ملګري ملتونه نن د سېپټېمبر په ۹مه له بریدونو د پوهنې د خوندیتوب ورځ نمانځي.

دا اول وار دی چې دا ورځ نمانځل کېږي.

د امنیت شورا غواړي چې په دې ډول په هغو هېوادونو کې چې وسله وال کړکېچ او جګړه روانه ده د پوهې د زده کړې د ځایونو امنیت ته د نړیوالو د پام واړوي او د امنیت د تامين لپاره هڅې زیاتې کړي.

د ملګروملتونو عمومي اسامبلې پرون په جګړې ځپلو هېوادونو کې پر تعلیمي سیسټم بریدونه او له ښوونځیو د مورچو او پوځي اډو په توګه کار اخیستل وغندل.

د سازمان غړو وویل چې دا کارونه په ځانګړي ډول د ښځو اونجونو لپاره پر تعلیمي امکاناتو بد اغېز کوي.

په دې اړه یو پرېکړه لیک ۵ کاله مخکې د قطر استازو د امنیت شورا ته وړاندې کړی چې تر اوسه د ملګروملتونو ۱۴۰ غړو لاسلیک کړی دی.

خو ملګري ملتونه وايي چې د نړۍ په ۳۷ هېوادونو کې په سیستماتیک ډول بریدونه کېږي او په لږترلږه ۳۴ هېوادونو کې لا هم له تعلیمي مرکزونو د پوځي مرکزونو په توګه کار اخیستل کېږي.

افغانستان، فلسطین او کامېرون هغه هېوادونه دي چې پر زده کونکو او محصلانو زیات بریدونه شوې دي.

ملګري ملتونه وايي چې دافغانستان په ګډون د نړۍ په ۱۷ هېوادونو کې زده کونکي د جګړې لپاره استخدام شوي دي.

د امریکا د استازو جرګې له طالبانو سره د مالي مرستو د بندیدو لایحه تصویب کړه.

د کانګرس غړي ټم برچېټ د دې لایحې د تصویب وړاندیز د ۲۰۲۴کال په جنورۍ میاشت کې کړی وو.

هغه پرون دوشنبې پر خپلې ایکس پاڼې/پخواني ټویټر په کانګرس کې د دې لایحې د تصویب خبر ورکړ او زیاته يې کړه، " نور د امریکا د مالیه ورکوونکو پیسې د "ترهګرو"لپاره نشته".

د برچېټ په ټکو، " امریکا تراوسه له کابل سره تر ۵میلیاردو ډالرو زیاته نقدي مرسته کړې او دا د بهرنیو چارو وزارت مسولیت دی چې ډاډ ترلاسه کړې چې مرسته شوي پیسې د طالبانو سرپرست حکومت ته نه ځي".

که چیرته دا لایحه د امریکا سنا هم تایید کړي، له هغې وروسته د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ ته د تایید لپاره ورځي.

د برچېټ دا لایحه د امریکا د بهرنیو چارو وزارت څخه غواړي څو طالبانو سره د هر ډول مالي مرستو لپاره یوه پالیسي رامنځته کړي.

له وړاندې په ځلونو امریکايي چارواکو د طالبانو لاس ته د امریکا د بشري مرستو د رسیدو په اړه انديښنه څرګنده کړې وه.

خو طالبانو په ځلونو ویلي، افغانستان سره بشري مرستې یوازې مستحقو کسانو ته رسیږي.

د ایران د اټومي انرژۍ د ادارې مشر وايي، "پلان لرو چې د یورانیم غني کولو پروسه کې ځنډ رامنځته نشي".

محمد اسلامي نن سه شنبه ویلي، "د امریکا د بریدونو له کبله اټومي تاسیساتو ته رسیدلي زیانونه مې بررسي کړي او پلان لرو چې د یورانیم په غني کیدو کې خنډ او ځنډ رامنځته نشي".

اسلامي په دې اړه چې د امریکا د بمباریو له کبله د ایران اټومي تاسیساتو ته څومره زیان رسیدلی جزیات ور نه کړل.

امریکا متحده ایالاتونو له اسراییلو سره په ګډه د روانې اونۍ د یکشنبې په ورځ د ایران درې اټومي تاسیسات "فوردو، نطنز او اصفهان" وویشتل، خو دې تاسیساتو ته د اوښتو زیانونو په اړه لا تراوسه جزیات خپاره شوي نه دي.

اسراییلو ۱۲ورځې وړاندې پر ایران برید وکړ او وویل، " نه پریږدې چې ایران اټومي وسلو ته لاسرسی" ومومي.

د ایران او اسراییلو ترمنځ د جګړې په ۱۳مه ورځ د قطر په منځګړیتوب د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د دواړو خواوو ترمنځ د اوربند اعلان وکړ.

ایران او اسراییلو اوربند تایید کړی او بریدونه نن سهار درول شوي دي.

د ایران د بهرنیو چارو وزیر عباس عراقچي څرګنده کړه چې د تهران په وخت د سهار تر څلورو بجو عملیات روان وو.

عباس عراقچي وروسته تر دې دا خبره په ایکسپاڼه کې ولیکله چې د امریکا د متحد ایالتونو ولسمشر ډونالډ ټرمپ د ایران او اسراییل ترمنځ د اوربند اعلان وکړ.

په پلازمینه تهران کې یوشمیر خلکو رسنیو ته ویلي دي چې اوس په دې ښار کې د چاودنو او د دافع هوا د ډزو غږونه نه اوریدل کیږي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ تیره شپه په خپله خواله رسنۍ، سوشل تروت کې ولیکل چې د اسراییل او ایران ترمنځ "بشپړ" اوربند شوی دی.

په افغانستان کې د ملګرو ملتو مرستندویه پلاوی( یوناما) یوه نوې طرحه وړاندې کوي چې هدف یې له نړیوال نظم سره د افغانستان تدریجي ادغام ته لاره هواره شي.

د یوناما مشرې روزا اوتونبایوا پرون په نیویارک کې د ملګرو ملتو امنیت شورا ته وویل چې ملګرو ملتو له طالبانو سره د خبرو اترو لپاره یو منظم چوکاټ چمتو کړی دی چې کولی شي د بشري حقونو، د ښځو د وضعیت او د نړیوالو مکلفیتونو په برخو کې اغیزمنو تعاملاتو ته لاره هواره شي.

د یوناما مشرې ټینګار وکړ چې دا نوښت د ځانګړیو کاري ډلو د تشکیلاتو له لارې د بشري حقونو د حفاظت، د قانون د حاکمیت او د ښځو د حقونو په څیر پر مهمو موضوعاتو تمرکز کوي او هدف یې دا نه دی چې اوسني وضعیت ته مشروعیت ورکړي.

اغلې اوتنبایوا بیا وویل چې په راتلونکو ورځو کې به په دوحه کې غونډې وشي چې هلته به د دغې طرحې جزییات شریک شي.

د یوناما مشرې دا هم وویل چې د بشري حقونو په وضعیت کې له پام وړ پرمختګونو پرته، په ځانګړې توګه د ښځو په وړاندې د محدودیتونو له لرې کولو پرته، نړیوالې ټولنې ته د افغانستان بیرته ستنیدل ممکن نه دي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتو د کډوالو عالي کمشنرۍ ژمنه وکړه چې افغانستان ته به له تللیو ایراني کډوالو سره مرسته وکړي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتو د کډوالو د عالي کمشنرۍ د دفتر رییس عرفات جمال پرون وویل چې د دوی کسان په سرحد کې دي او د ایراني کډوالو وضعیت څاري.

ښاغلي جمال زیاته کړه چې د یکشنبې په ورځ یې څو تنه ایراني کډوال راجستر کړې دي. نوموړي بیا وویل، تر دې دمه د ایراني کډوالو لویه شمیره افغانستان ته نه ده داخله شوې خو شاوخوا دیرش کورنۍ چې دوه ګونی ایرانی او افغان تابعت لري، د جګړې له ویرې افغانستان ته ستنې شوې دي.

دولس ورځې مخکې اسراییل پر ایران هوایي بریدونه پيل کړل.

چین له اسراییل او ایران وغوښتل چې د تاوتریخوالي د پای ته رسولو لپاره سیاسي حل لاره ومومي.

د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند ګاو جیاکون د دوشنبې په ورځ، ( د جون په ۲۳ مه ) وویل چې اسراییل او ایران باید تاوتریخوالی کم کړي ترڅو نورو سیمو ته دجګړې د خپریدو مخنیوی وسي.

مخکې له دې، اروپایي اتحادیې او یو شمیر سیمه ایزو هیوادونو هم د دواړو هیوادونو ترمنځ د شخړو د کمولو او سیاسي حل او خبرو اترو ته د ستنیدو غوښتنه کړې وه.

خو ایران وايي چې ترڅو چې په ایران د اسراییل بریدونه روان وي ، هر ډول خبرې اترې بې معنی دي.

د اسراییل او ایران ترمنځ جګړه نن خپلې یوولسمې ورځې ته داخله شوه ، چې په دې موده کې د ایران اسراییل لخوا پریوبل بریدونه دوام لري، او پرون یکشنبې امریکا هم د ایران د اټومي تاسیساتو په بمباردولو سره جګړې ورداخل سوه.

باختر اژانس رپوټ ورکوي چې د امیرخان متقی او هاکان فیدان ترمینځ دغه ملاقات په استانبول کې داسلامي کنفرانس دهمکاریو د سازمان دبهرنیو چارو وزیرانو د غونډې په درشل کې شوی دی.

په غونډه کې د دوه اړخیزو روابطو او دسیمې د وضعیت په هکله خبرې شوي دي.

رپوټ زیاتوي چې په غونډه کې ددواړو هیوادونو روابط مهم وګڼل شول او په پراختیا یې ټینګار وشو.

سره لدې چې دطالبانو حکومت تراوسه کوم هیواد په رسمیت نه دی پیژندلی خو ترکیه یو له هغو هیوادونو څخه ده چې طالبانو سره نږدې اړیکې پالي خو په عین وخت کې یې دافغانستان دپخواني حکومت یو شمیر مشرانو او چارواکو ته پناه هم ورکړې ده.

د روغتیا نړیوال سازمان (WHO) وايي چې ساري ناروغیو په یوه میاشت کې په افغانستان کې ۳۱۰ کسان وژلي دي.

د دې سازمان میاشتنی راپور چې د یکشنبې په ورځ، د جون په ۲۳مه خپور شو، وايي چې دغه کسان د شري، د تنفسي جهازد شدید التهاب ، د ډیهایډریشن سره شدید اسهال او کانګو تبې له امله مړه شوي دي.

د روغتیا نړیوال سازمان په افغانستان کې د تنفسی جهازد شدید التهاب ناروغي د اندیښنې وړ بللې او ویې ویل چې یوازې په می میاشت کې، په هیواد کې د دې ناروغۍ له امله ۱۹۵ کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړ.

د دې سازمان په وینا، په می میاشت کې، دوی په افغانستان کې د دې ناروغۍ نږدې ۹۳۰۰۰ نوې پیښې ثبت کړې.

دا په داسې حال کې ده چې د ملګرو ملتونو د ماشومانو وجهي صندوق (یونیسف) پدې وروستیو کې وویل چې په افغانستان کې نږدې لس ملیونه خلک په هغو سیمو کې ژوند کوي چې روغتیایی اسانتیاوو ته لاسرسی نلري.

په افغانستان کې دملګرو ملتونو د مرستندوی پلاوي ( یوناما ) مشره روزا اوتونبایوا ددغه هیواد په اړه د امنیت دشورا نننۍ غونډې ته وینا کوي.

میرمن اوتونبایوا به غونډې ته ددوحې د پروسې د راتلونکو ګامونو په اړه معلومات ورکړي .

د دوحې پروسه د یوې سیاسي لارې دنقشې له مخې طالبانو سره د لا اغیزمن او منسجم نړیوال تعامل لپاره دوه کاله مخکې پیل شوې ده.

دغه راز تمه ده چې په غونډه کې به دافغانستان په اړه یولړ سیاسي ، اجتماعي ، اقتصادي او د بشري حقونو او بشري وضعیت اړوند مسایل هم وڅیړل شي.

دغونډې په اړه خپور شوي رپوټ کې راغلي دي چې د بشري مرستو لپاره د ملګرو ملتونو د عمومي منشی مرستیاله جویس مسویا او د ملګرو ملتونو د ښځو دبرخی اجرایوی مشره سیما باهوس هم غونډې ته وینا کوي.

ویل کیږي چې دګډونوالو په خبرو کې به په ځانګړې توګه په ښځو او نجونو باندې د طالبانو د محدودیتونو او تبعیضی پالیسو په اغیز تمرکز وشي.

په متحده ایالتونو کې د ایران د بشري حقونو یو بنسټ وایي، پر ایران د اسراییل په بریدونو کې لږ تر لږه ۹۵۰ تنه وژل شوي او ۳۴۵۰ نور ټپیان شوي دي.

اسوشیتید پریس خبري اژانس د دغه بنسټ د راپور پر اساس، چې نن دوشنبه د چنګاښ په دوهمه یې خپور کړی، لیکلي چې وژل شویو کې ۲۳۵ امنیتي ځواکونه او ۳۸۰ ملکیان شامل دي.

د څه باندې درې سوو نورو وژل شویو د هویت په اړه څه نه دي ویل شوي.

د ایران د عامې روغتیا وزارت بیا د شنبې په ورځ ( د جوزا په ۳۱مه) ویلي و چې د اسراییل بریدونو کې شاوخوا ۴۰۰ تنه وژل شوي او ۳۰۵۶ نور ټپيان شوي دي.

د اسراییل لوري ته بیا په رسمي ډول یوازې د ۲۴ کسانو د وژلو راپور ورکړل شوی او سلګونه نور ټپيان شوي دي.