"ما در سال های گذشته از واقعیت های جامعه از طریق رسانه ها آگاهی پیدا می کردیم. هیچ موردی از مردم پنهان نمی بود، رسانه ها در حالت رشد بودند."
برای این جوان ۲۹ ساله اما وضعیت آزادی بیان و رسانه ها در افغانستان تحت حاکمیت طالبان به طور معکوس تغییر کرده است.
او که از ترس مجازات احتمالی طالبان نمی خواهد نام و جای بود و باشش در گزارش گنجانده شود، به رادیو آزادی چنین می گوید:
"برنامه های صحی،سیاسی، اخبار همه برنامه ها را از طریق رسانه ها تعقیب می کردیم، اما حالا متاسفانه همه روزه ارزش های آزادی بیان بی ارزش شده روان است. اما فعلاً اتفاقاتی که در افغانستان رخ می دهد به درستی آگاهی پیدا کرده نمی توانیم. یعنی گفته می توانم که در تاریکی قرار داریم."
پس از سقوط حاکمیت اول طالبان در سال ۲۰۰۱ میلادی، رسانه ها در افغانستان رشد قابل توجهی کرد، به طوری که در سطح منطقه بی بدیل خوانده می شد.
با انبوهی از محتوای متنوع در قالبهای مختلف از طریق صدها رسانه تصویری، صوتی، چاپی و آنلاین، شهروندان افغانستان به اطلاعات و سرگرمیهای فراوانی دسترسی داشتند. یعنی صنعت رسانه ای افغانستان برای ذوق های مختلف چیزی برای پیشکش داشت.
اما پس از بازگشت طالبان به قدرت در تابستان ۱۴۰۰ خورشیدی، مسیر فعالیت رسانه ای در افغانستان تغییر کرد.
این جوان ۳۳ ساله این تغییر را اینگونه شرح می دهد:
"از وقتی که نظام تغییر کرده و طالب ها آمده مزه رسانه ها هم باقی نمانده، چون بیشتر آزاد نیستند. و ما هم مثل گذشته از خبر های روز با خبر نمی شویم، در نظام جمهوریت هرگپ که میشد زود خبر می شدیم. اما حالا او قسم نیست. از طرف دیگر خبرنگاران هم ترس دارند زیاد در تلاش نشر واقعیت ها نیستند."
اما او به دلیل ترس از مجازات احتمالی طالبان نمی خواهد جای بود و باشش در گزارش ذکر شود.
بر اساس گزارش بنیاد حمایت از رسانه های آزاد افغانستان(نی) که در ماه نوامبر ۲۰۲۳ گفته بود، بعد از تسلط دوبارۀ طالبان بر افغانستان در اگست سال ۲۰۲۱ تا نوامبر۲۰۲۳ ، بیش از ۲۸۰ رسانه بسته شده اند و از جملۀ نزدیک ۱۲ هزار خبرنگار و کارمند رسانه ای صرف ۴۵۰۰ تن آنها کار می کنند.
میرویس خاورین رئیس سابق تلویزیون مشرانو جرگه جمهوری مخلوع و مسئول نشریه چاپی هفته نامه «ده سبز» از شمار کسانی است که می گوید ناگزیر به توقف کار رسانه اش شده است.
او به رادیو آزادی بیشتر می گوید:
"مجبور شدیم که رسانه هایی خود را بسته کنیم که در روز های نخست یک تعداد زیادی از رسانه ها بسته شدند. فشار های طالبان به خبرنگاران زیاد شد از قبیل فشار های روحی، شکنجه های جسمی، زندانی شدن ها و ما دیدیم که بیشتر خبرنگاران مجبور به ترک کشور شدند و در کشور های سومی مثل پاکستان، ایران و ترکیه مهاجر شدند."
حامیه نادری یکی از خبرنگاران زن در خبرگزاری آنلاین «گردش اطلاعات» می گوید به دلیل وضع محدودیت ها بر رسانه ها از سوی طالبان ناگزیر شد که افغانستان را به مقصد پاکستان ترک کند.
"با روی کار آمدن مجدد طالبان من منحیث خبرنگار با مشکلات عدم دسترسی به اطلاعات، توهین، سانسور از دست دادن شغل و مشکلات اقتصادی روبرو شدم. مجبور شدم که به یکی از کشور های همسایه مهاجر شوم که فعلاً در یک وضعیت بی سرنوشتی به سر می برم و هر لحظه با چالش هایی چون اخراج، تحقیر، مشکلات اقتصادی و آسیب های روانی مواجه هستم."
جواد رسولی صاحب امتیاز این رسانه آنلاین به رادیو آزادی گفت که حکومت طالبان رسانه اش را مسدود کردند.
احمد قریشی رئیس مرکز خبرنگاران افغانستان است. او می گوید که بر اساس دریافت های نهاد آنها، از برگشت دوبارۀ طالبان به قدرت در نزدیک به سه سال گذشته، حداقل ۱۷ دستورالعمل رسانهای از سوی طالبان و بر خلاف قانون رسانهها، صادر شده است.
او به رادیو آزادی بیشتر می گوید:
"با سقوط نظام جمهوری در ماه اسد سال ۱۴۰۰ و بازگشت دوباره طالبان به قدرت ما متاسفانه در افغانستان شاهد یک عقبگرد جدی در زمینه آزادی رسانه ها بوده ایم. ،در حالی که هیئت حاکم قوانین رسانه یی از جمله قانون رسانه ها را اجرایی اعلام کرده؛ اما همزمان دستورالعمل های هم صادر کرده. این دستورالعمل ها که شمارشان به هفده مورد می رسد در حقیقت در تضاد با قوانین رسانه یی است و سرپیچی از آنها جرم پنداشته می شود."
طالبان می گویند که در چارچوب به گفته ایشان شریعت اسلام و عنعنات افغانستان از رسانه ها حمایت می کنند.
اما نهادهای مدافع رسانه ها و روزنامه نگاران می گویند که طالبان از زمان بازگشت به قدرت نزدیک به سه سال قبل، با قرائت سختگیرانه از اسلام، آزادی بیان و رسانه های آزاد را سرکوب کرده اند. محتویات رسانههای این کشور هم به طور چشمگیری تغییر کرده است. به عنوان مثال، طالبان از انتشار و پخش موسیقی، سریالها و برنامههای تفریحی در رسانهها جلوگیری کرده اند.
