури паноҳандагон, аз замони ҳамлаи Русия дастикам 2,5 миллион нафар аз Украина ба кишварҳои дигар гурехтаанд.
Вазорати дифои Бритониё мегӯяд, нерӯҳои Русия дар 25-километрии маркази Киев ҷамъ шуда, Харков, Черниҳов, Сумӣ ва Мариуполи Украина дар муҳосира мондаанд. Дафтари кумакҳои башардӯстонаи СММ хабар дод, ки "дар шаҳри Мариупол миқдори ками маводи аввалия мондааст, доруҳо барои бемориҳои хатарнок ба зудӣ тамом мешаванд, шифохонаҳо қисман кор мекунанд ва обу хӯрок намерасад."
Вазорати корҳои хориҷии Украина 12-уми март гуфт, нерӯҳои Русия масҷидеро дар Мариупол тирборон карданд, ки дар он беш аз 80 калонсол ва кӯдак, аз ҷумла шаҳрвандони Туркия паноҳ ёфта буданд. Шаҳрдори Мариупол гуфт, шумори кушташудагон дар 12 рӯзи ҳамла аз 1500 нафар гузаштааст. Вай гуфт, тирпарронӣ боис шуд, ки кандани гӯрҳои дастҷамъиро бас кунанд ва аз ин рӯ "мурдаҳоро ҳатто дафн намекунанд".
Президент Зеленский мегӯяд, пас аз он ки нерӯҳои Украина 31 гурӯҳи тактикии Русияро аз байн бурданд, Маскав сарбозону афсарони нав мефиристад. Ӯ дар муроҷиати видеоӣ рӯзи 12-уми март гуфт, "мо ҳоло ҳам бояд истодагарӣ кунем. Мо ҳоло ҳам бояд мубориза барем." Вай афзуд, ҳудуди 1300 сарбози украинӣ кушта шудаанд ва аз Ғарб даъват кард, ки дар музокироти сулҳ бештар фаъол бошанд.
Муовини вазири корҳои хориҷии Русия Сергей Рябков Иёлоти Муттаҳидаро дар ташдиди танишҳо муттаҳам кард. Вай иддао кард, ки "бо интиқоли силоҳи ғарбӣ ба Украина" вазъ печида шудааст. Кишварҳои ғарбӣ Русияро ба таҷовуз ба хоки Украина гунаҳкор карда, ба зидди он кишвар таҳримҳои сахт ҷорӣ намудаанд.
