د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو عالي کمېشنرۍ یا "يواینایچسيآر" وايي، د ۲۰۲۳م کال تر پایه په افغانستان کې دننه او بهر د بېځايه شويو افغانانو شمېر نږدې ۱۱ میلیونو ته رسېدلی دی.
"يواینایچسيآر" په خپل وروستي راپور کې ویلي چې د ۲۰۲۳م کال تر پایه پورې په نړیواله کچه د اجباري بې ځایه شویو کسانو شمېر نږدې ۱۱۷.۳ میلیونو ته رسېدلی، چې ۱۰.۹ میلیونه یې افغانان دي.
دې سازمان په خپل راپور کې چې د "۲۰۲۳ نړیوالې تګلارو" په نوم یې، د روانې میلادي مياشتې په ترڅ کې خپور کړی، ویلي چې ياد کسان ډېر د تاوتریخوالي، شخړو، د بشري حقونو د سرغړونو او له ځورونې د تېښتې له امله په دننه او بهر کې خپلو هېوادونو څخه بېځایه شوي دي.
په دغه راپور کې د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو کمېشنر فیلیپو ګرانډي ویلي چې د دې ترخو او مخ په زیاتېدونکو شمېرو تر شا ډېر انساني دردونه او کړاوونه پراته دي او دغه وضعیت باید نړیواله ټولنه دې ته اړه کړي چې د جبري بېځايه کېدو لاملونو د له منځه وړلو لپاره ژر اقدام وکړي.
په راپور کې راغلي چې افغانان په نړۍ کې د کډوالو تر ټولو لوی شمېر جوړوي. د ټولو کډوالو شپږمه برخه چې "يواینایچسيآر" يې ملاتړ کوي.
د دغه راپور له مخې، په ۲۰۲۳م کال کې څه باندې ۷۴۱زره افغانان بېلابېلو هېوادونو ته کډوال شوي چې د تېر کال په پرتله ۱۳ سلنه زیاتوالی په کې راغلى او د افغان کډوالو ټولیز شمېر ۶،۴ میلیونو تنو ته رسېدلی دی.
د "يواینایچسيآر" د شمېرو له مخې په ۲۰۲۳م کال کې شاوخو۱۶٩زره ٧٠٠ افغانانو د پناه غوښتنه کړې او یوازې ۵۷زره ۵۰۰ افغان کډوال هېواد ته راستانه شوي چې ۹۹ سلنه یې له پاکستانه راستانه شوي دي.
په راپور کې راغلي چې د دغو کسانو د راستنېدو فرصتونه او باثباته شرایط ډېر محدود دي، ځکه د افغانستان د ۴۰ میلیونو وګړو نیمایي برخه د خوراکي توکو له کمښت سره مخ دي او میلیونونه خلک په کور دننه بېځایه شوي دي.
نجيبه په پاکستان کې مېشته افغانه ده.
نوموړې، چې مخکې یې د افغانستان په رسنيو کې کار کاوه، وايي چې د امنيتي ستونزو له امله يې افغانستان پرېښود، خو اوس له اقتصادي ستونزو او د کډوالۍ د قضيو د نه څېړلو له امله له ډېرو ستونزو سره مخ ده.
نوموړې ازادي راډيو ته وویل: "زموږ لپاره دلته امنیت نور هم خراب شوی دی. موږ باید له پولیسو ځان خوندي کړو، زموږ ویزې باید په هرو درېیو میاشتو کې تمدید شي. کرایه او د ورځني ژوند لګښتونه خورا ډېر دي ځکه چې دلته ډېره قيمتي ده."
د ښځو د حقونو یوې فعالې نیکي تبسم، چې ایران ته کډواله شوې، ازادي راډیو ته وویل په افغانستان کې یې رسټورانټ درلود او د ښځو د حقونو په برخه کې هم فعاله وه.
هغه ادعا کوي چې د امنیتي ګواښونو او د طالبانو لهخوا یې د رسټورانټ د تړل کېدو وروسته ایران ته کډواله شوې ده.
نوموړې زیاته کړه: "په ایران کې د درېیو کلونو په موده کې، موږ له ډېرو ستونزو سره مخ يوو، په ځانګړې توګه کورنۍ ستونزې. ژوند زموږ لپاره خورا سخت دی. موږ افغانستان ته د بېرته ستنېدو هیڅ هیله نه لرو ځکه چې کېدای شي موږ د طالبانو لهخوا ووژل شو."
دا کډوال په داسې حال کې د خپلو ستونزو په اړه وايي چې د ۲۰۲۱م کال په اګست میاشت کې پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنۍ وروسته سلګونه زره افغانان د امنیتي ګواښونو، بېکارۍ، اقتصادي ستونزو او د طالبانو لهخوا پر ښځو او نجونو د لګول شويو بنديزونو په ګډون د بېلابېلو لاملونو له امله د پاکستان او ايران په ګډون بېلابېلو هېوادونو ته کډوال شوي دي.
له ګاونډیو هېوادونو څخه د افغان کډوالو د بېرته ستنېدو لپاره د زمینې د نشتوالي په اړه د "يواینایچسيآر" په ګډون د بېلابېلو نړیوالو سازمانونو له اندېښنو سره سره، له ایران او پاکستان څخه د ۲۰۲۳م کال له نیمايي وروسته د افغان کډوالو ايستل زیات شوي دي.
په دې ورستیو کې د کډوالو نړیوال سازمان یا "آیاوایم" ویلي وو چې د ۲۰۲۳م کال له جنورۍ څخه د ۲۰۲۴م کال تر اپرېل پورې له ایران او پاکستان څخه تر یونیم میلیون ډېر افغان کډوال خپل هېواد ته ستانه شوي دي.
